جستجو در تالارهای گفتگو
در حال نمایش نتایج برای برچسب های 'سخنرانی شاملو دردانشگاه برکلی'.
1 نتیجه پیدا شد
-
شاملو در یکی از همین روزهای آوریل، چیزی حدود سیزده سال پیش، در دانش گاه برکلی سخن رانی می کند که بعدها عنوان «نگرانی های من» را به خود می گیرد. عنوانی که در گرد و غبار تبلیغات این سال های اخیر فراموش شده و سخن رانی ی برکلی بیش تر به ناسزاهای شاملو به فردوسی، به شاهنامه، به فرهنگ «پارسی»، زیر پا گذاشتن ارزش های ملی و ده ها و بل صدها تغییر نام داده و این چنین در اذهان باقی مانده. متن سخن رانی شاملو به وسیله ی مرکز پژوهش و تحلیل مسائل ایران در نیوجرسی آمریکا منتشر می شود. گفته ی شاملو «دوستان خوب من! کشور ما به راستی کشور عجیبی است!» شکل عینی می گیرد. شاملو آماج حملات قرار می گیرد. هر کس از فرصتی که دست داده استفاده ای می کند. تصفیه حساب های فکری، ایدئولوژیک، ادبی و غیر ادبی به اوج خودش می رسد. فردوسی و «شاه»نامه که مدتی است نفی بلد شده اند، دوباره بر سر زبان ها می افتد، کتاب های درسی که چند سالی است شاهنامه را به دور انداخته، دوباره رستم و سهراب را در خود جای می دهد، کنگره ی بزرگ داشت فردوسی ترتیب داده می شود، و هم زمان، محاکمه ی شاملو هم آغاز می شود. شاملو در سخن رانی اش می گوید :«تبلیغات رژیم ها از همین خاصیت تعصب ورزی توده هاست که بهره برداری می کنند، دست کم برای ما ایرانی ها این گرفتاری بسیار محسوس است». چیزی که قابل توجه است، این است که متن سخن رانی شاملو هیچ وقت به طور کامل در ایران منتشر نمی شود. «معلمان اخلاق» تکه هایی از سخن رانی را با سوء نیتی عجیب نقل می کنند. با آب و تاب از ایران و فردوسی و پارس و آریا سخن ساز می کنند و شاملو را دشمن آن عظمت چندین هزار ساله معرفی می کنند. صحبت های شاملو در آن سخن رانی، همان «نگرانی ها»ی او، از جمله سخنانی است که تاریخ اش نگذشته، و هنوز گذشته نشده. حرف امروز است، و حرف فرداست، وقتی که می گوید:«تاریخ ما نشان می دهد که این توده حافظه ی تاریخی ندارد. حافظه دسته جمعی ندارد.». سخن رانی شاملو که می بایست یک سخن رانی ماندگار باشد، که همان «توده» را آگاه کند، به هجو گرفته شد، علیه خود شاملو استفاده شد، و چند سطری از آن با استدلال های صرفاً متعصبانه و شدیداً ایدئولوژیک (و نه علمی) توده را راضی کرد که شاملو را در تضاد با فردوسی و شاهنامه و ایران ببیند و دیگر حتا به صرافت نیافتد که خودش به دنبال اصل مطلب برود و ببیند که قضیه واقعاً چه بوده، چه گفته شده. شاملو دقیقاً هشدار داده بود که نباید «دربست» همه چیز را پذیرفت، و اتفاقا" توده «درس های اخلاق» اخلاقیون را دربست پذیرفت. ناگفته نماند که از میان آن همه مخلصی که شاملو را «استاد شاملو» می خواندند، هیچ حرکتی در جهت روشن شدن قضیه نشد. آیا این معنایش این است که اینان جز شاگردی شاملو هنری نداشته اند، ندارند ؟ روزگاری، موقعی که به فکر «ادیسه ی بامداد» بودم، از نخستین مسائلی که اندیشه اش را کردم، همین قضیه بود. بالاخره باید روزی این مسئله به دور از حب و بغض مطرح می شد، و قبل از هر چیز، لازم بود صحبت های شاملو از زیر پالتوی کتاب فروشان، کتاب های ممنوعه فروشان، بر سطح کاغذ بیاید. و بعد صحبت ها و مدارکی به میان کشیده شود که صحت یا سقم صحبت های شاملو را تایید کند. علی حصوری یکی از آن ها بود، کسی که چندی پیش کتاب ارزش مند«ضحاک» را درآورده و مسائل مهمی را در آن کتاب به میان کشیده است. شاملو در سخن رانی اش به صحبت های علی حصوری اشاره می کند، صحبت هایی که به صورت مغلوط در سال 1356 در روزنامه ی کیهان به چاپ رسیده است، و من صحبت هایم با حصوری، حول و حوش ایرادهایی است که به شاملو گرفته شده : این که نظام طبقاتی وجود داشته یا نه ؟ آیا فردوسی طرف دار جامعه ی طبقاتی بوده ؟ مسئله ی فر شاهنشاهی چیست ؟ تحریف تاریخ که شاملو به آن اشاره می کند از چه قرار است ؟ جریان بردیای دروغین چه بوده ؟ چرا از ضحاکی که یک چهره ی «انقلابی» به شمار می رفته، یک دیو بی شاخ و دم ساخته اند ؟ تاریخ دیروز را باید با چه نگاهی دید ؟ بالاخره متن کامل سخن رانی شاملو در کتاب «ادیسه ی بامداد» آمد، ولی صحبت ها و دلایلی که صحبت های آن سخن رانی را تایید می کرد به «حذف گردد» دچار شد. آن چه در ادامه می آید، صحبت های من است با علی حصوری، و نیز بخش هایی است از کتاب «ضحاک» که به روشن شدن قضیه کمک می کند. در مورد آن ماجرا، متأسفانه پیگیری عمیق و دقیق صورت نگرفت و جریان‌ها ژورنالیستی شد، ژورنالیستی به معنای بدش؛ یعنی درواقع مجله‌ای، روزنامه‌ای شد و جای تأسف است که هیچ حرف درستی در این زمینه زده نشد. حتا یکی از آن استادها در آن زمان در مجله آدینه نوشت که حصوری با سه خط شعر فردوسی، شاملو را گول زد. این خیلی دردناک بود. قضیه چنین نیست، شاملو آدمی بود که گیرنده‌ی خیلی قوی ای داشت وآن چه را که اوگفت بر اساس کاری بود که من کردم و بعداً هم چاپ شد اما آن موقع به صورت یک مقاله خیلی ناقص و پر غلط در روزنامه کیهان چاپ شد، علتش هم معلوم است که چرا آنقدر پر غلط و ناجور چاپش کردند. علت یکی این بود که نوشته‌ی دست‌نویس خودم بود که این احتمال غلط خوانی را پیش می آورد، دیگر این که آن موقع زمان شاه بود و دل‌شان نمی خواست از این حرف‌ها زده شود و اصلا خوش‌شان نمی آمد یک آدمی آن هم استاد دانشگاه پهلوی بیاید، صحبت از این کند که در ایران جامعه‌ای اشتراکی وجود داشته و ضحاک نماینده‌ی آن بوده و فردوسی نسبت به این قضیه حساس بوده، این را کسی نمی خواست بشنود، در حالی که میتوانم بگویم که شاملو تنها کسی بود که این را گرفت، دقیق گرفت، یعنی ازمیان همان متن مغلوط واقعیت را دریافت و همان را گفت، در همان نگرانیهای من هم، همین را گفت. خُب شاملو طرز حرف زدن‌اش خاص خودش بود، کلماتی به کار می برد که دیگران به کار نمی بردند. این یک مسئله‌ی دیگر است اما اصل قضیه نباید لوث شود. واقعاًچنین است، یعنی ما فکر می کنیم که ضحاک در اساطیر ایران دقیقاً نماینده‌ی جامعه‌ای مشترکی است، چون شواهد فراوان وجود دارد که جامعه‌ی ایران رو به طبقاتی شدن می رفته است و نماینده‌ی این طبقاتی شدن هم جمشید و فریدون اند. در میان این دو تن، کسی یک دفعه انقلاب می کند، یک دفعه می آید و آن نظم اجتماعی در حال‌ِ تکامل را به هم می ریزد. و دوباره جامعه را بر می گرداند به حالت‌اولیه‌اش، اما طبیعی است که چون خود فردوسی دهقان است و دهقان‌ها باز مانده‌ی فئودال‌های دوره ساسانی هستند، علاقه ندارد از این صحبت کند، یعنی فردوسی دلش نمی خواهد که این شائبه را ایجاد کند که می شود زمین‌ها را از مالک‌ها گرفت و داد به توده‌ی مردم. فردوسی نه تنها این طور فکر نمی کرد بلکه به هیچ وجه علاقه‌ای به این زمینه‌ها نداشت، به خصوص دلش می خواست شاهنشاهی ِ قدیم ایران زنده شود، همان فر و همان شکوه به وجود بیاید و به‌همین دلیل است که در نامه‌ی رستم فرخزاد شما میبینید شدیداً از این که منبر با تخت برابر شده، ناراحت است و هیچ وقت دلش نمی خواهد که منبر و تخت با هم برابر شود، او دلش می خواهد آن تخت شاهی ِساسانی یا ایرانی ِپیش از اسلام بماند و قدرت داشته باشد و آن زندگی دوباره برگردد. تمام آن نامه، تأسف بر گذشته ی ایران است، در حالی که در دوره او که دوره سامانیان هم هست نه دوره ی غزنویان، شاهنامه به طور عمده در دوره سامانیان سروده شده، در دوره‌ی او، ایران یکی از درخشان‌ترین روزگاران خودش را طی می کند برای این که چه سامانیان، چه قبل از آن‌ها، آل عراق در خراسان بسیار مردم روادار خوبی بودند، یعنی می توان گفت جزو بهترین پادشاهان ایران بودند، پادشاهان آل عراق که اصلا فرشته بودند، درواقع نظیر آن‌ها بسیار کم پیدا می شود. همان‌هایی که آئین سیاوش داشتند و لقب یکیشان هم سیاوش فر است، دارای فر سیاوش. پیش از سلام اسمشان سلسله آفریغی بود. بعد از این که مسلمان می شوند، خیلی هم دیر مسلمان میشوند ـ قرن هشتم میلادی ـ اسمشان میشود آل عراق و این عراق یعنی ایران، عراق ایران است. این پادشاه ایران است - خجسته باد ایران مر پادشاه ایران را ـ اسم‌آن‌ها آل‌عراق است یعنی آل ایران، آدم‌های خیلی ممتازی بودند و هیچ در تاریخ ایران مطرح نشده است. فردوسی در چنان دوره‌ای زندگی می کرد، اما با همه‌ی این ناراحت بود و طبیعی است که به آن زندگی اشت راکی که گفتم در ماجرای ضحاک هست، بی علاقه باشد، نه تنها بی علاقه باشد بلکه ضد آن باشد و این نباید آدم را به مواجهه بکشاند. کسی نباید به جنگ تاریخ برود، به جنگ علم برود، به جنگ آگاهی برود. آدم اگر در مورد چیزی اطلاع ندارد باید ساکت باشد چرا به این فکر بیافتد کتاب بنویسد و بعد هم شاملو را دلالت کند به راه خیر؟ در واقع شاملو یک انگولکی کرده، این انگولکش درست بود از این جهت که فردوسی و ملیّت و ایرانی بودن و.... داشت فراموش می شد وانگولک شاملو بود که درآقایان ولوله کرد که کنگره‌ی فردوسی بگیرند و دوباره داستان‌های شاهنامه را در کتاب‌های درسی بیاورند و خلاصه نام ایران دوباره راه بیفتد و بعد "ای ایران، ای مرز پر گُهر" را در رادیو تلویزیون نواختند و از این خبرها شد، یعنی در واقع‌آقایان شاملو را به هیچ‌وجه آن موقع نفهمیدند، هم چنان که هنوز هم من معتقدم آن وقتی که لازم است نمی فهمند. شاملو، همان طور که برای شما گفتم، آدمی بود به مراتب آگاه‌تر از آن چه این آقایان فکر می کنند و کارهایش خیلی سنجیده و روی حساب بود. بعدها من نشان دادم که سند من، فردوسی نیست اتفاقاً، ابوریحان است و دیگران، یعنی توی نوشته‌های دیگران هم کما بیش هست. توی طبری هم هست، ولی هیچ یک به ظرافت و دقت ابوریحان نیست چون از نظر علمی هم ابوریحان از همه این‌ها جلوتر است. این یک، دوم این که آن جا شاملو اصلا اشتباه نگرفته بود حماسه و اسطوره را، یا حماسه و تاریخ را. حتا اگر بنده که کار کردم و نشان دادم اسطوره معنی تاریخی دارد، تاریخ و اسطوره را با هم اشتباه نگرفتم. بالاخره اسطوره در یک جامعه‌ای پیدا می شود، یک چیزهایی ازآن جامعه را منعکس می کند یا نه؟ اگر از دید ساختاری به آن نگاه کنیم، یک چیزهایی از آن جامعه را منعکس می کند. بنابراین معنای تاریخی دارد، اسطوره معنای تاریخی دارد. در آئین‌هایی می بینید که انسان از گیاه خلق می شود، مثلا در اوستای ما، انسان اولیه دو تا گیاه بودند، این مال وقتی است که انسان کشاورزی را می شناخته و در واقع رویش را میفهمد که تخم می رود زیر خاک، در می آید و رویش پیدا می شود و لذا این‌جا گیاهان ایجاد می شود. بنابراین، فکر می کند تشکیل انسان هم در آغاز مثل گیاه بوده است. در آیین‌هایی، انسان از گل ساخته می شود مثلا در اساطیر مصر حتا یکی از خدایان ، آدم را از گل درست می کند و می برد در کوره ی خورشید می پزد و آدم می سازد. یعنی در واقع سفالگری. یعنی این اسطوره مال دوره‌ی سفالگری است، پس یک اسطوره مال دوره‌ی کشاورزی است، یکی مال دوره‌ی سفالگری. این معنای تاریخی دارد. دیگر این که اسطوره روی هوا پیدا نمی شود، اسطوره در جامعه پیدا می شود، مردمی هستند که اسطوره را خلق می کنند، بنابراین، اسطوره با آن مردم ارتباط دارد. وقتی با آن مردم ارتباط دارد، یعنی با تاریخ ارتباط دارد، با جامعه ارتباط دارد، بنابراین، ما حق داریم به اسطوره معنای تاریخی بدهیم، به شرطی که لوازم آن کار را داشته باشیم، نیاییم مثلا اسطوره را با تاریخ امروز تصویرش کنیم. یک اسطوره‌ی کهن باید جای تاریخی خودش را پیدا کند. کار من در ضحاک همین‌بوده، بگردم ببینم این اسطوره مال چه دوره‌ای است. دقیقاً مال دوره‌ای است که زندگی اشتراکی بوده. بر همین منطقه‌ای که ما زندگی می کنیم، جوامع اشتراکی غلبه داشتند، بعد یواش یواش طبعاً سیر تاریخی این‌ها را به طبقاتی شدن سوق می دهد و جمشید پیدا می شود یا جمشید تاریخی پیدا می شود. یعنی یک قومی پیدا می شوند یا جمعی پیدا می شوند که این‌ها به تمرکز ثروت اعتقاد دارند، و به تمرکزاسباب تولید و ابزار تولید اعتقاد دارند. تکامل زندگی آنان را به جامعه‌ی طبقاتی رسانده است. این‌ها دانه دانه معنای تاریخی اسطوره‌هاست. بنابراین، شاملو به هیچ وجه اشتباه نکرده بود و آن حرف، دقیقاً حرف شاملو نبود. ادامه دارد
