بررسی نحوه اسکان گردشگران در منطقه مکران با تکیه بر هنر و صنایع بومی

[Mohammad Aref 120,438]

صنعت گردشگری یکی از بخشهای مهم اقتصاد کشورهاست که نسبت به بخشهای دیگر، در شرایط توسعه، آسیب پذیری بیشتری دارد. دولتها در توسعه استراتژیک این بخش نقش مهمی ایفا کرده و همواره تلاش می کنند فعالیتهای توسعه ای و سیاستهای خلاقانه ای برای ایجاد یک صنعت گردشگری توسعه یافته، رقابتی و پایدار داشته باشند. به جرات می توان گفت مهمترین مسئله و عنصر جهت پیشرفت صنعت گردشگری در منطقه مکران این است که نحوه تامین محل اسکان و استراحت گردشگران چگونه باشد؟

 

منطقه مکران جزو بکرترین سواحل جنوب شرقی ایران است که به دلیل محرومیت و دورافتادگی همچنان بکر بودن خود را حفظ کرده است. این منطقه به دلیل دسترسی به آبهای آزاد (اقیانوس هند) و طبیعتی منحصربفرد، دارای ظرفیت فراوانی جهت جذب گردشگران و توریستها از کشورهای دیگر است. به دلیل دور دست بودن و دسترسی به نسبت سخت به منطقه، مسافران این روستا در زمره گردشگرانی قرار می گیرند که اقامت آنان به چند روز می رسد. در بازدید میدانی انجام شده از منطقه و سواحل، بندرگاهها و ظرفیتهای گردشگری آن، نکاتی درباره منطقه به دست آمد که به شرح ذیل است:

 

 

• فواصل روستاها و تجمعات شهری از سواحل سبب شده که سواحل دست نخورده باقی بمانند. این نکته قابل توجه است زیرا میزان دخالت انسان در این نواحی بسیار کم است.
  
• تقاطع کویر و دریا سبب ایجاد منظره ای بکر و دست نیافتنی شده که به جرات می توان گفت نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز بی بدیل است.
  
• مسیرهای دسترسی و زیرساختهای حمل و نقل به شدت ضعیف است که در توسعه گردشگری باید به آن توجه ویژه ای کرد.
  
• طبق مصاحبه های انجام شده با بومیان منطقه، به این نکته پی بردیم که در سالهای اخیر با کنار رفتن اعضای سالمند و جایگزین شدن جوانان با تحصیلات عالیه در شورای روستا، تلاشهای بیشماری جهت تبدیل منطقه به یکی از قطبهای گردشگری انجام می شود.
  
• فقر و محرومیت این منطقه منجر به کمبود امکانات در پذیرا شدن گردشگران است و منطقه نیاز به زیرساختهای اساسی دارد.
  

 

فاصله بین محل زندگی بومیان و سواحل، کمک فراوانی به بکر بودن طبیعت کرده است و توجه به همین امر جهت اسکان گردشگران باعث حفظ منظر طبیعی سواحل می شود زیرا بنا بر آنچه که در مناطق مختلف به خصوص در استانهای شمالی کشور مشاهده می شود، سهل الوصول بودن طبیعت و ورود بیش از حد گردشگران به حریم طبیعت، سبب تخریب و برهم خوردن اکوسیستم آن مناطق شده است. به همین دلیل با احداث فضاهای محدود اسکان و جذب گردشگر در مکران می توان به حفظ اکوسیستم و منظر طبیعی منطقه کمک کرد.

 

پس بهتر است گردشگران در فاصله قابل توجهی از سواحل و در محیط روستاها و فضای شهری استقرار یابند تا سواحل و مناظر طبیعی، بکر باقی بمانند و در کنار آن، اقتصاد محلی بومیان نیز رشد کند. در مورد نحوه اسکان ابتدا باید زیرساختهای حمل و نقل و مسیرهای ریلی (در چشم انداز هوایی) سامان یابد تا حمل و نقل مسافرین و گردشگران بهبود یابد زیرا در وضع موجود با وجود بارندگیهای موسمی شدیدی که در این منطقه رخ می دهد حمل و نقل و زندگی افراد محلی و گردشگران مختل میشود.

 

در استان سیستان بلوچستان و خصوصاً منطقه مکران یکی از صنایع و هنرهای بومی، هنر زیبای «کپر بافی» است. بکارگیری این هنر زیبا سبب رونق گردشگری و افزایش اشتیاق گردشگران جهت حضور در این منطقه می شود. زندگی در کپر تجربه ای ناب و فرصتی استثنایی است که به عنوان بخشی از منظر فرهنگی منطقه شناخته می شود. ساخت و طراحی کپر به دلیل سهولت ساخت، در دسترس بودن مصالح (بوم آوردی) و سرعت اجرای آن، بهترین و مناسب ترین گزینه برای اسکان و تامین محل استراحت گردشگران است.

 

کپرهای محلی دارای یک فضای مستطیلی ساده است ولی در بعضی کپرها با استفاده از پرده یا دیوارهای جدا کننده، فضا به دو قسمت تقسیم می شود و همچنین ارتفاع سقف حدود ۳ متر است. طبق نظر افراد بومی و افرادی که در این هنر متخصص هستند با صرف هزینه ای مناسب می توان کپرهایی با فضاهای مختلف و امکانات رفاهی کامل برای گردشگران محیا نمود. سوئیت هایی مجهز با ظاهر کپر که تجربه ای خوشایند و بی نظیر به گردشگران منتقل خواهد کرد. تصویر زیر نمونه ای سه بعدی سازی شده از کپرهای موجود است که توسط نگارنده تهیه شده است.

 

همچنین با استفاده از این هنر بومی می توان فضاهای رفاهی دیگری مانند فروشگاه، ورزشگاه، سالنهای همایش و … نیز طراحی و اجرا نمود. طرح سه بعدی ورزشگاه زیر که توسط نگارنده برای مسابقه ای در شهر جیرفت طراحی شده، نشان دهنده پتانسیل کپربافی برای گسترش و ایجاد فضاهای جدید است که سبب توسعه و رونق اقتصادی منطقه، جذب گردشگر شده و علاوه بر آن به حفظ هنر بومی و نیز منظر فرهنگی منطقه کمک میکند.

 

 

محدوده و سایت اقامت را در روستا باید در نظر گرفت و تمامی این امکانات نام برده شده در بالا در آنجا تعبیه شده باشد. مکان قرارگیری کپرها باید همانند خانه های روستایی منطقه، به صورت بافت ارگانیک و بدون حصار باشد که گردشگران در مدت زمان اسکان، کیفیتهای فضایی اصیل منطقه را تجربه کرده و با زندگی بومیان به درستی آشنا شوند.

 

نویسنده: محمدجواد منتجب

منبع: معمار منظر