جستجو در تالارهای گفتگو

کشت گیاه آفتابگردان(خصوصیات گیاهی،سازگاری،تناوب،علف هرز و...) خصوصیات گیاهی: آفتابگردان با نام علمی Helianthus annuus L . گیاهی است یکساله از تیره مرکبه Compositae که بصورت بوته ای استوار رشد می کند . طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و کلیه عوامل محیطی از 90 تا 150 روز می باشد . آفتابگردان ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد که پتانسیل نفوذ آن در خاک به سه متر می رسد . پهنک برگهای که در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنک برگ هنگام صبح بسوی شرق ،‌هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می باشد . گل آذین آفتابگردان طبق یا کپه ای است . لقاح به دلیل اینکه پرچمها زودتر بلوغ می یابد غالباً از نوع دگرگشنی است . میوه آفتابگردان نوعی فندقه است که در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود . رنگ دانه از سفید تا سیاه با خاکستری خط دار و بسته به رقم تغییر می کند . هر چه درصد وزنی پوسته کمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود . سازگاری: آفتابگردان از نظر عکس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت بشمار می رود ولی به نور فراوان نیاز دارد . آفتابگردان ریشه توسعه یافته ای دارد که گیاه را به خشکی مقاوم می سازد ، مشروط بر آنکه خاک عمیق بوده و تراکم و ساختمان خاک محدود کننده رشد ریشه نباشد . آفتابگردان به شوری خاک نسبتاً مقاوم است و در محدوده ای از اسیدیتیه خنثی رشد خوبی دارد . تناوب زراعی:موقعیت آفتابگردان در تناوب زراعی مشابه ذرت است و معمولاً بعد از بقولات علوفه ای بعنوان اولین یا دومین محصول وجینی کاشته می شود ، در صورت وجود و گسترش بیماریهای ریشه ای نبایستی با گیاهانی مانند نخود ، چغندر قند و سیب زمینی که بیماریهای ریشه ای مشابه دارد در تناوب قرار گیرد . مثالهایی از تناوب آن در شرایط آبیاری بشرح زیر است . علوفه چند ساله ـ پنبه ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو ـ آیش ـ شبدر ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو کود شیمیایی: تولید هر تن دانه آفتابگردان موجب خروج 40 تا 60 کیلو ازت ، 15 تا 33 کیلو اکسید فسفر( p2o5) و 75 تا 120 کیلو اکسید پتاسیم (K2o) از خاک می گردد . معمولاً ثلث تا نصب کود از ته را قبل از کاشت و بقیه را همراه با آخرین وجین مکانیزه به خاک اضافه و بلافاصله آبیاری می کنند . تاریخ کاشت: حداقل حرارت لازم برای جوانه زدن بذر آفتابگردان حدود 8 تا 10 درجه سانتیگراد در خاک است . معمولاً این حرارتها در خاک با رسیدن میانگین شبانه روزی حرارت هوا به 10 تا 15 درجه سانتیگراد تأمین می گردد . کنترل علفهای هرز: کنترل علفهای هرز با استفاده از علف کشها بسیار مطلوبست . از علف کشهایی که بصورت قبل از کاشت جهت کنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابل مصرف است می توان اپتام (Eptam) و تریفلور الین Ttifluralin را مورد اشاره قرار داد . این علف کشها را می توان قبل از پشته بندی روی خاک پاشید ، با دیسک تا عمق 10 سانتی متری با خاک مخلوط و سپس پشته بندی کرد . میزان مصرف اپتام 4 تا 5 لیتر از مولسیون 75 درصد و میزان مصرف تریفلورالین حدود 2/1 لیتر در خاکهای سبک ، 8/1 لیتر در خاکهای متوسط و 4/2 لیتر در خاکهای سنگین از امولسین 48 درصد می باشد . آفات و امراض: مهمترین آفت اختصاصی آفتابگردان در ایران پروانه دانه خوار آفتابگردان با نام علمی Homoeosoma nebulella است . لارو این پروانه به رنگ عمومی شکری و سر قهوه ای رنگ از برگ و گلها تغذیه و سپس به دانه حمله می کند . در هر حال می توان از سموم تیودان و دیازینون در دو نوبت یکی همزمان با تشکیل گلها و دیگری حجدود 10 روز بعد استفاده نمود . انهدام بقایای گیاهی آلوده از طریق سوزانیدن یا شخم بقایا جهت از بین بردن لاروها و شفیره های زمستان گذران مفید است . مؤثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم است . حشرات دیگری که در ایران به آفتابگردان حمله می کند عبارتند از شب پره زمستانی ، سوسکهای گرده خوار و پروانه کار ادربنا . این آفت اهمیت اقتصادی زیادی ندارد . از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران می توان سفیدک داخلی وزنگ آفتابگردان را نام برد . عامل بیماری سفیدک داخلی قارچی است بنام Plasmopora helianthi که بوسیله خاک و بذر آلوده انتقال ،‌از طریق ریشه به نبات سرایت و بحال سیستمیک در می آید . مبارزه با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش مانند گرانوزان یا مرکوران به میزان 2 در هزار ، تناوب زراعی ، کندن و سوزاندن بقایای گیاهی آلوده و کشت ارقام مقاوم انجام پذیر است . عامل بیماری زنگ آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi رشد و نمو این قارچ سب پیدایش لکه های برچسته و پراکنده ای به رنگ قهوه ای تیره در پشت برگها می گردد که در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها می شود . مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است . سمپاشی محصول با گل گوگرد یا ترکیبات قارچ کش دیگر در صورت اقتصادی بودن مؤثر است . برداشت:رسیدگی دانه ها بتدریج و از خارج طبق آغاز و بسمت داخل ادامه می یابد . برداشت زود هنگام موجب افت عملکرد و تأخیر در برداشت موجب ریزش و افزایش خسارت پرندگان ، بخصوص گنجشک می گردد . بطور کلی ، برداشت هنگامی انجام می شود که پشت طبق به رنگ زرد مایل به قهوه ای درآمده و برگکهای کناری طبق قهوه ای شده باشد . موارد استفاده: دو مصرف اصلی دانه آفتابگردان بصورت روغن گیری و مصرف آجیلی است .انواع آجیلی دانه درشت تری نسبت به انواع روغنی داشته و حدود 25 تا 20 در صد روغن دارد . میزان پروتئین دانه در آفتابگردان حدود 17 درصد است . ظاهراً هر چه دوران رسیدگی دانه با هوای خنک تری روبرو گردد بر درصد اکسید چرب اشباع لینولائیک در روغن اضافه می شود و بر ارزش غذایی آن افزوده می گردد . ساقه آفتابگردان فیبر زیادی داشته و در صنعت کاغذ سازی و تهیه سلولز مصرف دارد . ساقه از نظر ازت ، کلسیم و پتاسیم نیز غنی است و اضافه کردن آن به خاک موجب افزایش ماده آلی و حاصلخیزی خاک می گردد .

خاك هاي زراعي ايران اكثرا از نظر ماده آلي فقير هستند لذا استفاده از موادآلي مي تواند راه كاري موثر در جهت بهبود ساختمان و خصوصيات فيزيكي و شيميائي خاك، افزايش عملكرد محصول و رسيدن به يک كشاورزي پايدار باشد. اين تحقيق به منظور بررسي تاثير مصرف كوددامي بر عملكرد كمي و كيفي محصول چغندرقند طي سال هاي 1379 تا 1383 در مزرعه آزمايشي موسسه تحقيقات چغندرقند واقع در كرج انجام شد. طرح به صورت بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و با سه تيمار شامل: بدون مصرف كود دامي (شاهد)، مصرف 30 و60 تن كود دامي در هكتار به صورت كرت هاي ثابت اجرا شد. تناوب اعمال شده شامل: گندم- چغندرقند بود که در دو دوره به اجرا درآمد. به منظور كاهش اثر سوء مصرف كود دامي بر خصوصيات كيفي چغندر قند، مقادير کود دامي موردنظر در فصل پاييز و قبل از کشت گندم مصرف شد. در محصول گندم، صفات مهم ازقبيل عملكرد دانه و وزن كل ماده خشک مورد ارزيابي قرار گرفتند.نتايج نشان داد که عملكرد ريشه در زراعت چغندر قند با مصرف كود دامي بطور معني دارافزايش مي يابد. هر چند مصرف كوددامي (حتي قبل از كشت گندم) باعث كاهش درصد قند شده بود، ولي درنهايت عملكرد شكر در هکتار افزايش يافت. عملکرد شکر از 5.78 تن در هکتار در تيمار بدون مصرف كوددامي، به 6.73 تن درهكتار در تيمار با مصرف 30 تن كوددامي رسيد. در تيمار مذکور درصد كربن آلي خاك مزرعه آزمايشي از 0.81 به 0.94 درصد افزايش يافت. شاخص بهبود شرايط فيزيكي خاك مزرعه نيز که وزن مخصوص ظـاهري خاک در عمق 20-0 سانتي متري بود، از 1.46 در تيمار بدون مصرف كوددامي به 1.38 گرم بر سانتي متر مكعب در تيمار 30 تن كوددامي درهكتار کاهش يافت که نشان دهنده بهبود شرايط فيزيکي خاک مزرعه آزمايشي بود.

تناوب زراعی چناچه زارعی فقط به تولید یک محصول در مزرعه ی خود بپردازدو یا همیشه یک محصول را در یک قطعه ی زمین بکارد, نه تنها حداکثر بازده را از کار و عوامل تولید در دراز مدت به دست نمی آورد بلکه با مسائلی از قبیل نقصان تدریجی عملکرد طی سالهای متوالی ,توسعه ی علف های هرز , آفات و بیماری های گیاهی , فرسایش و نقصان باروری خاک , عدم بهره گیری از عوامل تولید مانند آب آبیاری , نیروی کار و ماشین آلات د ربخشی از سال و در نتیجه بهدر رفتن سرمایه , نوسانات قیمت محصول در بازار و عوامل نامساعد محیطی پیش بینی نشده روبرو می گردد. مجموعه ی این عوامل موجب شکست سیستم تولید در کوتاه مدت یا بلند مدت خواهد شد . زارع می بایستی برای پرهیز از این مشکلات تولید دو یا چند محصول را در مزرعه ی خود مورد مطالعه قرار دهد, از کاشت مداوم یک محصول در یک قطعه ی زمین خودداری کند و اصول تناوب زراعی را رعایت کند. توالی زمان کاشت محصولات مختلف را د ریک قطعه زمین با ترتیب ثابت تناوب زراعی گویند.تناوب زراعی مطلوب آن است که باعث افزایش عملکرد محصولات مورد کاشت (نسبت به کاشت مستمر آنها در یک قطعه زمین ) گشته, سبب حفاظت آب و خاک شده و بازده اقتصادی کار و سرمایه را افزایش دهد. عوامل موثر بر انتخاب تناوب زراعی با این که بعضی از عوامل محیطی و زراعی مانند شرایط آب و هوایی , خصوصیات خاک ,کیفیت و کمیت آب آبیاری, وجود وسائل ارتباطی در منطقه تعیین کننده ی امکان موفقیت تولید گیاهان مختلف می باشد , اما هر واحد زراعی شرایط خواصی داشته و اجراء تناوبهای زراعی محدودی در آن امکان پذیر می باشد. در انتخاب توالی محصولات می بایستی به عواملی مانند نیازها و خصوصیات مجموعه محصولات مورد کاشت , زمان برای تهیه ی بستر و پوسیدگی بقایای گیاهی , کنترل علف های هرز ,آفات و امراض و مقدار باران و رطوبت خاک توجه کرد. انتخاب محصولات تعداد محصولاتی که ممکن است در یک سیکل تناوبی کاشته شوند محدود است . بهمین جهت دقت در انتخاب مجموعه محصولات مورد کاشت در یک مزرعه اهمیت زیادی دارد. عوامل موثر عبارتند از: اقتصاد آب آبیاری اقتصاد آب آبیاری عامل بسیار مهمی در انتخاب محصولات مورد کاشت تحت شرایط کشت آبی در یک مزرعه و نیز تعیین و فرمگیری الگوی کشت در یک منطقه می باشد . در این رابطه می بایستی به مقدار آب موجود در ماه ها و حتی هفته ها ی مختلف سال و انتخاب محصولات در انطباق با آن توجه نمود . نیاز گیاهان مختلف به آب آبیاری یکسان نیست, همچنین نیاز آبی گیاهان در زمانهای مختلف و دوره های رشد متفاوت است. از آنجا که زمان کاشت محصولات مختلف و دوران نیاز آنها به آب فرق می کند, ممکن است در صورت محدودیت مقدار آب آبیاری در حداقل بوده و یا وجود نداشته باشد. در صورتی که کل آب موجود برای کاشت کلیه ی اراضی یک مزرعه کفایت نداشته و یا از طریق انتخاب محصولات نتوان با کمبود آب در ماه های خاصی ( که اکثر محصولات به آب آبیاری احتیاج دارند) مقابله نمود , لازم است آیش یکساله را در تناوب منظور ساخت. میزان بهره وری از زمین طول دوران رشد گیاهان یکساله معمولا بین 3 تا 10 ماه می باشد. هر چه طول دوران حقیقی رشد( به غیر از دوران خواب) محصول طولانی تر باشد , انتظار می رود عملکرد بالاتری به دست آید . پس هرچه طول دوران رشد محصولات مورد کاشت طولانی تر و در نتیجه جمع دوران آیش های فصلی در یک تناوب زراعی کوتاهتر باشد میزان بهره وری از زمین بیشتر خواهد بود.کاشت دو محصول در 1 سال زراعی با تراکم کاری زیادی برای برداشت محصول قبلی و کاشت محصول بعدی همراه می باشد, همیشه وجود یک آیش فصلی کوتاه بین دو محصول متوالی مفید می باشد. نکته ی دیگر در رابطه با بهره وری زمین این است که وجود گیاهانی با ریشه ی عمیق در بین محصولات انتخاب شده از نظر جذب آب و عناصر غذایی از اعماق خاک بسیار مطلوب میباشد , این امر نتنها بازیابی نهاده های مصرفی را امکان پذیر می سازد بلکه از آلودگی آبهای زیرزمینی می کاهد. کنترل فرسایش خاک محصولات مختلف سطح زمین را به میزان مشابهی پوشش نمی دهند , ازنظر فرم و نحوه ی توزیع ریشه و نگهداری خاک سطحی تفاوت های فاحشی با یکدیگر دارند و از لحاظ مقدار بقایای گیاهی که به خاک اضافه می کنند متفاوت هستند. بدین جهت میزان فرسایش بادی و آبی زمین تحت محصولات مختلف بسیار متفاوت است . هر چه محصولی با تراکم کاشته شده و نیز ارتفاع کمتری داشته باشد ( مانند چغندر قند) , خاک را در معرض خطر فرسایش بیشتری قرار می دهد. چنانچه قطعه زمینی به دفعات مورد کاشت اینگونه محصولات قرار گیرد دچار فرسایش شدیدی خواهد شد. منظور نمودن گیاهانی در تناوب که با مقدار زیادی بقایای گیاهی , ریشه ی گسترده ی سطحی و یا رشد رویشی وسیع پوشش مناسبی بر سطح خاک ایجاد می کنند و خاک را نگه می دارند ( بخصوص گیاهان علوفه ای و غلات دانه ریز)در جلوگیری یا نقصان فرسایش خاک اهمیت زیادی دارد. کنترل علف های هرز, آفات و امراض در تناوب زراعی می بایستی مجموعه ای از گیاهان منظور شوند که کنترل مناسبی برعلف های هرز, آفات و امراض به عمل آورند. مثلا چنانچه اکثر محصولات انتخاب شده از یک گروه باشند علف های هرز خاصی توسعه یافته و کنترل آنها مشکل می گردد. بلعکس تنوع محصولات از نظر زمان کاشت شرایط مناسبی را برای کنترل انواع علف های هرز بوجود می آورد . در رابطه با آفات و امراض توجه شود که در بین مجموعه ی محصولات انتخاب شده حتی الامکان میزبان مشترک یک آفت یا بیماری وجود نداشته باشد. هر چه اختلاف بین گیاهان انتخاب شده از نظر میزبانی آفات بیشتر باشد , احتمال توسعه ی یک آفت یا بیماری کمتر خواهد بود . عدم توجه به این نکته موجب گسترش یک آفت یا بیماری خواهد شد. توزیع نیروی انسانی و ماشین آلات تلاقی زمانی کاشت, برداشت و عملیات داشت محصولات سبب تراکم کاریدر بعضی از زمان ها و بلا استفاده ماندن نیروی انسانی و مکانیکیدر بعضی از مواقع می گردد. هر چه مزرعه کوچکتر و سطح کاشت هر محصول کوچکتر باشد , عوامل توزیع نیروی انسانی و ماشین آلات نقش مهمتری در انتخاب محصولات پیدا می کنند . در صورت امکان منظور سازی مجموعه ای از محصولات پاییزه, بهاره سرمادوست و بهاره ی گرمادوست در یک سیکل تناوبی از لحاظ توزیع نیروی کار مطلوب می باشد . در صورتی که مساحت مزرعه بیش از توان کاری باشد , لازم است از طریق آیش گذاری زمین نسبت به ایجاد تعادل بین سطح عملیات و نیروی کار اقدام کرد. عوامل اقتصادی نوسان قیمت فروش بعضی از محصولات مانند سیب زمینی و پیاز زیاد است . بعضی از محصولات نیز آسیب پذیری زیادی نسبت به عوامل و سوانح طبیعی دارند. چنین محصولاتی از ریسک تولید بالایی برخوردارند. هر چه تنوع محصولات کاشته شدهبیشتر باشد , ریسک تولید کمتر بوده و شکست در تولید یک محصول ممکن است تا حدی با موفقیت در تولید سایرین جبران گردد. در انتخاب مجموعه ای از محصولات جهت یک تناوب زراعی می بایستی آسیب پذیری اقتصادی و حساسیت هر محصول را نسبت به عوامل نامساعد محیطی در نظر داشت . بازده ی اقتصادی عملیات زراعی انجام شده در تناوب نیز می بایستی در نظر گرفته شود . 1- اقتصاد آب آبیاری 2- میزان بهره وری از زمین 3- کنترل فرسایش خاک 4- کنترل علف های هرز , آفات و امراض 5- توزیع نیروی انسانی و ماشین الات 6- عوامل اقتصادی