برنامه 30 میلیارد پوندی مصر برای ساخت هدفمند پایتختی در بیابان

[Mohammad Aref 120,438]

قاهره ای بسیار جدید: برنامه 30 میلیارد پوندی مصر برای ساخت هدفمند پایتختی در بیابان

 

شهری که هنوز نامی برایش انتخاب نشده، با 5 میلیون جمعیت و 660 بیمارستان،1250 مسجد و کلیسا، و یک پارک که چهار برابر دیزنی لند است که همه ی این ها باید در مدت 7 سال کامل شوند. آیا این طرح انجام خواهد شد؟

دولت ها فکر می کنند که می توانند به آسانی مردم را به مناطق جدید انتقال دهند

 

یک مدل با مقیاس از پایتخت جدید برنامه ریزی شده مصر

پایتخت مصر بیش از 24 بار در طول تاریخ 5000 ساله اش عوض شده است ولی حکومت های اخیر این کشور از سال 969 بعد از میلاد، پایتخت را بدون تغییر حفظ کرده اند. این همان سالی است که حکومت فاطمی، شروع به ساخت یک محوطه بزرگ برای ایجاد مساجد جدید، کاخ ها و یک شهر خصوصی برای ساکنین به نام القاهره نمودند که برای مردم دنیا با نام Cairo (قاهره) شناخته شد.

 

ولی حالا پس از هزار سال و با 20 میلیون شهروند، دوران قاهره شاید به پایان رسیده باشد، البته اگر مسئولین مصر، به این موضوع باور داشته باشند. دولت فعلی به اعلام برنامه هایی برای تصویب در مجلس با هدایت خارجی و به منظور توسعه، اقدام نموده است و این دقیقا همان چیزی است که در گذشته، در مورد قاهره انجام شده است. پایتخت جدید باید از پایه بنا شود و این بار قرار است توسط یک تاجر اماراتی که بنیانگذار برج خلیفه است، بر روی بیابان های بکر و دست نخورده انجام گیرد.

 

“مصر بیش از هر کشور دیگری در دنیا، شگفتی دارد و اقدامات بیشتری انجام می دهد که به تشریح این موضوع بپردازد”. این گفته مبالغه آمیز مدبولی، وزیر خانه سازی مصر است که درهنگام رونمایی از طرح 30 میلیارد پوندی در حضور 30 امیر، پادشاه، رئیس جمهور و صدها سرمایه گذار عنوان نمود. وی درادامه گفت: “برای همین است که ما مصری ها باید به تقویت این تصویر بپردازیم و به آن چیزی اضافه کنیم تا نوه های ما بتوانند بگویند که ما باعث تقویت این پیشرفت ها شده ایم”.

 

مقیاس این برنامه ها قطعا از هنجارهای تاریخی سرپیچی می کند. در صورت تکمیل شدن شهری که هنوز اسمی ندارد، وسعت آن 700 کیلومتر مربع خواهد بود که تقریبا معادل شهر سنگاپور است و دارای یک پارک به میزان دو برابر پارک مرکزی نیویورک، و یک پارک تفریحی به اندازه چهار برابر دیزنی لند می باشد؛ که همگی آنها باید در مدت 5 تا 7 سال تکمیل شوند.

 

براساس کتابچه ای که در این زمینه منتشر شده است، در این شهر 21 منطقه مسکونی، 25 منطقه اختصاصی، 663 بیمارستان و درمانگاه، 1250 مسجد و کلیسا، 1/1 میلیون خانه برای سکونت حداقل 5 میلیون شهروند ساخته خواهد شد.

ترافیک در میدان تحریر. پیش بینی می شود که جمعیت قاهره در طول 40 سال آینده، دو برابر شود.

 

در رابطه با جمعیت باید گفت که سکونت 5 میلیون نفر در این شهر، آن را تبدیل به بزرگترین پایتخت به طور هدفمند ساخته شده در تاریخ بشر خواهد کرد؛ یعنی تقریبا برابر با مجموع اندازه اسلام آباد با جمعیت حدودا 1/8 میلیون نفر، برازیلیا با جمعیت 2/8 میلیون و کانبرا با جمعیت 380 هزار نفر.

 

در محلات مشخصی در مصر، این ارقام تعجب آور باعث خوشحالی افرادی شده که در کمال نا امیدی، امیدوارند که یک پایتخت جدید بتواند به نمادی از یک فرآیند نوسازی ملی، تحت حکومت رئیس جمهور عبدالفتاح سیسی، پس از سال ها اختلاف عمیق اجتماعی و تحولات سیاسی و بحران های اقتصادی تبدیل شود.

 

سید البابی سرمقاله نویس یکی از روزنامه های مصر گفت که این شهر نمونه، نشان خواهد داد که چگونه همایش اقتصادی که در آن، طرح مذکور اعلام شد، به مصر اجازه خواهد داد که “رویاها را تبدیل به واقعیت ها و پروژه های انجام شده نماید”. با اشاره به تلاش های ناموفق برای ساخت یک پایتخت جدید در زمان حسنی مبارک، بابلی گفت که مصری ها حالا می توانند “به رویاهایشان فکر کنند و در انتظار کامل شدن چیزی باشند که قبلا تصور می کردند که غیر ممکن است”.

 

برنت تودریان که رئیس قبلی برنامه ریزی ونکوور و مشاور شهرهای متعددی در خارج از خاورمیانه است می گوید: “بر اساس سوابق تاریخی و رویکردهای جهانی، تلاش برای ساخت یک شهر جدید با پیش­ طراح های اولیه، یک قمار بزرگ است. نگران کننده ترین نکته در این زمینه، سرعتی است که این شهر می خواهد بر اساس آن ساخته شود ، یعنی 5 تا 7 سال که به طور غیر قابل قبولی سریع است و اگر این شهر با این سرعت ساخته شود، تبدیل به شهر ارواح خواهد شد، مانند بسیاری از طرح هایی که این حالت را داشته اند”.

 

تودریان اشاره می کند، پروژه های کمتر جاه­ طلبانه در چین و اماکنی مثل کائوفدین که امید می رفت که یک میلیون ساکن را جذب نماید، فقط چند هزار نفر را جذب نمودند. دوبی یک نمونه معکوس موفق و آشکار به شمار می رود ولی در مکان دیگری از امارات متحده عربی، “شهر” جدیدی به نام مصدر که به وسیله شخصی به نام سلطان الجابر بنیانگذاری شده است و در حال حاضر سرمایه اماراتی ها را در مصر هدایت می کند، انتظار می رفت تابحال محل سکونت 50 هزار نفر باشد، ولی فقط توانسته چند صد نفر را جذب نماید.

یک مدل از پایتخت تازه برنامه ریزی شده، که برای سرمایه گذاران در زمان همایش توسعه اقتصادی مصر در شرم الشیخ به نمایش در آمد.

 

به نقل از نشریه گاردین، مادبولی گفت از نظر مالی امکان ساخت حداقل 100 کیلومتر مربع از پایتخت جدید را دارد که شامل مجلس جدید نیز باشد. او می گوید که “ما برای مرحله اول اقدام کرده ایم و از قبل برنامه روشنی برای این کار داریم”.

 

ولی در مصر، حتی بهترین برنامه های شهری نیز منحرف می شوند. مصر دارای تاریخ طولانی ای از ساخت شهرهای ناتمام در بیابان دارد و به ترویج این عقیده ده ها ساله منجر شده که توسعه شهرهای اقماری موجب جلوگیری از افزایش جمعیت در شهرهای بزرگ می شود. از دیدگاه نظری، این راهبرد بر مبنای این منطق استوار است که حدود 96 درصد از مصری ها، فقط در 4 درصد از خاک این کشور زندگی می کنند و همانطور که جمعیت زیاد می شود، سکونت مجدد در بعضی از شهرهای قدیمی، ممکن است به حل مشکل تراکم در شهرهای فعلی کمک نماید.

 

ولی تجربه و زمان، برای چندمین بار چیز دیگری می گویند. 22 “شهر جدید” فعلی که بعضی از آنها 30 سال قدمت دارند، در مجموع فقط کمی بیش از یک میلیون ساکن را در خود جای داده اند و هزاران خانه خالی دارند. به دور از جمعیت دیوانه کننده قاهره، این شهرها در رویا یک دورنمای جذاب برای بسیاری از مصری ها هستند ولی در عمل، اکثر مصری ها نمی توانند از عهده تأمین هزینه مهاجرت به این شهرها بر آیند.

 

در بدترین نمونه، قاهره جدید، یک حومه اخیر در شرق شهر اصلی، به این منظور ساخته شد که چند میلیون نفر را به خود جذب نماید ولی پس از پانزده سال، فقط چند صد هزار نفر را جذب نموده که شکستی برای این سرمایه گذاری محسوب می شود، به طوری که اشرف سلمان یکی از وزرای مصر به شوخی گفت که این شهر جدید، باید “قاهره جدید جدید” نامیده شود.

 

دیوید سیمز که یک برنامه ریز شهری مقیم قاهره است، سال ها وقت خود را صرف ثبت نمودن شکست شهرهای اقماری مصر نموده است و در تازه ترین کتاب خود که نام کتاب هم هست، این سؤال را مطرح کرده است: “رویاهای بیابانی مصر: توسعه یا مصیبت؟” که سیمز به مورد دوم گرایش دارد.

 

او می گوید: “این طرح فقط یک مجموعه از شکل های مسخره با مقیاس وسیع است و سئوالاتی از این قبیل درباره آن مطرح هستند: چگونه می خواهید زیر ساخت ها را ایجاد کنید؟ چگونه می خواهید آب مورد نیاز شهر را فراهم نمایید؟ چگونه می خواهید وزارتخانه ها را به این شهر انتقال دهید؟ به عبارت دیگر، فکر می کنم که این طرح فقط یک مصیبت است. من علاقمندم که ببینم آیا این طرح به سرانجام می رسد یا نه، ولی در این مورد تردید دارم”.

 

دلیل اینکه سکونت دادن در بیابان برای جذب ساکنین جدید، در گذشته موفق نبود، تا حد زیادی به خاطر فقدان زیرساخت ها و نبودن امکانات اشتغال است. مکان هایی مثل “قاهره جدید” به ایجاد شغل های کافی و امکانات حمل و نقل برای ساکنین فقیری که بتوانند از عهده تأمین هزینه های آن برآیند و شغلی در این مناطق برای خود بدست آورند را فراهم ننمودند. تیک سیمیک آرس، یک انسان شناس در برنامه آکسفورد برای شهرهای آینده و محقق در مورد شهر جدید بیابانی حرم می گوید: “نیاز به زندگی در این شهر وجود دارد ولی این نیاز فقط اختصاص به گروه خاصی از مردم دارد. مردم می خواهند قاهره را ترک کنند و در واحدهای مسکونی خود زندگی کنند ولی برای این کار نیاز به خودرو دارند و این یعنی اینکه آنها باید درآمد مشخصی داشته باشند تا بتوانند در شهر جدید زندگی کنند”.

حومه شهر قاهره جدید که قرار بود چند میلیون ساکن را جذب نماید ولی پس از یک دهه، فقط محل سکونت چند صد هزار نفر است.

 

در طول تاریخ، دولت مصر بارها مردم را با اجبار از مناطق فقیر نشین داخل شهر اخراج کرده و آنها را در شهرهای بیابانی در مناطقی پیرامون قاهره سکونت داده است.

 

ولی شکل زندگی آنها نشان می دهد که چرا مردم از آنها پیروی نکردند. سیمیک آرس می گوید: “دولت ها فکر می کنند که می توانند مردم را به مناطق جدید انتقال دهند ولی در واقع مردم به جایی می روند که دوست دارند. برای بسیاری از مردم، خانه آنها، محل کارشان نیز هست و این جریان نمی تواند در برج های مسکونی صورت گیرد و لذا تجارت و نظام حمایتی آنها از هم می پاشد و دسترسی آنها به مشتری، مواد و منابع از بین می رود”.

 

برای هربرت جیراردت نویسنده ده ها کتاب درباره نظریه شهری، این یک نگرانی بسیار شدید نیست. او فکر می کند که پایتخت جدید مصر، یک شانس خوب برای ارائه فرصت های استخدامی بهتر نسبت به قبل فراهم می کند، زیرا دولت مصر دوباره در آنجا ساخته خواهد شد. ولی در عوض، بزرگترین نگرانی، اثرات ناشی از آلاینده های کربنی است. در حالی که معماران این طرح ادعا می کنند که دارای “بالاترین میزان پایداری می باشد”، ولی جیراردت با تعجب بیان می کند عجله برای طراحی آن، باعث نادیده گرفتن جزئیات مربوط به دفع ضایعات و ایجاد انرژی پاک شده است.

 

جیراردت که نظراتش را در مورد برنامه ریزی شهری سبز در کتاب جدیدش به نام شهرهای خلاق و زیست پذیر ارائه داده است، می پرسد: “چه بر سر زباله های شهر می آید و انرژی آن از کجا تأمین می شود؟ شما باید بپرسید که آیا این ایده ها به کانسپت تبدیل شده اند یا خیر. این حقیقت دارد که قاهره بسیار متراکم است و احتمالا نیاز به یک پایتخت جدید وجود دارد ولی به نظر می رسد که این شهر از نظر سازندگانش، وسیله ای برای ایجاد حیثیت و اعتبار می باشد و خیلی به فکر پایداری آن نیستند”.

 

حتی اگر نظر او درست نباشد، پایداری این شهر باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد. در توضیح علاقمندی به شهر جدید، مادبولی گفت که باید کاری کنیم که به سبک شدن تراکم قاهره منجر شود زیرا جمعیت پیش بینی شده آن تا قبل از سال 2050 به 40 میلیون نفر خواهد رسید. ولی مشکلات قاهره وقتی بیشتر می شود که توجه و منابع، به سوی پروژه های جدید در مکان های دیگر منحرف شود؛ همانطور که یک مفسر مصری استدلال کرده است.

 

خالد فهمی، استاد تاریخ دانشگاه آمریکایی قاهره، در روزنامه کایروبزرور درباره پایتخت فعلی مقاله ای نوشته و بیان کرده: “با فرض اینکه هدف از ساختن پایتخت حکومتی جدید، کاهش تراکم از مرکز شهر قاهره، یعنی جایی که اکثر ادارات دولتی در آن قرار دارند باشد و با این فرض که 5 میلیون نفر از این شهر شلوغ به محل دیگری انتقال یابند، تکلیف بقیه ما ساکنان چه می شود؟”

 

موضوع نگران کننده این است که اگر پایتخت جدید مصر ساخته شود، تبدیل به یک شهر خصوصی خواهد شد، همانطور که القاهره در شروع کار در سال 969 اینگونه بود.

 

منبع: سایت آقای شهردار