نقشه برداری خاک

[masi eng 47,044]

نقشه برداري خاک ها

نقشه برداري خاک ها فرآيند تشخيص جوامع متفاوت خاک هاي موجود در منطقه مورد مطالعه ، تعيين پراکنش و توزيع واحدهاي خاک و خصوصيات فيزيکي ، شيميايي و بيولوژيکي آنهاست که به صورت نقشه واحدهاي خاک و داده هاي کمي خصوصيات مربوطه ارائه مي شود. در اين فرآيند از علم ژئومرفولوژي براي تشخيص جوامع خاکها ، از علم تاکسونومي براي نامگذاري و تفکيک کوچکترين واحد آنها (معادل گونه هاي موجودات زنده) و از تجزيه هاي آزمايشگاهي براي ارائه کميت خصوصيات وابسته استفاده مي شود. در حقيقت نقشه برداري تنها فرآيندي است که طي آن مي توان داده ها و اطلاعات لازم براي ساخت هرم اطلاعاتي خاک ها (پايگاه داده ها) در سطح جغرافيايي کل کشور را فراهم آورد. نقشه ها و اطلاعات ارائه شده براساس نياز برنامه هاي کشوري و اهداف متفاوت در مقياس هاي متعددي تهيه مي شوند.

هر چه مقياس کوچکتر در نظر گرفته شود ، نقشه ها با استفاده از نمونه هاي کمتري تهيه مي شوند (نمونه هاي کمتر با فاصله بيشتر برداشته شوند) ، لذا از خلوص و صحت کمتري برخوردارند. کاملا معلوم است اگر نياز به اطلاعات و داده هاي دقيق تري باشد ، بايد مطالعات در مقياس بزرگتري انجام شود (نمونه هاي بيشتر با فواصل کمتر برداشته شوند) ، در نتيجه احتياج به صرف هزينه و زمان بيشتري خواهد بود.

اصول نقشه برداري خاک

در نقشه برداري مرسوم با استفاده از تفسير عکسهاي هوايي ، واحدهاي اراضي با توجه به شکل ، پستي و بلندي و موقعيتشان تشخيص داده شده و توسط ترسيم مرز از هم تفکيک مي شوند. از گستره خاک هاي هر واحد اراضي به صورت شبکه ، نمونه برداري مي شود. در نقاط مشخص شده مقطع خاک تا عمق 1.5 متري تشريح و از خصوصيات لايه هاي مختلف يادداشت برداري مي شود. واحدهاي خاک براساس شواهد ژنتيکي و با استفاده از کليد تاکسونومي نامگذاري مي شوند.

خاک شناس با توجه به دانشي که از چگونگي تشکيل و تکامل خاک ها در ذهن دارد ، به صورت کاملا نظري ، مجموعه هاي مقاطع خاک با کليت ژنتيکي يکسان را مرزگذاري و حاصل را به صورت نقشه خاک ارائه مي کند. از بين نمونه هاي محاط شده در هر واحد تعريف شده ، نمونه هاي يک مقطع خاک به آزمايشگاه ارسال و نتيجه آزمايش ها به عنوان خصوصيات کمي آن واحدها ارائه مي شود. در اين فرآيند ، دقت و صحت نقشه هاي حاصل ، شديد به دانش خاک شناس ، تجربه و توانايي او در درک فرآيندهاي تشکيل دهنده خاک و زمين نما وابسته است.

تکنيک هاي رياضي در خاک شناسي

طي دهه اخير ، روشهاي تشريح و طبقه بندي کمي و مطالعه الگوهاي توزيع مکاني خاک ها به صورت کاملا عملي توانسته است به انتقادهاي وارده به خاک شناسي مرسوم فايق آيد. اين شاخه علمي نوين در حال رشد به نام «خاک آمار» معروف است. به کارگيري تکنيک هاي رياضي و آماري براي مطالعه چگونگي تکامل و تکوين خاک ها ، ارائه نقشه توزيع و پراکنش خاک ها و خصوصيات وابسته است.

به تعريفي ديگر ، خاک آمار مطالعه خاک ها با در نظر گرفتن عدم قطعيت در اندازه گيري هاي متغيرهاست.

در عمده کشورهاي پيشرفته جهان ، علم کاربردي خاک شناسي در سطوح بالايي از سازمان هاي اجرايي قرار دارد

 

خاک آمار فضاي تعاملي بين خاک شناسي ، آمار و رياضيات کاربردي و علم زمين داده نگاري يا داده هاي مکاني است. توسعه اين فضاي علمي در حال رشد انعکاس به کارگيري تئوري مجموعه هاي فازي و زمين آمار در مدل کردن داده هاي خاک و همچنين حاصل توسعه فناوري ، مخصوصا تکنيک هاي سنجش از دور و نزديک و تکامل سخت افزاري و نرم افزاري رايانه هاست.

نقشه برداري خاک آماري

نقشه برداري خاک آماري عبارت از توليد کمي نقشه و اطلاعات خاک به روشهاي آماري ، رياضي و زمين آماري است.

چون در اين روشها نقاط مشاهده نشده به صورت رقومي تخمين زده مي شود ، به آنها روشهاي نقشه برداري تخميني يا نقشه برداري رقومي خاک ها اطلاق مي شوند. در سالهاي اخير ، به دليل افزايش منابع داده هاي کمکي يا محيطي ، نقشه برداري رقومي خاک ها پيشرفت سريعي کرده است. در اين مقوله ، پارامترهاي سرزمين و تصاوير ماهواره اي ، نقش تعيين کننده داشته اند. روشهاي خاک آماري يا به عبارت ديگر، خاک شناسي کمي ، با استفاده از بينش خاک زمين نما در هسته مرکزي فعاليت هاي خود ، آن را با تئوري هاي رياضي و آمار در قالب سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي درهم آميخته ، سعي در ايجاد داده و اطلاعات متراکم مورد نياز تمامي شاخه هاي علمي فعال در محيط جغرافيايي دارد.

تکنيک هاي علمي جديد

هدف از به کارگيري روشهاي کمي و عددي جديد اين نيست که آنها جانشين تمام دانش صحرايي و کل بينش خاک زمين نماي خاک شناس شوند ، بلکه سعي بر آن است که ضمن ارتقاي علم خاک شناسي ، تمام دانش خاک شناس به صورت ساده و قابل فهم براي بخشهاي مختلف ارائه شود و داده هاي وابسته به تنوع ، تغييرات و توزيع و پراکنش زماني مکاني خاک ها در دسترس همه قرار گيرد.

خاک شناس براي ادراک اين که در محدوده مورد نظر بايد چه نوع خاکي انتظار داشته باشد ، با استفاده از تجربه و دانش خود و در هم آميختن تمام اطلاعات موجود از فاکتورهاي خاک سازي و تجزيه و تحليل داده هاي ژنتيکي خاک ها در ذهن خود نتيجه گيري و محدوده هايي را براي تک تک خاک ها ترسيم مي کند.

يک رساله و روش نوين نقشه برداري خاک ها

در مطالعه انجام گرفته ، با تبديل تجزيه و تحليل هاي ذهني خاک شناس به روابط رياضي ، ذهن خاک شناس بازسازي مي شود. از آنجا که روش مرسوم مطالعات خاک ها نقشه و داده ها را به صورت غيررقومي ارائه مي کند ، امکان نگهداري و تجميع داده ها در کشور را بسيار مشکل کرده ، فرآوري و ارتقاي اطلاعات را نيز تقريبا غيرممکن مي سازد. با اجراي اين رويکرد در کشور مي توان نقشه و داده هاي مطالعات قبلي را ارتقا داد و همراه با داده هاي جديد ، هرم اطلاعاتي مناسبي در سيستم هاي مکاندار اطلاعات جغرافيايي ايجاد کرد و براي هرگونه تصميم گيري و برنامه ريزي آنها را نمايش داد و تجزيه و تحليل کرد.

[masi eng 47,044]

- تنظیمات دستگاه که شامل:

تنظیم تراز دستگاه یا پیدا کردن درجه تنظیمی تراز دستگاه(تئودولیت)

 

کشف و حذف خطای پارالاکس

 

موازی نبودن محور دیدگانی با خط هادی

 

 

 

 

2- تنظیمات مخصوص شاخص که شامل:

 

کنترل تقسیمات شاخص

 

قائم و تراز نگه داشتن شاخص

 

سفت و سخت بودن جا پای شاخص و استفاده از تکیه گاه های فلزی دو زائده ای

 

 

 

نمونه هایی از شاخص ها (ژالون)

 

 

 

 

 

3- نوشته ها باید روی فرم مخصوص نوشته شوند

 

 

 

توجه : نوشته های اشتباه هیچ موقع پاک نمیشوند بلکه با کشیدن خط روی آن اقدام به تصحیحش میکنیم.

 

 

 

 

 

4- روش های کنترلی عملیات

 

 

 

 

 

 

5- خطای کرویت و انکسار و نحوه حذف آن

 

 

 

 

 

 

 

 

6- ترازیابی به صورت رفت و برگشت

 

 

 

 

 

 

توجه: قرار دادن دستگاه در وسط دو قطه مورد نظر کلی خطاها را از بین می برد

 

 

 

 

 

 

7-سرشکنی خطاها

[masi eng 47,044]

-تهیه پروفیل طی عملیات زمین و ترسیم آن

 

-تهیه پروفیل از روی نقشه

 

-تهیه نقشه طی عملیات پلیگون بندی و تاکتومتری

 

-تهیه نقشه از راه شبکه بندی

 

-پیاده کردن نقطه ای با ارتفاع معلوم در روی زمین

 

-پیاده کردن خط تراز و تهیه نقشه از این طریق

 

-پیاده کردن خط تراز برای جنگل کاری

 

-ایجاد دیواره برای تثبیت خاک

 

-کنترل عملیات خاکی

 

-شیب بندی

 

-تفکیک یک سطح از مساحت مشخص

 

 

 

•

یکی از مهمترین کاربردهای ترازیابی در خاکشناسی بانکت بندی است که برای تثبیت خاک استفاده

میشه

[masi eng 47,044]

معرفی لوازم مساحی بطور مجزا:

 

 

1 – ژالون : میله ای به طول 2 تا 3 متر و بقطر 3 تا 4 سانتی متر با نوکی تیز که با رنگهای سفید وقرمز (نارنجی ) بو طول های نیم متری رنگ می شود ، تا از دور قابل رویت باشد . از این وسیله برای مشخص کردن امتداد مستقیم بین دو نقطه استفاده می شود . در عمیات دقیق برای عمود نگاه داشتن ژالون از سه پایه و تراز ژالون استفاده می شود .

 

2 – شاغول : وزنه ای فلزی است به شکل مخروط ناقص که به در قاعده آن محلی برای اتصال ریسمان تعبیه گردیده است و برای تعیین امتداد نقاط از آن استفاده می شود . در حال حاضر نوعی شاغول که به شاغول نوری یا لیزری معروف است استفاده میشود که در آن یک منبع نور با شعاع پراکندگی خیلی کم امتداد قائم را مشخص میکند .

 

3 – متر نواری : از جنس پلاستیک ، پارچه و فلزی در طول های مختلف 10 ، 20 ، 30 ، 50 و 100 متری تعبیه شده که نوع پلاستیکی و پارچه ای با دقتی حدود 1000 : 1 برای اندازه گیری طول های کوتاه و نوع فلزی آن با دقتی حدود 3000 : 1 برای اندازه گیری های دقیق مناسب تر است . در متر کشی باید تصحیحات زیر را مد نظر داشته و اعمال کرد .

 

الف ) اصلاح خطای ناشی از درجه حرارت

 

ب ) اصلاح خطای ناشی از تیروی کشش

 

ج ) اصلاح خطای ناشی از افت و کمر دادن متر در اثر وزن خود متر ( شنت )

[masi eng 47,044]

علاوه ر متر و ژالون و وسائلی که در اندازه گری مستم طول و مساحی به کار می رود

و سائل ساده دیگری نیز هستند :

- گونیای مساحی

-تراز یاب دستی و شیب سنج ها

 

 

 

گونیای مساحی وسیله ساده ایست که برای جدا کردن زاویه قائم و یا در بعضی انواع حتی برای پیاده کردن زاویه معین مثل 30 – 45 – 60 درجه و ...بکار میرود

نمونه ای از گونیا بشکل استوانه و یا منشور است