خاکهای شور و مدیریت آنها

[Mohammad Aref 120,438]

1- به چه خاک هایی شور گفته می شود ؟

خاکی که غلضت نمک های محلول خنثی در آن به اندازه ای باشد که برای رشد گیاهان مضر باشد و اثرات نامطلوب روی عملکرد گیاه بگذارد، خاک شور گفته می شود.

معیار (شاخص) تعیین میزان شوری خاک را با EC نشان می دهند، (هدایت الکتریکی).

خاک هایی که میزان EC آن ها بیشتر از ds/m4 (دسی سیمنز بر متر) باشد، خاک های شوری می باشند که بسیاری از گیاهان در این حد شوری آسیب می بینند و مقداری کاهش در عملکرد آن ها مشاهده می شود. (( کشاورزی در این خاک ها مستلزم مدیریتی خاص می باشد. ))

در این نوع خاک ها به علت وجود نمک های محلول خنثی PH (اسیدیته) خاک معمولا زیر 5/8 باقی می ماند. 
 

جدول 1 عکس العمل گیاهان به شوری

[TABLE="class: grid, width: 500, align: center"]
[TR]
[TD]شوری(EC)[/TD]
[TD]عکس العمل گیاه[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]2-0[/TD]
[TD]در بیشتر حالات شوری قابل صرفنظر است.[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]4-2[/TD]
[TD]میزان عملکرد گیاهان بسیار حساس ممکن است، کم شود.[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]8-4[/TD]
[TD]میزان عملکرد بسیاری از گیاهان کم می شود.[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]16-8[/TD]
[TD]فقط گیاهان مقاوم عملکرد قابل قبولی خواهند داشت.[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]بیش از 16[/TD]
[TD]فقط چند گیاه مقاوم دارای عملکرد قابل قبول خواهند بود.[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
 

جدول 2 درصد کاهش عملکرد نسبت به میزان EC

[TABLE="class: grid, width: 500, align: center"]
[TR]
[TD]درصدکاهش محصول[/TD]
[TD="colspan: 5"]EC که عملکرد محصول در آن کم می شود[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]محصول[/TD]
[TD="colspan: 2"]10%[/TD]
[TD="colspan: 2"]25%[/TD]
[TD]50%[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]ذرت[/TD]
[TD="colspan: 2"]5/2[/TD]
[TD="colspan: 2"]4[/TD]
[TD]6[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]سیب زمینی[/TD]
[TD="colspan: 2"]3[/TD]
[TD="colspan: 2"]4[/TD]
[TD]6[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]گوجه فرنگی[/TD]
[TD="colspan: 2"]4[/TD]
[TD="colspan: 2"]6[/TD]
[TD]8[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]خیار[/TD]
[TD="colspan: 2"]3[/TD]
[TD="colspan: 2"]4[/TD]
[TD]6[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]کاهو[/TD]
[TD="colspan: 2"]2[/TD]
[TD="colspan: 2"]3[/TD]
[TD]5[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]پیاز[/TD]
[TD="colspan: 2"]2[/TD]
[TD="colspan: 2"]3[/TD]
[TD]4[/TD]
[/TR]
[/TABLE]

2- اثرات شوری خاک بر روی گیاهان چیست ؟
شوری خاک بر روی جوانه زنی بذور گیاهان کاشته شده در خاک شور اثر گذار است و در گیاهان حساس به شوری این تاثیر بیشتر است.

جذب آب از خاک شور برای گیاهان دشوارتر است و گیاه برای جذب آب انرژی بیشتری صرف می کند. در خاک های شور نفوذپذیری و تهویه خاک نیز کاهش می یابد.

3- روش های مدیریتی کشاورزی در خاک های شور چیست ؟
در شرایط گرم و خشک خوزستان (در فصل تابستان) در خاک هایی با EC کمتر از 2 نیز بعد از آبیاری به علت تبخیر شدید، نمک بر روی قسمت های سطح خاک تجمع پیدا می کند و بصورت مقطعی (زمانی و مکانی) EC آن منطقه از خاک بسیار بالا می رود.

(( در کشت ذرت تابستانه که بصورت جوی-پشته ای کشت می شود، بعد از آبیاری اول بر روی پشته ها EC تا 9 مشاهده شده است. )) که موجب بروز خشکیدگی جوانه ها و همچنین گیاهان جوان ذرت می گردد. این مشکل به دلیل اینکه ریشه های جوان گیاه قادر به جذب آب از آن قسمت خاک که دارای EC بالاست نمی باشند، رخ می دهد.

برای جلوگیری از بروز این مشکلات باید روش های مدیریتی خاصی برای این قبیل خاک ها اعمال کرد.

یکی از این روش های مدیریتی توزیع (پخش) نمک ها در سرتاسر خاک است تا غلظت نمک در ناحیه ریشه به حد سمیت برای گیاه نرسد.

کم کردن فاصله آبیاری اول و دوم و آبیاری با حجم زیاد، جهت خارج کردن نمک از ناحیه ریشه گیاهان یکی دیگر از راه های مدیریتی موفق در خاک های شور است.

به شرط اینکه در زمان تهیه زمین با استفاده از زیرشکن (Sub Solider)، شخم عمیق و شکستن لایه های غیرقابل نفوذ ایجاد شده در خاک اقدام کرد.

درصورتیکه اراضی فاقد زهکش باشند حداقل زهکشهای سطحی بعمق 60 سانتی متر در مزرعه ایجاد شود.

با افزایش مواد آلی به خاک موجبات بهبود کیفیت خاکدانه، تهویه خاک و نفوذپذیری خاک را بیشتر کرده تا اثرات شوری بر خاک را کاهش داد. همچنین مواد آلی با بالا بردن ظرفیت نگهداری خاک خسارت ناشی از شوری خاک را کاهش می دهد.

مصرف گچ باعث خارج شدن سدیم از خاک شده و در نتیجه شوری خاک کم می شود، مصرف گوگرد آلی جهت کاهش PH (اسیدیته) خاک.

مصرف کودهای مایع که حاوی کلسیم می باشند، چه بصورت بذرمال و چه همراه با آبیاری و چه بصورت محلول پاشی مقاومت گیاه در مقابل شوری را افزایش می دهد.

گردآوری : صیدکرمی