رفتن به مطلب

اهمیت زیبایی شناسی فضاهای شهری


Mohammad Aref

ارسال های توصیه شده

انسان موجودی است که بالذات نسبت به اصل خویش و بازگشت به طبیعت گرایش دارد و این مسأله از زمانی پررنگ شده که وی ساخت ابزار، کنترل محیط زندگی و غلبه بر طبیعت را آغاز نموده است. شهرهای پس از دوران انقلاب صنعتی نمود بارز تفکر غلبه بر طبیعت و تغییرات بی حد و حصر در آن بوده است. بنابراین محیط مصنوع جای خویش را به طبیعت می دهد و شهر به بزرگترین محصول ساخت انسان صنعتگر مبدل می شود. این رویه دوری هر چه بیشتر انسان از طبیعت و ارتباط با مظاهر آن را رقم زده و چالش عمیقی را در وجود انسان شهرنشین بر انگیخته است، پس وی همواره به صورت ناخودآگاه به طبیعت آزاد و سالمی می اندیشد که از محیط زندگی اش حذف شده است: هر کسی کو دور ماند از اصل خویش / باز جوید روزگار وصل خویش.

 

1wchlxjtcffil8oi4ul.jpg

 

برای قرن ها طبیعت گرایان دارای نحله فکری-فلسفی خاص خود بوده و طبیعیون خوانده می شدند. اما اولین بار مبحث رنجش انسان از مصنوعات و بی عدالتی های مرتبط با آن توسط دیوید هیوم مطرح گشت و از دیدگاه فلسفی مورد بررسی قرار گرفت. در این بحث هیوم انسان را محکوم به تحمل مظاهر صنعتی می داند که خود ساخته و موجبات گریز مظاهر طبیعت را از محیط موجب گشته است. وی این رنج را حاصل ندانم کاری، خودخواهی و کوته فکری وی می داند و تحمل آن را برای انسان روشن اندیش به مثابه بی عدالتی می خواند. امروزه طراحی شهری به عنوان شیوه نو اندیشیدن و ساختن در شهرها به دنبال راهکارهایی به منظور کاهش رنج انسان از محیط مصنوع و مظاهر آن می باشد و از آنجا که طبیعت را اساس زیبایی شناسی شهری قرار داده است بازگشت مظاهر طبیعت و نیکی های آن را دنبال می کند. این تلاش در تضاد با بسیاری از منافع اقتصادی قرار دارد که مهم ترین چالش طراحان شهری را موجب می شود. متغیرهای فضایی که در طراحی شهری با حس طبیعی بودن یا مصنوعی بودن یک عنصر یا المان یا خصیصه فضای شهری در ارتباط هستند عبارتند از شکل، فرم، رنگ، نظم و زمینه. این متغیرها تعیین کننده میزان هماهنگی فضای شهری با طبیعت به عنوان تصویر عالی ذهن افراد برای مقبولیت پیرامون و یا رنجش از تصنعی بودن آن است. عامل وابسته به این موارد تولید انبوه و تکراری ساختن (modular cloning) فضای شهری است که خود می تواند یک ایده طراحانه بسیار عالی را به سطحی پست تنزل دهد.

خنثی بودن فضاها در محیط زیست شهری و بی مکانی انسان امروز در ساختار شهر، نشان از این دارد که انسان معاصر از بی مکانی و بی خانمانی پنهان رنج می برد. این چنین است که شهروندان و ساکنان شهر، هویت خویش و تعاملات اجتماعی خود را با محیط، از دست داده اند. شهرهای برخوردار از محیط بصری مطلوب قادرند تا با وسعت بخشیدن به تجربه زیبایی شناسانه شهروندان، موجبات ارتقای تصویر ذهنی جامعه از خویش و تقویت حس تعلق آنان را فراهم ساخته و با اعتلای فضاهای شهری، توان رقابتی شهر را برای جذب هر چه بیشتر سرمایه و فعالیت تقویت نمایند. اگر چه در طول تاریخ، طراحی شهرها معمولاً در پی رشد اقتصادی شهرها رخ داده است، اینک در عصر جهانی شدن و رقابت میان آنها روندی معکوس در حال شکل گیری است بدین معنا که طراحی شهری موجبات رشد و اعتلای اقتصادی را فراهم آورده است.اهمیت جنبه بصری شهر از آن روست که امکان “قرائت” محیط به مثابه یک “متن” را فراهم می آورد. تنها در آینه محیط بصری و زیبایی شناسی شهری است که ابعاد نامملوس حیات مدنی، همچون فقر و غنا، سلطه نهادها و ارزش های معین، سلایق زیباشناختی خرده فرهنگ ها، عمق تاریخی شهر، میزان ایمنی و امنیت جامعه، چگونگی احترام جامعه به قراردادهای اجتماعی و غیره از طریق نظامی از “نشانه”ها امکان تجلی و بروز خارجی یافته و ارزیابی مثبت و یا منفی را میسر می سازد.

توجه به زیبایی شناسی شهری (علی الخصوص در رابطه با فضای شهری) موجد شادابی و سرزندگی در فضاهای شهری است و در طراحی و برنامه ریزی برای شهر باید مورد توجه قرار گیرد تا به تبع آن ساخت کالبدی برای عموم مردم قابل استفاده باشد. در این شرایط رسالت طراحی شهری آن است که فضاهای شهری را به مکان ارتقا دهد تا در بستر این مکان های معنادار، ارزش های انسانی و اجتماعی امکان بروز یابند و بحران فضای شهری را به کنترل درآورد. سرزندگی به معنای توان و قابلیت فضاهای شهری برای حفظ حیات جهت انجام فعالیتهای خرد اقتصادی، اسکان و محیط های اداری می باشد. یک فضای سالم و پویای شهری می تواند یک محیط میزبان مناسب برای عابران پیاده باشد، به طوریکه نیازهای مختلف و کمبودهای فضایی را در فضاهای اصلی شهر برآورده سازد، نه آن‌که رفع این نیازها را تنها به مناطق مرفه نشین شهر و محلات نوساز حواله کند.

 

منابع:

 

 

  • تیبالدز، فرانسیس؛ ترجمه مروارید قاسمی اصفهانی، ساخت شهرهای مردم پسند، انتشارات روزنه، چاپ اول، ۱۳۸۷
  • چپمن، دیوید؛ آفرینش محلات و مکان ها در محیط انسان ساخت، ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۴
  • خستو و سعیدی رضوانی، مریم و نوید؛ عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری، نشریه هویت شهر، شماره ۶، بهار و تابستان ۱۳۸۹

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...