منشأ شکل گیری تمدن ها

[Mohammad Aref 120,438]

نظریه های مختلفی درباره منشأ شکل گیری تمدن ها وجود دارد:

 

 

• محکم ترین نظریه ، نظریه انقلاب کشاورزی یا انقلاب شهری و یا نظریه هیدرولیک از گوردون چایلد است که پیدایش شهر را به خاطر انقلاب کشاورزی و مازاد تولید دانسته ، این مازاد تولید موجب آزاد شدن بخشی از نیروی کار گشته که دولت را تشکیل داده اند و خود باعث انقلاب شهری شده است. این نگاه ، و نگاهی طبیعت گرایانه و یا بوم گرایانه هم تلقی می شود بدین معنا که آبی بوده و سرزمینی به وجود آمده و تمدنی متولد شده است . در این نگاه دولت را بر تشکیل شهر متأخر می دانند.
  
• منشأ فرهنگی نگاه دیگری است که راپاپورت به منشأ تمدن های زیستی دارد و اشاره به آن دارد که کسانی شهر را به وجود آورده اند که نماینده خدا روی زمین بوده اند و معنایی آسمانی به آن‌ ها می دهد. در واقع برخی معتقدند از طریق مذهب ، کاهنان ، معبد و … دولت شکل گرفته و این دولت تقسیم کار اجتماعی را شکل داده و بر سازمان شهری و سازمان کشور متقدم است.
  

آموس راپاپورت

 

تئوری وجود خود انگیخته یا حیات مبتنی بر مواد اساس نظریه جین جکوبز در کتاب اقتصاد شهرهاست که معتقد است کشاورزی و دام پروری در شهرها به وجود آمده و نمونه موردی او شهر چتل هویوک در آناتولی ترکیه است که ۱۰۰۰۰ سال پیش اقتصاد بازرگانی داشته است.

 

ارکان انقلاب شهری

در هر حال «مازاد تولید» چه در منشأ مادی یا فرهنگی اساس شهرها بوده که انقلاب شهری را موجب شده است. از ارکان آن بر اساس مازاد تولید:

 

 

1. وجود دستگاه اداری : که توزیع ثروت و تقسیم اجتماعی کار موثر بوده و موجب شکل‌گیری حرف و تخصص ها شده است.
   
2. مبادله: که مازاد تولید را بین دو شهر و شهر مناطق دیگر جابجا می‌کرده است.
   
3. شکل گیری دولت: به منظور کنترل این مازاد تولید
   
4. خط به منظور ثبت مبادلات
   
5. تعریف سازمان اجتماعی و طبقات اجتماعی مردم
   
6. دولت: که از سازمان اجتماعی نتیجه می‌شده است ولی در شرق معنا نداشته چون مالکیت از آن معبد بوده است.
   
7. شکل گیری سطح تکنولوژی و فناوری که همان ابزارمندی بوده و سازمان شهری را متأثر کرده است.
   

 

از میان موارد فوق مبادله ، خط ، سازمان اجتماعی و فناوری چهار رکن اصلی انقلاب شهری می باشند. این ارکان در ۵۰۰۰ سال قبل به وقوع پیوسته و شرایط تولد تمدن و شهر را به وجود آورده اند.

 

دیگر تعاریف ذکر شده در کتاب موریس:

 

اسجوبرگ شهر را جامعه با تراکم و جمعیت متخصصان غیر کشاورز و باسواد می داند.

 

چایلد مازاد تولید را در شهر تعریف می کند.

 

مامفورد به استخراج فلزات و علوم ریاضیات در ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد به عنوان زمینه اشاره می کند.

 

رابرت آرام معتقد است تمدن اجتماعی متشکل است از :

 

 

1. طبقات اجتماعی ،
   
2. سلسله مراتب سیاسی و مذهبی ،
   
3. تقسیمات نیروی کار.
   

 

منبع: کیمیافکر بزرگ