فرآیند تهیه طرح های شهری

[Mohammad Aref 120,438]

فرآیند پیش از تهیه طرح توسعه شهری

 

فرایند پیش از تهیه طرح‌ توسعه شهری را می‌توان در سیاست گذاری ها و بخش هایی از فرآیند تصمیم گیری و هدایت طرح های توسعه شهری خلاصه کرد. این سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها توسط اداره کل راه و شهرسازی استان، استانداری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شورای شهرسازی استان، شورای عالی شهرسازی و معماری، وزارت کشور، و کمیسیون ماده پنج استان انجام می گیرد.

 

شورای عالی شهرسازی و معماری مهم ترین ارگان فرایند پیش از تهیه طرح محسوب می گردد و طبق قانون اعضای این شورا عبارتند از:

۱ـ وزیر راه وشهرسازی

۲ـ وزیر کشور

۳ـ وزیر اقتصاد و داریی

۴ـ وزیر اطلاعات

۵ ـ وزیر نیرو

۶ ـ وزیر جهاد کشاورزی

۷ـ وزیر دفاع

۸ ـ رییس سازمان برنامه و بودجه

۹ـ وزیر اطلاعات و جهانگردی (ارشاد اسلامی)

۱۰ـ رییس سازمان حفاظت محیط زیست

 

و به موجب ماده سه قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ، ریاست این شورا با وزیر راه و شهرسازی است. و به موجب تبصره ۲ ماده قانونی مورد بحث جلسات شورا با حضور اکثریت اعضا رسمیت خواهد داشت و تصمیمات شورا با حداقل ۵ رأی معتبر خواهد بود.

 

وظایف شورای عالی شهرسازی در ماده ۳ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری به شرح زیر تعیین شده است:

 

۱ـ بررسی پیشنهادهای لازم در مورد سیاست کلی شهرسازی برای طرح در هیئت وزیران

۲ـ اظهار نظر نسبت به پیشنهادها و لوایح شهرسازی و مقررات مربوط به طرح های جامع شهری که شامل؛ منطقه بندی، نحوه استفاده از زمین، تعیین مناطق صنعتی ـ بازرگانی ـ مسکونی، تأسیسات عمومی، فضای سبز و سایر نیازمندی های عمومی شهر می باشد.

۳ـ تصویب معیارها و ضوابط و آیین نامه های شهرسازی

 

فرایند پیش از تهیه طرح جامع (توسعه و عمران)

۱ـ در مرحله اول

مسئولین محلی شهر، تهیه برنامه توسعه شهری را از اداره کل راه و شهرسازی استان (و در مورد شهرهای با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر از دفتر فنی استانداری ها) در خواست می کنند و یا اداره کل براساس اولویت ها و ضوابط و اعتبارات خود، رأساً چنین نیازی را مطرح می کند.

 

در هر صورت اداره کل، تهیه طرح شهر مورد نظر را به واحد شهرسازی وزارت متبوع پیشنهاد می کند. این پیشنهاد در صورت گذراندن مراحل مختلف ضوابط لزوم تهیه طرح، اولویت گذاری تهیه طرح برای شهرهای مختلف و تأمین اعتبار در واحد شهرسازی، تصویب شده و پس از تعیین مهندسین مشاور ذی صلاح به اداره کل مربوط جهت عقد قرارداد با مهندسین مشاور ابلاغ می گردد.

 

۲ـ در مرحله دوم

مشاور تهیه کننده طرح، توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی انتخاب می گردد و به وزارت راه و شهرسازی معرفی می شود، ولی بنا بر روال و ضرورت‌های عملی و اجرایی، اغلب وزارت راه و شهرسازی خود مشاور مورد نظر را انتخاب کرده و از سازمان برنامه و بودجه تأییدیه انتخاب مشاور و تأمین اعتبار برای طرح مورد نظر را دریافت می کند.

 

۳ـ در مرحله سوم

اداره کل راه و شهرسازی طبق مفاد قرارداد، تهیه طرح های توسعه و عمران و تفصیلی حوزه نفوذ شهرها مشهور به قرارداد تیپ ۱۲، اقدام به انعقاد قرارداد با مهندسین مشاور می نماید. مشاور موظف است در چارچوب این قرارداد، برنامه توسعه شهر مربوطه را تهیه کند و جهت ارزیابی و تصویب به اداره کل راه و شهرسازی استان تحویل دهد.

فرایند پیش از تهیه طرح هادی شهری

 

برای تعیین اولویت شهرها از نظر تهیه و یا تجدید نظر طرح هادی پرسشنامه هایی تهیه می شود و تحت عنوان جداول اطلاعات وضعیت طرح های توسعه شهری، به شهرهای تابعه هر استان و نیز تمام استانداری ها جهت تکمیل و اعاده، ارسال می گردد.

 

در این جدول نام شهر، جمعیت آن، وضعیت شهر از نظر دارا بودن طرح شبکه بندی، طرح هادی و طرح هادی تجدید نظر شده، طرح جامع ، یا طرح تفصیلی ، مشخص می شود و هم‌چنین تأکید می شود که اولویت تهیه یا تجدید نظر در طرح هادی و یا تهیه طرح جامع آن ها توسط استانداری مشخص گردد و از بین آن‌ها شهرهایی که تهیه و یا تجدید نظر در طرح هادی آن ها توسط دفتر فنی استانداری مقدور نیست باید مشخص شوند، تا برای تهیه طرح هادی آن ها توسط دفتر فنی وزارت کشور اقدام گردد.

 

از بین شهرهایی که تهیه و تجدید نظر در طرح هادی آن‌ها توسط استانداری ها در اولویت قرار گیرد و از دفتر فنی درخواست تهیه آن شده باشد، شهرهایی که دارای مشکلات حادتری هستند تعیین می شوند و نسبت به تهیه طرح هادی برای آن ها اقدام می گردد. برای شهرهایی که در اولویت قرار گرفته اند و نقشه و عکس هوایی جدید ندارند از سازمان نقشه برداری کشور، درخواست می گردد تا به عکس برداری هوایی از آن‌ها اقدام نمایند تا در برنامه زمان بندی سال های آتی دفتر فنی منظور گردد.

 

فرآیند پیش از تهیه سایر طرح ها

برای طرح های تفصیلی شهرها نیز کلیه مراحل مذکور برای انتخاب مشاور و ارجاع کار به همان روال تشریح شده برای طرح جامع شهری است.

 

هم‌چنین تهیه برنامه های جزییات شهری نیز توسط مهندس مشاور و در بعضی از شهرداری ها که دارای کادر مناسب می باشند، توسط شهرداری انجام می شود.

 

پیش از اقدام به تهیه طرح های آماده سازی به این طریق عمل می شود: ادارات زمین شهری استان، اراضی در اختیار خود را با توجه به تعداد متقاضی خواهان مسکن جهت اجرای برنامه آماده سازی به اداره کل راه و شهرستان استان معرفی می نماید. اداره کل راه و شهرسازی استان پس از بررسی های اولیه و تطبیق با ضوابط و مقررات توسعه شهری، اقدام به تنظیم موافقتنامه اجرای آماده سازی می‌نماید.

 

پس از کنترل و تأیید موافقتنامه توسط واحد امور مسکن و تأمین اعتبار، از طریق سازمان زمین شهری جهت اجرا به اداره کل راه و شهرستان استان ابلاغ می شود. تهیه طرح آماده سازی توسط مهندسین مشاور معمار و شهرساز انجام می شود.

 

فرایند تهیه طرح‌ توسعه شهری

پس از انعقاد قرارداد، طرح از طرف ارگان های مربوط، به مرحله تهیه طرح و سند برنامه می رسد. تهیه تمام طرح های توسعه شهری توسط مؤسسات مهندس مشاور رتبه بندی شده شهرسازی و معماری انجام می گیرد. مهندسین مشاور پس از انعقاد قرارداد، مطالعات و بررسی های لازم برای تهیه برنامه را در سه سطح مطالعاتی و جغرافیایی استان، حوزه نفوذ و شهر انجام می دهند.

 

زمینه های مطالعه و مداخله در سطح شهر شامل نظام های کاربری زمین ، معیارهای تراکم جمعیتی و ساختمانی، شبکه معابر، جهت و مکان توسعه فیزیکی شهر و تحلیل محدودیت ها و امکانات توسعه شهر در هر یک از این زمینه ها است.

 

نتیجه نهایی کار مهندسین مشاور، اسناد پایه ای سه گانه زیر است:

 

الف‌ـ سند کاربری زمین پیشنهادی، شامل نظام تقسیمات شهری ، نظام منطقه‌ بندی و نظام کاربری زمین ، شبکه گذربندی و معابر پیشنهادی

ب‌ـ ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی، شامل حوزه های کاربری زمین، ضوابط تفکیک و ضوابط ساختمانی

ج‌ـ محدوده‌های پیشنهادی شهر

 

پس از تکمیل مطالعات و تدوین نهایی برنامه، کلیه اسناد نوشتاری و نقشه‌ای تهیه شده، در اختیار اداره کل راه و شهرسازی قرار می‌گیرد تا مراحل ارزیابی و تصویب را طی نماید.

 

فرایند تهیه طرح به زیر مجموعه های زیر تقسیم می شود:

 

ـ مباحث مربوط به شناخت (مطالعات و بررسی‌ها)

ـ مباحث مربوط به تحلیل مطالعات

ـ مباحث مربوط به تهیه طرح

[Mohammad Aref 120,438]

فرآیند تهیه طرح های شهری

 

فرایند تهیه طرح های شهری در ایران با توجه به وظیفه و نقش هر یک، به شرح زیر طبقه بندی می شود:

 

سیاست گذاری، تصمیم گیری و هدایت، تهیه برنامه، بررسی و تصویب، نظارت و ارزیابی، تهیه طرح، اجرا، نظارت بر اجرا و سرانجام انطباق و تغییر برنامه.

 

بر اساس همین طبقه بندی می توان حوزه وظایف هر یک از عناصر را شناسایی کرد.

 

برنامه های توسعه شهری در ایران در قالب طرح های جامع و تفصیلی، طرح های احیا و بازسازی بافت های قدیمی و برنامه ریزی توسعه شهرهای جدید تهیه می شوند. اغلب این برنامه ها، جنبه فیزیکی دارند و سیاستگذاری توسعه و تغییرات فیزیکی شهرها را به صورت کاملاً محلی انجام می دهند. تهیه تمام این برنامه ها در حیطه وظایف وزارت راه و شهرسازی، و اجرای آن ها به عهده شهرداری ها است.

 

۱ـ شورای عالی شهرسازی،

۲ـ وزارت راه و شهرسازی

۳ـ وزارت کشور

۴ـ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

۵ـ شهرداری ها

 

به ترتیب از عناصر تشکیل دهنده نظام برنامه ریزی شهری در ایران هستند که حوزه دخالت قانونی هر یک از آن ها در وظایف، سیاست گذاری ها، تصمیم گیری ها و مانند اینها مشخص شده است. چنان که وظیفه سیاست گذاری و تصمیم گیری و هدایت طرح های شهری مستقیماً به عهده شورای عالی شهرسازی و در استان ها، به عهده شورای شهرسازی استان و واحد شهرسازی وزارت راه و شهرسازی و استانداری است.

 

تهیه تمام طرح های شهری بر عهده اداره کل راه و شهرسازی است که از طریق خرید خدمت یا مستقیماً و در هر حال با عقد قرارداد میان طرفین، تهیه می شود. شورای شهرسازی استان و کمیته فنی و بعد از آن نیز شورای عالی شهرسازی هم وظیفه بررسی و تصویب طرح های شهری را بر عهده دارند. نظارت بر تهیه برنامه های شهری در حیطه وظایف اداره کل راه و شهرسازی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور قرار دارد. اجرای همه برنامه های شهری بر عهده شهرداری ها و نظارت بر اجرا در اختیار اداره کل راه و شهرسازی مربوطه است. تصویب مراتب انطباق و تغییر در برنامه های شهری نیز ابتدا از طریق شهرداری و استانداری، و در نهایت کمیسیون ماده ۵ استان صورت می گیرد.

 

منبع: کیمیافکر بزرگ