جستجو در تالارهای گفتگو

غلات و زراعت آنها غلات سازگاری با شرایط محیط پیدامیكند برای مثال گندم وجو , مناسب برای مناطق نیمه خشك است. مناطق نیمه خشك مناطقی هستندكه میزان بارندگی آن بین 254 تا 508 mm است (مناسب كشت دیم) . افزایش باران تابیش از 650 میلیمترباعث كاهش رشد خواهد شد . درمناطقی كه كمتر از 254 mm باران باشد بایدكشت آبی بكنیم .درمناطق نیمه خشك با بارش 254 mm ، بعلت پراكندگی نامناسب باران، كشت دیم بكارنمیرود . مقداربارندگی موردنیاز برای كشت گندم وجو بصورت دیم حداقل 300mm است . درمناطق پرباران بهتر است ذرت و برنج كشت گردد.درمناطقی كه بیشتر از 1000 میلیمتر باران باشد میتوانیم برنج رابصورت دیم بكاریم . توجه : منظور از مقدارmm باران موردنیاز، مقداربارندگی دردوره رشد است نه درسال . ارزن درشرایط گرم وخشك ( 200mmباران) وغیرحاصلخیزی زمین رشد میكندودرصورت افزایش باران یاآبیاری، تنش آب خفتگی برای ارزن ایجاد میشود . Water Lodging Stress این اصطلاح برای گیاهانی است كه زیاد درمعرض آب قرارگیرند لذاقادربه تنفس ریشه ای نبوده وگیاه دچار تنش شده وزرد میشود. مصرف بیش ازحدموادغذایی نیزباعث خوابیدگی گیاه میشود. درصدپروتئین درغلات 10 تا 12% ودرحبوبات 35% است . حبوبات نیز تریبتوفان و سیستئین ندارند. درنتیجه بهترین غذای مصرفی برای انسان مخلوطی از غلات وحبوبات است . اهمیت غلات : 1 - تامین انرژی وكالری مورد نیاز انسان (مهمترین اهمیت)بدلیل وجود 70 تا 75% نشاسته . 2 - داشتن عملكرد بالا نسبت به زحمتی كه برای آن كشیده میشود . 3 - قابلیت سازگاری باوجود استفاده حیوانات علفخوار . 4 - سازگاری باشرایط اقلیمی وآب وهوایی متفاوت . 5 - اهمیت غلات درشكل گیری تمدنها (گندم وجو - تمدن بین النهرین* برنج - تمدن چین* ذرت-تمدن سرخپوستان آمریكا ) . 6 - حمل ونقل آسان . 7 - قابلیت انبارداری مناسب . خصوصیات 6 و 7 بدلیل داشتن % رطوبت پایین درزمان برداشت است درنتیجه تحمل بیشتردربرابرخراب شدن رادارند . بیشترین گونه ها (تقسیم بندیها) مربوط به خانواده حبوبات است . اندام شناسی غلات : ظاهرغلات كمابیش مشابه همدیگرند . گیاهان این خانواده گیاهانی هستند علفی ومعمولاگیاهان چوبی درآنهاوجود ندارد . یعنی مریستم ثانویه ندارند . مریستم اولیه درنقاط رشدی ساقه وریشه وجودداردودرطول رشدمیكنندورشد عرضی ندارند.عمرغلات اكثرا یك ساله وبندرت چندساله هستندلذاتكامل یافته ترمیباشند. گیاهان شرایط نامساعدرابه دوصورت پشت سرمیگذارند : الف- گیاهان خزان شونده : برای گذران فصل نامساعد،تعدادی از برگهارا ازدست میدهدتاتقسیم غذایی باعبورازبحران بصورت مناسب انجام شود . ب - بذر : قبل ازرسیدن به فصل نامناسب ، دوره تكامل خودراباسرعت طی میكندوسپس در مرحله بحرانی ودرحالتی كه بذرهای خودراتولیدكرده است ، ادامه تولیدتا رفع شرایط نامساعد متوقف میگردد . ریشه Root : اولین ومهمترین اندام گیاه است ومشخصات كلی آن - افشان - ظریف وفیبری - نازك - ودرعمق نفوذ نمیكند . سه نوع ریشه در غلات وجود دارد : الف )ریشه اولیه primary root : ریشه چه : اولین اندامی كه ازبذرخارج میگرددوبسمت پایین حركت میكند .كلئوریزاندامی است كه ازریشه چه حفاظت میكند . ریشه جنینی : ازمحل خروج ریشه چه تعدادی ریشه جنینی خارج میشود. محل خروج آنهایاازمحل اتصال ریشه چه بابذراست ویاازمحل مزوكوتیل . از مشخصات ریشه اولیه 1) منشعب نمیشود 2) درسراسرطول ، قطریكسان دارد 3) دارای تعدادی پرزهستندكه عمل جذب راانجام میدهند.نیازموادغذایی تا سه هفته اول توسط ریشه اولیه انجام میشود ووظیفه اصلی آن جذب آب ومواد غذایی میباشد . ب )ریشه ثانویه یا طوقی یا تاجی یا دایمی : coronal root پس ازاینكه گیاه روی خاك 2 یا3 برگ بوجودآورد،درمحل گره انشعاب گره های انشعاب زیادی تولیدمیشودوازهرگره انشعاب یك جفت گره دایمی خارج میگردد. ازآنجاكه این گره ها بسیاربه هم نزدیك هستندتصورمیشودكه ریشه دایمی ازیك گره خارج شده است . ریشه های دایمی منشعب میشوندوقطرریشه ابتدازیادوسپس كم میشود وتارهای كشنده نیز وظیفه جذب رابعهده دارد . توجه : گره انشعاب زمانی بوجودمیآیدكه 2یا3برگ تولیدشده باشدولازمه آن گذشت 20 تا25 روزازسن گیاه است . وظیفه ریشه ثانویه جذب آب و جذب موادغذایی و استحكام گیاه است . ریشه هوایی : Aerial root این ریشه هاروی سطح خاك بوجود میآیند( مانند ذرت) . ریشه های هوایی ازگره های انشعاب كه روی سطح خاك است . بوجودمیآیند ( از گره اول تا حد اكثر گره ششم ) . ریشه ها پس ازرسیدن به سطح خاك منشعب میشود.اززمان تشكیل ریشه هوایی درگیاه تارسیدن به سطح زمین ، ضخیم وتك رشته است ، امابمحض رسیدن به خاك منشعب گشته ونقش جذب آب وموادغذایی رابعهده میگیرد . مهمترین عمل اینگونه ریشه ها ،استحكام گیاه درخاك است .بطوركلی عمق نفوذریشه غلات درخاك بستگی به 1) سن گیاه (باافزایش سن،نفوذریشه بیشترمیشود) 2) وضعیت رطوبتی خاك 3) موادغذایی خاك 4) شرایط فیزیكی خاك دارد . درشرایط بدون تنش نسبت متعادلی بین وزن خشك اندام هوایی و وزن خشك اندامهای زیرزمینی وجوددارد.این نسبت همواره ثابت است . ساقه : Stem : وظیفه ایستادن گیاه روی خاك رابعهده دارد.دراكثرگیاهان ساقه ها توپرومغزداراست ولی درغلات عمدتا ساقه توخالی ( ماشوره ای ) دارند . به اینگونه ساقه های توخالی سوفاز ( chaume )گویند .ساقه غلات ازتعدادی گره (توپر)ومیان گره (توخالی) تشكیل شده است .همواره تعدادگره ها با تعداد میانگره ها وهمچنین تعداد برگها با هم مساویند . هرمیانگره دربالای گره مربوط بخود قراردارد . گیاهانی مانند ذرت ، نیشكر و سورگوم دارای ساقه توپرمیباشند . پنجه : Tiller : غلات دارای یكسری ساقه های فرعی یاانشعابات فرعی هستندكه به آن پنجه گویند. كارپنجه ها مشابه كارشاخه های جانبی درگیاهان دولپه است . پنجه ازگره انشعاب بوجود میآید .زمانی كه غلات به مرحله 3 برگی میرسند،اززاویه برگ اول یك پنجه خارج میشود . پنجه هاوقتی میخواهندتولیدشوند،ابتدایك برگ تولیدمیكنند كه به آن پنجه شماره یك از برگ شماره یك گویند .سپس باكمی تاخیر پنجه شماره 2 تولیدمیشود . پنجه های مختلف ،باتولیدبرگهای مختلف ، بطورمتوالی تولید میشوند . شروع تولید پنجه نیز 20 تا25 روزپس از كاشت آغاز میشود . تعدادپنجه ها درغلات بترتیب در ذرت = 0 در گندم = 1تا3 درچاودار = 2تا3 درجو 2تا5 و در برنج 4تا5 عدد است . این تعدادها درشرایط مناسب خواهد بود . توجه :پنجه های ثانویه نیزپس از3 برگ شدن پنجه های اولیه بوجودمیآید (تقریبا 7 تا 8 پنجه ) . عوامل موثربرپنجه زنی : 1) ژنتیك و 2) عوامل محیطی ( الف * عمق كاشت - اقزایش عمق = كاهش پنجه + ب * نور - افزایش نور= افزایش پنجه + ج * موادغذایی - افزایش موادغذایی = افزایش پنجه + د * تراكم- افزایش تراكم = كاهش پنجه + ر * رطوبت - افزایش رطوبت = افزایش پنجه + س * درجه حرارت - درجه حرارت مناسب برای پنجه زنی 20تا35 درجه است . كاهش درجه حرارت باعث تاخیردررشد وافزایش حرارت باعث ایجاداختلال در ساختمان پروتئینها (آنزیمها) میشود . خصوصیت خودتنكی تنهامخصوص غلات میباشد. این پدیده باعث میشودتا غلات باتوجه به شرایط تراكم موجودخود، خودش را تنك كند . درصورت افرایش تراكم پنجه زنی كاهش ودرصورت كاهش تراكم تعدادسنبله ها افزایش مییابد . بیشترین تعداد پنجه معمولا درابتدای مرحله ساقه رفتن تولید شده است وپس از آن بدلیل افزایش رقابت برسر كسب نور تعدادی ازپنجه ها كه دیرتر تولیدشده اند ازبین میرود وتعدادپنجه ها كاهش می یابد . درزمانی كه به بیشترین پنجه دهی درگیاه برسیم ،عمل ساقه رفتن آغاز گشته وچون ساقه رفتن فضایی ازگیاه را اشغال میكندلذا ساقه اقدام به نابودكردن پنجه های جوانترمینماید . این پدیده باعث كاهش تعدادپنجه مطابق نمودار زیرمیكند . برگ Leaf : برگ غلات بصورت متناوب ودرطرفین ساقه بوجودمیآید وازدوقسمت 1)پهنك 2) غلاف تشكیل شده است . به سطح برگ كه تسمه ماننداست ویك رگبرگ میانی ضخیم میباشد ، پهنك گویند . غلاف نیزرابط بین پهنك ومحل اتصال به ساقه است .هربرگ درخانواده غلات ازیك گره منشاء میگیردوهربرگ جدید داخل غلاف برگ قبل بوجودمیآید بطوركلی غلاف هربرگ به یك گره متصل است . درمحل اتصال پهنك به غلاف 2 زائده وجودداردكه به آن استیپول (stipule) یا (auricul) گویند. به این زائده اصطلاحا گوشوارك نیزمیگویند.گوشوارك درگیاهان مختلف شكل ،اندازه ورنگهای مختلف دارد. گوشواركهادرجو بلند ودرچاوداروبرنج داسی شكلند. درمحل اتصال پهنك به غلاف زائده دیگری نیز وجود داردكه به آن زبانك یا لیگول گویند .زبانك اندامی است كه ازبرگ میباشدوبه ساقه میچسبد.كارزبانك جلوگیری ازنفوذرطوبت وهمچنین ورودحشرات بین غلاف وساقه است . غلاف برگها درغلات بوسیله یك شكاف طولی درسمت مقابل برگ بازمیشود . قسمتهای مختلف سنبلچه : 1 - پوشه : ( Glume ) : دوپوشش محافظ سنبلچه است . پوشه ، برگهای تغییرشكل یافته ای هستند كه وظیفه حفاظت از گلهای جوان ونابالغ داخل سنبلچه را بعهده دارد . 2- محور سنبلچه : ( Rachilla ) : 3- تعدادی گل یا گلچه : ( Flower or Florelet ) : گلها روی قسمتهای زایای محورسنبلچه قرارمیگیرد. گل وسط همیشه جوانترین وآخرین گل است . معمولا یك یاچندگل كه درقسمت وسط قرارمیگیرند، بارور نمیشوندودلیل آن جوانتربودن آن است.گلها معمولا درغلات دوجنسی هستند یعنی كامل میباشند. (گل كامل به گلی گویندكه درداخل آن تمامی اندام زایشی جهت باروری وجود داشته باشد ) . قسمتهای مختلف گل غلات بشرح ذیل میباشد : 1 -پوششهای گل ( پوشینه ) ( گلومل) Glumell الف ) پوشینه بیرونی ( تحتانی ) Lemma : دارای ضخامت بیشتری نسبت به پوشینه داخلی است. ب ) پوشینه داخلی Palea : از نظر ضخامت از پوشینه بیرونی نازكتر است . 2- ریشك Aristate : درصورت وجود در غلات ، مكان آن درانتهای پوشینه بیرونی است . هرغله ای كه ریشك داشته باشد را رقم ریشك دار و اگر ریشك نداشته باشد به آن رقم بدون ریشك گویند. معمولا ارقام مقاوم در برابرشرایط محیطی گرم وخشك و همچنین ارقام مناسب دیم كاری ، دارای ریشك میباشندوارقام مناطق سردسیر معمولا ریشك ندارند . اندام جنسی : درداخل گل اندامهای جنسی نیز قرار دارند . اندام جنسی از 1) مادگی 2) پرچم و 3) لودیكولها تشكیل شده اند . 1 ) مادگی : از دوقسمت تشكیل شده است الف - دوكلاله پرمانند ب ـ تخمدان ( هسته دوقطبی وهسته تخمزا ازمهمترین قسمتهای تخمدان میباشد) . توجه : هرگلی كه كلاله آن دوشاخه است و پرمانندباشد ازخانواده غلات میباشد .2 ) پرچم : تعدادپرچم درغلات 3 عدد وبین غلات زراعی فقط برنج دارای 6 پرچم میباشد . درزمان گردافشانی پرچمها زیر پوشینه ها قرارمیگیرند . تعدادگرده پرچم میلیونهاعدد میباشد ولی برای انجام خوب عمل لقاح فقط نیاز به دوگرده میباشد . گردهها روی كلاله پرمانند مینشینند سپس رشد كرده وخودشان را به تخمدان میرسانندوتقسیم سلولی بطورمتوالی درآنجا انجام میشود این تقسیمات باعث افزایش حجم آنهاشده وبه دیواره فشاروارد میكندتاآنجاكه دیواره ها تخمدان به این توده سلولی می چسبد . همانگونه كه مشهوداست ازتركیب یك دوقطبی دارای2n كرموزم وآنتروزیدn كرموزمی ، یك آندسپرم 3n كرموزمی ایجادمیشود . به گیاهانی كه دوعمل لقاح انجام میدهند ، گیاهان دارای لقاح مضاعف گویند . 3 ) لودیكولها : 2 عدد غده ای هستند كه درقاعده گل قرار دارد . مهمترین نقش آنها این است كه باجذب آب متورم شده واین تورم باعث میشودتا پوششهای گل ( لما و پالما ) بمقداربسیاركم از هم فاصله بگیرند . بروز این حالت شرایط رابرای گردافشانی گلهای دارای نرعقیمی فراهم میكند . غلات ذاتا گیاهان خود گشن هستند یعنی جهت لقاح نیاز به گل دیگری ندارند. حدود 99 تا 99/5 % غلات خودگشن میباشند . اگرگلهابارورنشوندازنواقص نرعقیمی خواهد بود یعنی قدرت تولید دانه راندارند. اهمیت لودیكولها دراین زمان است چون بمقداربسیاركم بین پوشینه ها فاصله ایجادكرده است وگرده دیگرگلها واردگیاه شده وعمل دگرگرده افشانی (دگرگشنی)را كه حدود 0/5% تا 1% ازكل عمل لقاح رادربرمیگیرد ، امكان پذیرمی سازد . دانه : ( گندمه ( اصطلاحی كه درخانواده غلات به آن داده شده است)) : Caryopsis ( گندمه : میوه خشك ناشكوفا - یعنی پوسته میوه تازمانی كه به آن آب نرسد باز نمیگردد ) . قسمتهای دانه غلات عبارتند از : 1- پوسته میوه : Pericarp ( مهمترین قسمت دانه غلات) 2 - پوسته بذر : Testa 3- اندام ذخیره : ( آندوسپرم ) Endosperm بین 75 تا 80% محتویات داخل دانه ، آندوسپرم است 4 - جنین : 1- پوسته میوه : Pericarp ( مهمترین قسمت دانه غلات) : از 3 لایه اپی كارپ( پوسته میوه خارجی) - مزوكاپ ( پوسته میوه میانی) - اندوكاپ( پوسته میوه داخلی) 2 - پوسته بذر : Testa الف ) پوسته خارجی Testa ب ) پوسته داخلی Hialin هیالین وظیفه لایه هیالین جلوگیری ازنفوذآب به داخل بذراست ودلیل توانایی آن داشتن چربی میباشد . عمدتا چربی غلات یادرهیالین است یادر جنین .هردوپوسته بذرومیوه ازدیواره تخمدان بوجودمیآید . 3- اندام ذخیره : ( آندوسپرم ) Endosperm : نشاسته (مهمترین منبع انرژی ) و پروتئین بصورت ذخیره در آندوسپرم وجوددارد . پروتئینها به 4 دسته تقسیم میشوند الف ) آلبومینها ب ) گلوبولینها ج) گلوتلینها د ) پرولامینها آلبومینها و گلوبولینها درساختمان آنزیمها شركت میكنند و جزو پروتئینهای متابولیكی یاغیرذخیره ای هستند . تمام فعالیت موجودات زنده تحت فعالیت آنزیم است مانندتنفس ، فتوسنتز ، رشد وغیره . پروتئینهای متابولیكی درآلرون ذخیره میشود . ( لایه آلرون Aleuronآخرین لایه سلولهای آندوسپرم درغلات است ) هرچه آنزیم وهورمون دردانه غلات وجوددارد , درلایه آلرون قرارندارد . ازمهمترین انواع پروتئین های متابولیكی ، گلوبولین میباشد. گلوتلین ها و پرولامینها جزو پروتئینهای غیرمتابولیكی یا ذخیره ای هستندوازمهمترین پروتئین آنها از گلوتلینها پروتئین گلوتلین واز پرولامینها پروتئین گلیادین است . پروتئینهای غیرمتابولیكی درآندوسپرم قراردارند . توجه : تازمانی كه آردخشك است دوپروتئین گلوتلین و گلیادین درآن وجوددارد . وقتی آردراباآب ونمك مخلوط میكنیم این دوپروتئین درهم حل شده وپروتئین گلوتن (Gluten) را تولیدمیكند هرچه مقدار گلوتن بیشترباشد ونسبت بین گلوتلین وگلیادین مناسبترباشد، نان حاصل از آن آردكیفیت بالاتری دارد . مراحل رشدونموی غلات : رشد : به افزایش تعداد سلول ویا اندازه سلول ویااندام گیاه گفته میشود كه معمولا غیرقابل برگشت میباشدودارای مراحل مختلف است . 1 ) جوانه زنی 2) پنجه زنی وسبزشدن 3) ساقه رفتن 3/1) مرحله شكم پوش (آبستنی) 4) ظهورسنبله 5) گلدهی 6) دانه بندی رشدتحت تاثیرمحیط میباشد . نمو : تغیرات كیفی برنامه ریزی شده ( این تغییرات ذاتی است ودرنهادگیاه قرارداده شده است ) نموتحت تاثیرمحیط قرار ندارد تغییرمریستم ازمهمترین عمل نمو میباشد. 1)جوانه زنی اولین اتفاقی كه درمرحله جوانه زنی رخ میدهد، جذب آب است ( بذردرهرشرایطی جذب آب دارد ، مرده،زنده، درحال استراحت یاخواب ) . قسمتی ازآلرون كه درمجاورت جنین قراردارد را Scutellum گویند ووظیفه آنهم این است كه تازمانی كه بذر آب جذب میكند، سلولهای آلرون كه یك ردیفه هستند رشد كرده ووارد بافت آندوسپرم میشود و هرمون جیبرلین ترشح میكند . یادآوری : (آلرون هرمون وآنزیم ترشح میكند). (دراكثربذورغلات ،هرمونی كه كارراشروع میكندرا جیبرلین نامند ). موادغذایی جنین ابتدا از خودش تامین میگردد وسپس نیاز غذای آن توسط Scutellum وبصورت زیرتامین میگردد سلولهای Scutellum پس از نفوذ به داخل آندوسپرم ، به سلولهای بزرگ آندوسپرم كه حاوی نشاسته وپروتئین است ، برخورد میكند. جهت نفوذ به درون سلولهای بزرگ ، اقدام به ترشح آنزیم سیتاز Citaz نموده ودیواره سلولهای آندوسپرم راازبین میبرد , سپس آنزیم آمیلاز ترشح نموده ومالتوز وساكاروز را بوجودمیآورد . اسیدهای آمینه درمكان خودشان به یك تعدادمیباشند ولی ممكن است پس ازانتقال به جنین جایشان عوض شود . نوع پروتئینی كه درجنین بوجود میآید ازنوع مرغوب تری میباشد. 2 ) سبزشدن وپنجه زنی : اولین اندامی كه درزمان جوانه زنی روی سطح خاك دیده میشودیك برگ محدودشده درلایه محافظ كلئوپتیل میباشدكه دراثر برخوردنور به كلئوپتیل ،رشد كلئوپتیل متوقف شده ورشدبرگ ادامه مییابدودرنتیجه كلئوپتیل پاره میشودو بعدازمدتی ازپیچیدگی برگ اول ،برگ دوم خارج میشودوسپس این اتفاق برای برگ سوم می افتدوازبرگ دوم خارج میشود درمرحله پنجه زنی ، اززاویه بین پائین ترین برگ ، اولین پنجه درگندم ظاهرمیشود.این عمل درمرحله 3 برگی وهمزمان باظهوربرگ چهارم گیاه آغاز میگردد. تولید پنجه یكی از وظایف گره انشعاب است . وظایف گره انشعاب 1 - تولیدریشه های ثانویه ( دائمی ) 2 - تولید پنجه 3 - ذخیره مواد عمق گره انشعاب دارای اهمیت است . در ارقام پائیزه كه عامل محدودكننده رشد ، سرما میباشد،گره انشعاب درعمق بیشتری ازسطح خاك تشكیل میشود ودرارقام بهاره درعمق كمتری قرارمیگیرد . 3) ساقه رفتن ( طویل شدن ساقه ) Stem extension یا Stem elongotion : ساقه رفتن بعدازاتمام پنجه زنی ، گره ها ومیانگره های ساقه كه درزیرمریستم انتهایی ساقه كه درمراحل قبل تولیدشده اند , شروع به رشدمیكنند. ساقه رفتن به این صورت آغازمیشودكه درابتدا میانگره اول ( میانگره ای كه بین گره انشعاب وگره اول روی سطح خاك ) شروع به رشد میكنددرنتیجه رشدمیانگره اول ، حركت گره ها ومیانگره ها ومریستم انتهایی ساقه بسمت بالا میباشد . سپس میانگره دوم كه مدتی بعدازشروع رشد میانگره اول، آغازبه رشد نموده است ، همانند میانگره اول ، به رشدخود ادامه میدهدتارشدآن نیزمتوقف شود . این رونددر میانگره های بعدی نیزانجام میشود . نهایتا مریستم هم كم كم رشد كرده وتبدیل به سنبله میشود . 3/1 ) مرحله شكم پوش (آبستنی ) : دراین مرحله بوت استیج ، مریستم انتهایی ساقه كه تولیدكننده سنبله میباشد ، به اندازه تقریبا نهایی خودرسیده وباعث تورم غلاف برگ پرچم میشود . این مرحله نشان دهنده این است كه یك هفته دیگر مرحله بعد(ظهورسنبله)آغازمیشود. 4 ) مرحله ظهورسنبله : ظهورسنبله عبارتست از زمانی كه بیش از 50% طول سنبله ازغلاف برگ پرچم خارج شده باشد . آخرین برگ رادرغلات ، برگ پرچم ( flag leaf ) میگویند . پس ازخروج سنبله ، غلاف متورم شده درمرحله شكم پوشی ، تورم خودراازدست داده وبه حالت عادی بازمیگردد . 5 ) مرحله گلدهی وباروری : گلدهی عبارتست ازانتقال دانه گرده ازبساك پرچم به كلاله مادگی . ( بساك پرچم اندامی است كه تولیدكننده دانه گرده میباشد) و باروری عبارتست از تركیب گامتهای نر وماده با یكدیگر . 6 ) تشكیل بذر و رسیدن (Seed Parmation = تشكیل بذر و Ripening = رسیدن مهمترین مرحله برای رشد دانه وپر شدن دانه , در این مرحله صورت میگیرد . درمرحله گلدهی براثرتلأقی گامتها ی نروماده , یك سلول تخم بوجودمی آید. بعداز مرحله گلدهی تامرحله رسیدن كامل موادغذایی در دانه غله ذخیره گشته وپرمیشود . این مرحله برای گیاهان مختلف متفاوت است . گندم 35 تا 42 روز , جو 35 تا 40 روز , ترتیكال 45 تا 50 روز و ذرت 45 تا 60 روز زمان برای این موضوع نیاز دارند. مرحله گل دهی = Anthess یا flowering و مرحله رسیدن = Ripening یا naturity دوره رشد گیاه حدودا 130 تا 135 روز طول میكشد كه فقط 35 روز آن به دانه بندی اختصاص داده میشود . این دوره+A13 به 3 قسمت تقسیم میشود : مراحل رسیدن وپرشدن دانه ( مراحل ظاهری) 1) - مرحله رسیدن شیری ( این مرحله به مرحله رشد كند معروف است Lag phase ) 2) مزرعه سبز است - دانه غله به حد اكثر حجم خود رسیده است - دانه سبز رنگ است - رطوبت دانه حدود 50% وزن كل دانه است - 5 تا 10% وزن كل نهایی دانه در این مرحله است - درصورن فشردن دانه یك مایع شیری رنگ ازآن خارج میشود. پس از 15 تا 20 روز مرحله دوم آغاز میگردد.مشخصه مرحله رشد كند.تجمع كندماده خشك است . در مرحله رشدكند تقسیم شدن سلولهای آندوسپرم انجام میشود ولی هنوز سلولها خالی بوده وذخیره ای در آنها انجام نشده است . این عمل تحت تاثیر هورمون سیتوكنین است كه در ریشه تولید میشود واز طریق جریان تعرقی به دانه منتقل میشود 2 ) - مرحله رسیدن خمیری ( این مرحله به مرحله رشد تند معروف است Log phase ) رطوبت دانه كاسته شده و به 25 تا 30% میرسد- ماده خشك دانه بشدت افزایش می یابد - درصورن فشردن دانه یك ماده خمیری شكل ازآن خارج میگردد - رنگ دانه به رنگ زرد تمایل دارد - حد اكثر انتقال در این مرحله صورت میگیرد ودرآخر این مرحله وزن دانه به وزن نهایی خود میرسد . دانه در مرحله خمیری دوحالت دارند - خمیری نرم . كه با فشردن دانه مایعی خمیرگون از آن خارج میگردد. رطوبت دانه دراین حالت 30% است و خمیری سخت - كه از فشردن ناخن ‘ اثری روی دانه باقی میماندورطوبت آن 20% است . برای شروع رشد تند (بعد از مرحله رشد كند ) بایدغلظت هورمون سیتوكنین دردانه حتما به حدآستانه برسد . اگر غلظت هورمون سیتوكنین به حد آستانه نرسد یا مرحله رشد تند آغاز نمیشود ویا اگر آغاز گردد , خط شیب نمودار ذیل از شیب كمتری برخوردار است . در مرحله رشد تند , ماده خشك ( موادحاصل از فتوسنتز) بشدت در سلولهای خالی آندوسپرم ذخیره میشود . به این دوره دوره پرشدن موثر دانه میگویند كه درطی سه مرحله صورت میگیرد . 3 ) - مرحله رسیدن كامل ( این مرحله به مرحله رسیدن معروف است maturity = ripening ) اضافه وزن محسوسی در ماده خشك حاصل نمیشود - درصد رطوبت كاهش می یابد - رطوبت حدودا 16 تا 20% است - در شرایطی كه قصد برداشت گندم (با ارقام اصلأح شده ) با كمباین ( كاملأ مكانیزه) را داشته باشیم , باید رطوبت محصول 16% باشد ولی اگر دركشت زمین از ارقام محلی استفاده كرده باشیم , با رسیدن رطوبت گندم به20%. محصول باید توسط كارگرویا با ماشینهای نیمه مكانیزه برداشت گردد . پس از برداشت این محصول باید مدتی آن را در زیر آفتاب قرار داده تا رطوبت آن كاهش یابد . در این مرحله , بافشار دادن ناخن روی دانه , اثر ناخن روی آن باقی نمی ماند . وزن نهایی دانه به 2 فاكتور بستگی دارد 1) دوره پرشدن موثر EFP و 2) شیب خط (سرعت پرشدن) b علت پایین بودن عملكرددرخوزستان كوتاه بودن دوره موثر(EFP) میباشد. جهت جبران این مشكل باید b را افزایش داد (اختلأف بین 38 تا 42 میلی گرم دروزن دانه . حدودا 2/5 تن در هكتار وزن محصول را بالأمیبرد) وزن نهایی دانه از فرمول EFP * b بدست می آید (b = سرعت پر شدن و EFP = دوره پرشدن موثر ) برای محاسبه b باید جدولی تهیه نمود وموارد مورد نیاز در فرمول را در آن نوشت مراحل نموی : این مرحله قابل رویت نیست ودر داخل گیاه اتفاق می افتد یعنی تغییرات بوجود آمده فیزیولوژیكی میباشندوبرروی مریستم بالأیی انجام میگیرد . پرومریستم تبدیل به مریستم گشته ومریستم ها نیز به دوصورت عمل میكنند 1) root Apex در این مرحله اتفاق خواصی رخ نمیدهد 2) shoot Apex . زندگی غلأت از نظر نمو 3 مرحله دارد : 1- مرحله رویشی Vege tative phase و 2- مرحله زایشی Reproductive phase و 3- مرحله طویل شدن ساقه وسنبله Ear and stem elongation phase در مرحله اول مریستم گیاه درحالت رویشی بوده واندامهای رویشی مانند برگ , پنجه , گره ومیانگره راایجادمیكند . مریستم وقتی درمرحله رویش قرار گیرد .در زیر میكروسكوپ بشكل روبرو دیده میشود . خطوط موجود روی مریستم را برجستگی منفرد (single Ridge) گویند وكارآن نیز تولید اندامهای رویشی میباشد. پس از مدت زمانی وتقریبا مقارن با نیمه های مرحله پنجه زنی ( كه قسمتی از مراحل رشد است) تغییراتی درمریستم انتهایی گیاه صورت میگیردوبرجستگیهای روی مریستم مضاعف میگردد. تبدیل برجستگیهای منفرد به برجستگیهای مضاعف ( Double Ridge ) , از قسمت وسط مریستم آغاز میشود وبسمت بالأوپایین ادامه می یابد .نتیجه این تغییرفازتولید سنبله میباشدوبرجستگیهای مضاعف سنبله ‘ سنبلچه وگلها را تولید میكند . مرحله زایشی دراثر عوامل محیطی ( حرارت ‘ نور ‘ هورمونها ‘ موادغذایی و سن گیاه ) فعال ودرمریستم ایجاد میگردد . درغلأت سردسیری مانند گندم ‘ جو ‘ یولأف وچاودار بدلیل داشتن درجه حرارت پایین ( سرما ) ‘ برجستگی منفردایجاد میشود . در این گیاهان ( سردسیری ) بخصوص درارقام پاییزه نیاز سرمایی Chilling Requirment وجود دارد به این مفهوم كه این گیاهان باید حداقل مدتی را دردرجه پایین حرارت قرارگیرندتا نیاز سرمایی آنها برطرف گردد . درجه حرارت پایین یا نور یا وضعیت هورمونها ویا وضعیت موادغذایی باعث میگردد تاازمریستم ‘ هورمون اكسین ترشح گردد . پس از ترشح هورمون اكسین ( رسیدن اكسین به حد آستانه ) تغییر فاز آغاز میشود . این اتفاق ازوسط مریستم آغاز و بسمت بالأوپایین ادامه فعالیت میدهد . این عمل را Strati Fication میگویند ( تا چندی پیش این عمل را Vernelization ( بهاره كردن ) میگفتند ) . نیاز سرمایی درمرحله دوم انجام شده وشروع تغییر فاز نیز در این مرحله میباشد . كل مرحله دوم از اواسط پنجه زنی تا پایان پنجه زنی میباشد . در اصل ‘ مرحله دوم از شروع تشكیل اولین رینگ مضاعف تا ظهور آخرین رینگ میباشد به آخرین رینگ بالأی مریستم ‘ سنبلچه انتهایی یا Terminal Spikelet میگویند . در مرحله پنجه زنی به این دلیل از آبیاری نمودن وكود استفاده میكنیم تا مرحله دوم به راحتی طی گردد ونتیجه آن نیز تولید بیشتر خواهد بود . هر گونه استرس باعث میشود تا تعداد كمتری از رینگهای مریستم تولید , درنتیجه محصول نیز كم میگردد . از زمانی كه آخرین رینگ مضاعف تشكیل شود مرحله سوم آغاز گشته و تعداد سنبلچه ها افزایش نمی یابد یعنی با ظهور سنبلچه انتهایی ‘ مرحله سوم ( طویل شدن ساقه وسنبله ) آغاز میشود . تا پایان مرحله دوم ‘ كلیه عملیات انجام شده در زیر خاك صورت گرفته و اندازه ساقه كه بصورت بسیار فشرده درزیر مریستم قراردارد و گره انشعاب كه درزیر ساقه میباشد,جمعا به حداكثر 4 میلی متر میرسد . در مرحله سوم رشد میانگره اول ( بین گره انشعاب و گره اول ) آغاز گشته و با این رشد تمامی قسمتهای گیاه كه در بالأی گره انشعاب قرار دارند را از زیرخاك خارج وبه سطح خاك میرسانند . در اواسط رشد میانگره اول ‘ رشد میانگره دوم آغاز شده وبه همین ترتیب رشد تمام قسمتهای رویشی انجام میگردد . با بالأرفتن میانگرها ‘ مریستم تغییر شكل داده وشكل ظاهری یك سنبله را به خود میگیرد . درمدت 40 تا 45 روز مریستم رشد كرده وبه اندازه طبیعی خود ( حدود 15 سانتیمتر ) میرسد . دلأیل اهمیت گندم : سطح زیر كشت زیاد - نقش مهم دانه گندم درتغذیه انسان - نقش مهم دانه گندم درتغذیه دام وطیور خصوصا در كشور های صنعتی - داشتن علوفه سبز وخشك جهت مصرف خوراكی آن برای دام - داشتن حمل ونقل آسان - داشتن قابلیت انبارداری راحت - كاربرد وسیع در صنعت ( دانه كه كاربرد آن مالت‘غذای كودك‘گلوكز‘نشاسته و ماكارونی سازی و كاه كه كاربرد آن كاغذ سازی ‘ مقواسازی ونئوپان سازی میباشد) - هماننداكثرغلأت در تناوب اهمیت دارد زیرا زود به رسیدن كامل رسیده وبرداشت میگردند وزمین آزاد میگردد - بقایای گیاهی گندم درمزرعه باعث اصلأح بافت خاك میگردد - ارزش اقتصادی فراوانی دارد و بعنوان یك حربه سیاسی بزرگ توسط ابرقدرتها درنظر گرفته میشود . خاستگاه ومبدا : درمنطقه بین النهرین وحدود 7000 سال پیش از نظر ژنتیكی : گیاهی است كه هفت دسته كروموزمی دارد وبه اشكال مختلف دیده میشود كه عبارتند از 1) دیپلوئید 2 ) تتراپلوئید 3) هگزا پلوئید . دیپلوئید 2n= 14 كروموزمی و تتراپلوئید 2n=28 كروموزمی و هگزاپلوئید 2n=42 كروموزمی خصوصیات زراعی یك گونه نسبت به نوع وحشی 1) تعدادبذر كم 2) اندازه بذربزرگ 3) ارتفاع كم و 4) سیستمهای زراعی دیپلوئید ها معمولأ بصورت وحشی هستند . به دو نمونه گندمهای تك دانه یا Einkorn گویند . درمحور سنبله این گندمها یك سنبلچه وجود دارد واین سنبلچه دارای یك گل بوده ودرنهایت تولید یك دانه میكند . گندم تتراپلوئید را گندمهای جفت دانه یا Emmer میگویند . از آن جهت به آن جفت دانه گویند كه درمحور سنبله این گندمها دو سنبلچه وجود دارد وهریك از سنبلچه ها دارای یك گل بوده ودرنهایت تولید دو دانه میكند . تركیب یك تتراپلوئید با یك دیپلوئید, تولید هگزاپلوئیدمیكند . گندمهای هگزاپلوئیدبه گندمهای چنددانه ( Dinkel)معروفند . از آن جهت به آن چند دانه گویند كه درمحور سنبله این گندمها چند سنبلچه وجود دارد ودرنتیجه چندین دانه تولید میكند گندمها به ترتیب اهمیت زراعی به T.aestivum و T.durum تقسیم میشوند . گندمهای زیر كشت دو دسته اند 1) گندمهای معمولی ( Comon Wheat ) و 2) گندمهای دوروم ( Durum Wheat ) به گندم معمولی T.aestivum ویا گندم نان نیز گفته میشود . این نوع گندم حدود 90% سطح زیركشت گندمهای دنیارا اشغال نموده است و به گندم دوروم هم T.durum یا گندم ماكارانی میگویند و10% باقیمانده كشت گندمهای دنیا را تشكیل میدهد . هر دودسته دارای تیپهای رشدی بهاره - پاییزه و بهاره پاییزه میباشند ولی از نظر شكل ظاهری باهم فرق دارند . مهمترین تفاوتشان به شكل سنبله آنها مربوط میشود . سنبله میباشند . در گندمهای معمولی تمام طول ساقه درمحل میانگره ها توخالی است ولی در گندم دوروم میانگره بالأیی كه سنبله روی آن قرار گرفته است توپر وبقیه میانگرهها توخالی هستند . گندمهای معمولی در برش عرضی دانه , دارای سطح مقطعی سفیدرنگ وآردی میباشند ورنگ دانه هم روشنتر و % پروتئین آن پایینتر است درصورتی كه برش عرضی دانه گندم دوروم دارای سطح مقطعی شفاف وشیشه ای بوده ورنگ آن تیره تر و% پروتئین آن نیز بالأتر است . تیپهای رشدی گندم 1) بهاره - 2) پاییزه - 3) بهاره پاییزه تا حدی تیپ رشدی نشان دهنده فصل كشت هر كدام از آنها است . تیپ بهاره : چون در بهار كشت میشوند گندمهایی هستند كه برای تغییر فاز نیاز به درجات حرارت پایین ندارند. تغییر فاز دراین گیاهان براثر افزایش سن گیاه است . این نوع گیاهان مقاومت زیادی دربرابر فصل سرد ندارند وحداقل حرارت قابل تحمل برای این نوع 10- درجه سانتیگراد ( درجه هوا ) میباشد. دوره رشد گیاهان با تیپ بهاره كوتاه و حجم ریشه كم است درنتیجه این دو خصلت ( كوتاه بودن دوره رشد و حجم ریشه كم ) پتانسیل عملكرد پایینی دارند . علت كم بودن حجم ریشه , كمتر بودن تعداد گره انشعاب است . تیپ پاییزه : برای تغییر فاز نیاز به درجه حرارت پایین دارند ( نیاز سرمایی ) . دربرابر سرما مقاومت دارند وحرارت قابل تحمل برای این تیپ 30- درجه سانتیگراد میباشد . دوره رشد در این نوع گیاهان طولأنی تر و حجم ریشه آن بیشتر است . تیپ بهاره وپاییزه : حد واسط تیپ بهاره و تیپ پاییزه میباشد . درخوزستان تیپ بهاره وبهاره پاییزه كشت میشود . درشمال خوزستان از تیپ بهاره پاییزه استفاده میشود زیرا طبق تعریف فوق از عملكرد بالأیی برخوردار است . كشت گندم بهاره بطور همزمان در خوزستان و مناطق معتدله و بررسی محصول آنها این نتیجه را به همراه دارد كه در خوزستان به دلیل دوره رشد بیشتر , عملكرد بیشتری دارد . كودها : غلأت , گیاهانی هستند كه همواره به گرفتن كود جواب مثبت میدهند ودلیل آن بشرح ذیل است : 1 ) ریشه گندم یك ریشه ضعیف ازنظر فیزیكی میباشدحدود10% از وزن خشك كل اندام گیاه , وزن خشك ریشه است . 2 ) ریشه غلأت یك ریشه ضعیف ازنظرشیمیایی میباشد ودلیل آن تنفس ضعیف ریشه است( در عمل تنفس co2 آزاد میشود وپس از تركیب باآب , H2Co3 ( اسید كربنیك ) بدست می آید. اسیدحاصله یك اسیدضعیف است . بیشتر بودن اسیدكربنیك وپس از تركیب باآب , H2Co3 ( اسید كربنیك ) بدست می آید. اسیدحاصله یك اسیدضعیف است . بیشتر بودن اسیدكربنیك زیاد باشد . ) 3 ) حداكثرجذب رادرمدت زمان كوتاه انجام میدهد ( از زمان ابتدای ساقه رفتن تا پایان مرحله شیری ) . با توجه به چنین ضعفهایی لأزم است تا باتغذیه معدنی ( Neutrition ) مناسب , مشكلأت گیاه رفع گردد . در بین موادغذایی گیاهان , ازت , فسفر و پتاس اهمیت زیادی دارد. ازت : ازت از باقی موادغذایی برای گیاه مهمتر است واشكال مختلف آن + NH4 و - No3 میباشد كه جذب گیاه میگردد . ازت درمراحل رویشی وزایشی تاثیربرگیاه دارد درمرحله رویشی اگرازت اضافه شودفعالیت رویشی گیاه تشدیدمیگردد.عمل برگ سازی , پنجه زنی و رشدطولی ساقه تشدیدمیگردد .تمامی اندام هوایی گیاه راگسترش میدهد . ازت درمرحله زایشی باعث افرایش تعداد گلهای لقاح یافته میگردد ( جلوگیری از ناباروری ) , اندازه دانه افرایش مییابدوكیفیت دانه ازنظر درصد پروتئین بالأمیرود . ازت یك عنصر متحرك در گیاه وخاك میباشد لذادرمراحل مختلف رشد بصورت تدریجی دراختیارگیاه قرار میگیرد . اینگونه كوددادن به گیاه را تقسیط كودازت گویند . گونه های مختلف تقسیط چنین است : الف ) 50% درهنگام كشت ( پایه) و50% دیگر بعنوان سرك ودرابتدای ساقه رفتن به خاك اضافه میگردد . ب ) 33% درهنگام كشت ( پایه) و33% دیگر بعنوان سرك ودرابتدای ساقه رفتن و 33% دیگردرزمان گلدهی به خاك اضافه میگردد . اگردرزمان گلدهی ازت اضافه شود تاثیرفراوانی دراندازه وزن دانه ودرصدپروتئین دانه داردزیرا EFP زیادمیشود علأئم كمبودازت معمولأدراندامهای مسن گیاه مشاهده میشودوبصورت رنگ پریدگی دیده میشود( سبزكم رنگ میگردد). فسفر : تحرك زیادی در خاك وگیاه نداردلذا علأئم كمبودآن دربرگهای جوان دیده میشود. فسفربصورت پایه دراختیارگیاه قرارمیگیرد وبرای تشكیل بافتهای استحكامی , رشد ریشه ومقاومت گیاه درمقابل آفات وبیماریها موثر است . پتاس : بیشترین اثرراروی بافتهای استحكامی ساقه داردوهمچنین مقاومت گیاه رابه سرما , آفات , بیماریهاوخوابیدگی افزایش میدهد .مقدارموردنیازجهت بدست آوردن یك تن دانه واندام هوایی ازت : 23 تا 33 كیلوگرم فسفر : 11 تا 18 كیلوگرم پتاس : 19 تا 37 كیلوگرم توجه : درگیاهان علوفه ای مقدارمصرف كود باید بیشتر از حدوداعلأم شده باشد. عوامل موثر برروی مقدار مصرف كود : 1 ) پتانسیل عملكرد گیاه : میزان تولید دانه درگیاه یكی از عوامل موثر برروی مقدار مصرف كودهای شیمیایی میباشد. 2 ) تراكم بیشتر در واحد سطح نیاز به مقادیر بیشتری از عناصر مورد نیاز گیاه میباشد. 3 ) رطوبت خاك هرچه در منطقه بیشتر باش د( ویا بارش باران ) مقدار مصرف عناصرغذایی خصوصا عناصرمتحرك درخاك مانند ازت باید بیشتر گردد . 4) بافت خاك اگر سبك باشد بدلیل تحرك آب ومواد غذایی بیشتر , به كود بیشتر وخاك سنگین به كودكمتری نیاز دارد . 5 ) گیاه پیش كاشت اگرازخانواده لگومینوز باشد بدلیل آزاد شدن مقدارزیادی ازت در خاك , در زراعت بعدی ( كه گندم است ) مقدارمصرف موادغذایی كمترمیشود . وجود لگوم درقبل ازگندم عاملی برای كم شدن مصرف كود تا 30% میباشد . خوابیدگی Verse ( Loaging ) به حالتی گفته میشود كه درآن گیاهان خانواده غلأت بدلأیلی رشدبیش ازحد نموده وبدلیل افزایش ارتفاع آنها وبواسطه داشتن ساقه های ضعیف ازحالت قائم خارج شده وبه حالت مایل یا افقی درمیآید . عوامل موثر برخوابیدگی : 1) كاربرد بیش از حد ازت ( كود نیتروژن ) به هنگام كوددهی . 2 ) عدم تعادل در مصرف مواد غذایی . 3 ) تراكم بالأ ( بدلیل محدودیت نوردرقسمت پایین گیاه , ( ساقه ضعیف میشود ) ورشد رویشی گیاه بدلیل قرار گرفتن در شرایط رقابت .) . ( علت بلندتر بودن غلأت ( گیاهان ) دروسط مزارع همین عامل میباشد .) . 4 ) ابری بودن هوا ( شرایطی مانند مورد تراكم ایجاد میكند ) ( ورسها درمناطق ابری وبارانی بیشتر است ). 5 ) ارقام پا بلند . 6 ) باد وباران شدید وتگرگ ( خصوصا در اواخر دوره رشد كه گیاه نیاز به خشك شدن دارد ) . 7 ) آبیاری سنگین دراواخر دوره رشد . 8 ) بیماریهایی كه برروی ساقه غلأت ایجاد میگردد . راههای مقابله با خوابیدگی : 1 ) كاربرد مقداركمتر ازت . 2 ) تعادل درمصرف مواد غذایی مورد نیاز گیاه . 3 ) استفاده از ارقام پاكوتاه . 4 ) به تاخیر انداختن تاریخ كشت ( دوره رشد كوتاه میگردد .) . 5 ) ایجاد تراكم مناسب . 6 ) انجام سرچر ( چیدن مقداری از اندام هوایی گیاه - برداشت علوفه سبز غلأت قبل ازمرحله ساقه رفتن انجام میشود) . 7 ) استفاده از مواد شیمیایی كندكننده رشد . (هورمون CCC - كلرومكوآت ) .0 هورمون CCC در سلولهای گیاه به اتیلن تبدیل شده واتیلن , بطور موقت از انجام تقسیم سلولی جلوگیری میكند . شیوه استفاده از هورمون CCC :در دو مرحله مورد استفاده قرارمیگیرد 1 ) بذری 2) رشدی ( ابتدای ساقه رفتن ) در مرحله بذری از این هورمون بمقدار 0/5% وبصورت محلول تهیه كرده وبرای 4 ساعت بذر را درآن قرار میدهند . درمرحله رشدی وقبل ازساقه رفتن , همزمان بادادن كود سرك بصورت برگ پاشی به گیاه داده میشود . درگندمهای بهاره بمقدار 800 سی سی ودرگندمهای پاییزه بمقدار 1800 cc در هكتار مورد استفاده قرار میگیرد .اعمال هورمون CCC در گیاه : 1 ) كاهش طول میانگره . 2 ) افزایش تعداد دسته جات آوندی ( باعث افزایش قطر ساقه گیاه میگردد ) . 3 ) روی رشد ریشه اثر مثبت دارد . 4 ) ضمن افزایش غلظت شیره سلولی , باعث مقاومت نسبت به سرما میشود . 5 ) اثر نامطلوب ccc , كاهش طول كلئوپتیل است كه نتیجه آن سبز نشدن بذور كاشته شده در عمقهای زیاد میباشد . استفاده از ccc در شرایطی كه خوابیدگی ایجاد نمیشود , باعث افزایش عملكرد از 5 تا 16 % است . در خوزستان بدلیل سنگین بودن خاك , نباید از ccc درمرحله بذری استفاده نمود . در صورت ضرورت استفاده از ccc در خوزستان نیاز است كه عمق كاشت را كم نمایند . اجزای عملكرد ( در گندم ) : فرمول خاصی برای عملكرد گندم وجود دارد كه بشرح ذیل میباشد . تعداد سنبله در واحد سطح * تعداد دانه در هرسنبله * وزن هر دانه = اجزای عملكرد درواحد سطح محاسبه عملكرد دقیقا شبیه به محاسبه حجم یك مكعب است . افزایش عملكرددرگندم تا حدودی تابع افزایش جزبه جز است افزایش بیش ازحد تاثیربسیاربدی برروی دیگراجزای گندم میگذارد . جهت رسیدن به عملكرد مطلوب باید حالأت مختلف را تجربه نمود وآزمایشات گوناگونی درخصوص تعداد هركدام از اجزای عملكرد گندم , انجام داد . افزایش صحیح وحساب شده , درهركدام ازاین فاكتورها , باعث افزایش عملكرد در واحد سطح خواهد شد . تفكیك اجزای تعداد دانه وتعداد سنبله بشرح ذیل است تعداد بوته در واحد سطح * تعداد پنجه هربوته = تعداد سنبله در واحد سطح تعداد سنبلچه در سنبله * تعداد گلچه در هر سنبلچه * تعداد دانه درهرگلچه = تعداد دانه درسنبله جهت افزایش دادن تعداد پنجه میبایست آبیاری بموقع درمرحله پنجه زنی انجام داد و جهت افزایش دادن تعداد بوته باید دقت بیشتری بهنگام كاشت وداشت نمود . عوامل موثر بر افزایش قسمتهای مختلف گندم :جهت رساندن تعداد بوته ها به حداكثر 1- تهیه زمین مناسب 2- آبیاری درست جهت رساندن تعداد پنجه در هر بوته به حداكثر 1- ازت ( موادغذایی ) 2- آبیاری درست جهت رساندن تعداد سنبلچه درسنبله وگلچه درسنبلچه به حداكثر 1- كود سرك 2- آبیاری درست جهت رساندن تعداد دانه درگلچه به حداكثر 1- كودسرك(تقریبامشكل است) 2- آبیاری درست منظور از رساندن تعداد دانه درگلچه به حداكثراین است كه بتوانیم با مدیریت صحیح كاری كنیم كه تمام گلچه ها باورشده ویك عدد دانه را تولید نمایند كه تقریبا غیر ممكن است . اگر شرایطی بوجودآید تا بتوان كود سرك را درمرحله دانه بندی به گیاه برسانیم , شاهد دوره رشد موثر پربارتری خواهیم بود وافزایش عملكرد زیاد میگردد . سرعت پرشدن دانه كه عاملی ژنتیكی میباشد نیز باعث افزایش وزن دانه میگردد . عوامل مهم محیطی گیاه عبارتند از 1 ) هوای خنك 2 ) رطوبت خاك 3 ) كود ازت ازتوضیحات فوق میتوان به این نتیجه رسیدكه مراحل كاشت - پنجه زنی - D , R ( تولیدسنبلچه درسنبله وگلچه درسنبلچه) گلدهی و دانه بندی مراحلی هستند كه در زراعت گندم باید آبیاری صورت گیرد همچنین در مراحل كاشت ( پایه ) - قبل از ساقه رفتن ( سرك 1 ) - وگلدهی ( سرك 2 ) میبایست كوددهی نمود . جو تفاوتهای جو با گندم : از نظر خصوصیات گیاه شناسی : 1 ) شكل دانه - 2 ) پوشیده بودن دانه ها ( باعث تغییردرشكل جوانه زنی نسبت به گندم شده است . درجو درزمان جوانه زنی یك ریشه چه خارج میشود وساقه چه از محل جنین خارج شده وپس از رشد درزیرپوسته ها , از سمت مقابل ( نوك جو ) بیرون می آید 3 ) تعداد ریشه های اولیه ( ریشه چه + ریشه های جنینی ) نسبت به گندم بیشتر است . 4 ) حجم ریشه جو ( ریشه ثانویه ) ازحجم ریشه گندم كمتر است. درجوحدود8% وزن خشك كل گیاه مربوط به ریشه است . 5) از نظرفعالیتهای تنفسی - فعالیت ریشه جو كمترازریشه گندم است ( بدلیل تنفس كمتر ریشه جو) 6 ) ازنظرتعدادپنجه كه درجو بیشتر از گندم میباشد ( نسبت پنجه زنی غلأت بترتیب برنج > جو > گندم > ذرت ) 7 ) ازنظرشكل سنبله : در گندم درمحل زائده ازمحورسنبله یك سنبلچه وجود داردكه حاوی تعدادی گلچه است ولی در جودرمحل زائده ازمحورسنبله 3 سنبلچه وجودداردكه هركدام یك گلچه وهرگلچه درصورت باروری یك دانه خواهد داشت خصوصیات آب وهوایی جو : 1 ) ازنظرنیازهای محیطی - درجه حرارت - رطوبت - نور - خاك و .. جو , سرسختترازگندم است ومعمولأ درشرایط نامساعد محیطی , جو را جایگزین گندم میكنند . 2 ) ازنظردرجه حرارت ( گرما و سرما ) - ازنظرسرما , جو , گیاهی حساستر نسبت به گندم است . حد اكثر , جو بهاره سرمای 4- یا 5- درجه سانتیگرادوجوپاییزه سرمای 15- درجه سانتیگرادرا میتواند تحمل نماید وازنظرگرما واكنش دوگانه دارد الف ) در ابتدای زندگی گرمارابهتر تحمل مینماید ب ) ولی در انتهای زندگی قادر به تحمل گرما نمیباشد . تاریخ كاشت جو حدودا 15 روز قبل از تاریخ كاشت گندم است ( بدلیل مورد ( ب ) ذكرشده دربالأ ) 3 ) ازنظررطوبت : درشرایط كمبود رطوبت بخوبی رشد میكندوبطور كلی درمناطقی كه بدلیل كمبود بارندگی امكان كشت دیم گندم وجودنداشته باشد , كشت دیم جو را جایگزین آن میكنند( بشرط بارش 250میلی مترباران درپراكنش مناسب ) 4 ) نور واكنش خاصی روی جو ندارد ( حرارت واكنش دهنده اصلی آن است ) . 5 ) از نظرخاك : درصورت شوری خاك , جو , مقادیربیشتری نمك را قادر است تحمل كند. جهت اصلأح اراضی , جزو گیاهانی است كه در ابتدای تناوب قرار میگیرد . 6 ) ازنظر pH : حد تحمل آن بیشتر از گندم است . pH مناسب برای گندم 6 تا 7/5 است ولی pH جو از 8 - 6/5 میباشد . 7 ) درضمن به غرقاب شدن نیز حساس است . كوددهی جو : عوامل موثر برروی مقدار مصرف مواد ازته در جو : مقدار ازت برای جو از گندم مهمتراست . ازلحاظ نحوه وشكل اثر كودهای ضروری ( ازت , فسفر , پتاس ) جو با گندم مشابه است . با توجه به حساسیت ساقه جو بایدنسبت به دادن ازت به مزرعه جو , دقت بیشتری گردد . مقدارماده ازته كه دراختیار جوقرارمیگیرد به دو فاكتور بستگی دارد . 1 ) مورد مصرف جو 2) تناوب ( گیاه پیش كاشت ) هرگاه جورا برای مصرف دو منظوره كشت نماییم كاربرد ازت بیشتر خواهد شد ( توجه : كشت علوفه ویا كلمه كشت علوفه ای معنی مصرف بیشتر كود ازت را میدهد ) اگر از لگومها به عنوان پیش كاشت استفاده شود , از آنجا كه ریشه این گیاهان قادر به تثبیت ازت میباشند , لذا كاشت غلأت خصوصا جو , بعد از كشت لگوم , نیاز كمتری به ازت دارد . واگر پیش كاشت , غیر لگوم خصوصا ذرت باشد , از آنجا كه توان ذرت درجذب ازت خاك بسیار بوده وتمام آن را مصرف میكند لذا كاشت غلأت خصوصا جو در بعد از كشت غیر لگوم باعث میشود مقدار بیشتری كود ازته جهت تغذیه غلأت به خاك اضافه نماییم . در پیش كاشت لگوم میتوان مقدار 20 تا 30% از مقدار ازت جهت كوددهی كاست . از مطالب فوق نتیجه میشودكه جهت رساندن مصرف كود به حداقل باید 1) از كشت تك منظوره استفاده نمود و 2) در دوره تناوب ( پیش كاشت ) از لگوم استفاده نماییم . با توجه به حساسیت ساقه جو , درصورتی كه پیش كاشت لگوم باشد, دیگرنمیتوانیم از ازت زیاد استفاده نماییم درغیراینصورت محصول ما دچار ورس میگردد . جوهای دو ردیفه كه برای تولید مالت كشت میگردد نیز باید با دقت فراوان در مرحله كود دهی به آن ازت داد . ( درصد پروتئین پایین ودر صد نشاسته بالأ ی دانه از اهداف اصلی مالت سازی میباشد . ) لذا در جوهای دوردیفه كه به منظورمالت سازی كشت میگردد باید مصرف ازت به حداقل برسد.جهت تامین ازت جو دوردیفه باید تمام ازت مورد نیازگیاه را بعنوان پایه استفاده نماییم . برنج : برنج ( وذرت ) جزو غلأت گرمسیر میباشد . ( یعنی حداقل درجه حرارت مورد نیاز برای جوانه زنی - صفرفیزیولوژیكی - بیش از 10 درجه سانتیگراد میباشد . ) برنج یك گیاه یك ساله است . قسمت دوم زراعت غلات = توجه : هركلمه یا اصطلاحی كه با aquatica همراه باشد معرف آبزی بودن میباشد . برنج درغلأت رتبه دوم را دارد و 1/3 غذای مورد نیاز مردم دنیا را تامین میكند . سطح زیر كشت آن در حال حاضر در دنیا برابربا 150000000 هكتار ومیزان تولید آن حدود 530000000 تن میباشد . متوسط عملكرد برنج درمقیاس جهانی حدود 3/5 تا 3/6 تن درهكتار میباشد. سطح زیركشت برنج درایران 600000 هكتار ومیزان تولید آن 2500000 تن است . متوسط عملكرد برنج در ایران كمی بیشتر از 4 تن درهكتار است . مناطق برنجكاری ایران 1) گیلأن ومازندران ( 90% ازكل كشت ) و 2) بترتیب اهمیت استانهای اصفهان, خوزستان , فارس و سیستان وبلوچستان ( 10% ازكل كشت ) بهترین گونه برنج , گونه Indica میباشد كه درگیلأن ومازندران قابل كشت میباشد . از آنجا كه كشت گندم اكثرا بصورت دیم بوده وكشت برنج ( تقریبا ) 100% بصورت آبی كشت میگردد لذا برنج نسبت به كندم عملكرد بالأتری دارد .