معرفی ساز شناسي : سازهاي خارجي

[shadmehrbaz 24,772]

توبا (Tuba)

 

 

توبا یکی از کشفیات اخیر است که در ارکستر سمفونیک های دنیا موجود می باشد. اين ساز برای اولین بار در اواسط قرن 19 میلادی بوجود آمد و جایگزین مناسبی برای Ophicleide (نوعی ساز بادی برنجی) بود.

توبا صدای نسبتا بمی برخوردار میباشد نوازنده آن باید از تنفس مناسبی بهره ببرد چون این ساز بلعکس ساکسیفون نیاز به باد زیادی دارد در این ساز علارقم زحمت زیاد تغیر ملودی زیاد حس نمی شود

 

 

 

کاربردها

اگر چه این ساز بعنوان تقویت کننده سازهای زهی و بادی چوبی و همچنین کاربردهایی در جهت سلو نواختن دارد معمولا" در ارکسترها یک عدد از این ساز وجود دارد که بعنوان یک ساز باس (بم ) در میان سازهای بادی برنجی از آن استفاده می شود.

 

اولین سمفونی خارق العاده که برای این ساز اکستراسیون شد، کار بزرگ هکتور برلیوز بود. اگر چه این قطعه برای دو Ophicleides (نوعی ساز بادی برنجی ) نوشته شده بود ولی برلیوز بعد از شنیدن صدای این ساز، توبا را کشف کرد.

 

آهنگسازان دیگری نیز قطعات بسیار قوی و زیبایی برای توبا نوشتند که از آنها جمله : ریچارد اشتراوس، شوستاکوچ (سمفونی چهار)، استراونیسکی، ادگارد وارس، ریچاردواگنر هستند.

 

کنسرتوهای متنوع زیادی توسط آهنگسازان برجسته در 100 سال اخیر برای این ساز نوشته شده است. هرچند از توبا معمولا" در گروه های نظامی و ارکستر سمفونیک ها استفاده میشود.

 

ساختار

توبا معمولا" با دانگ های مختلف صدایی وجود دارد مثلا" رایج ترین نوع توبا (فا)، (می)، ( دوبل دو)، (دوبل می ) در گروههای بادی برنجی می باشد.

 

لوله توبای (دوبل سی) معمولا" 18 فیت طول دارد در حالی که توبای (دوبل دو ) 16 فیت و توبای (می ) 13فیت و توبای (فا) 12 فیت طول دارد.

 

 

قسمتهای مختلف توبا:

 

 

 

 

 

توبا معمولا" به شکل مخروطی می باشد که از سری آن تا قسمت تولید صدای آن حالت خمیدگی ای وجود دارد و بطور پیوسته لوله آن در طول افزایش پیدا میکند.

بعضی از توبا ها لوله شان رو به بالاست و نوازنده باید رو به پایین نفس دهد و صدا از آن تولید می کند. این نوع توبا را توبای قابل ضبط، نام داده اند و این اواخر محبوبیت زیادی کسب کرده (به خاطر حسن صدایی که در آن وجود دارد) در کارهای ضبطی بسیار از آنها بهره گرفته میشود.

 

در دسته بندی های این ساز، (اگر بخواهیم ساختار ارکستر های نظامی را در نظر بگیریم) آنرا به صورت سنتی Helicon می نامیدند که در نوع مدرن خود زنگ آن سمت پایین و سری آن کج شده به سمت بالا بود.

 

از آنجا که کلید بم (Bass) در زنگ صدایی هر قطعه اثر می گذاشت، هر نوازنده باید قابلیت انگشت گذاری ساز مخصوص را می داشت. بنابراین در گذشته برای گروههای بادی برنجی همواره نتها را برای 3 کلید بالاتر می نوشتند یعنی برای توبای (دوبل سی) دو اکتاو بالا تر و برای توبای ( می) یک اکتاو بالاتر. در نتیجه توبا همواره با تغییر این نوسانات روبرو بود، زمانیکه نتهای آنرا نه برای کلید باس، بلکه 3 اکتاو بالاتر، مینوشتند.

[shadmehrbaz 24,772]

كُر(English horn،كورانگله)

 

كُر (کرآنگله ، English horn)در اصل همان ابوا آلتو می باشد و یک فاصله پنجم درست پایین تر از ابوا کوک می شود کرآنگله از گروه سازهای انتقالی می باشد و نت نویسی آن بصورت پنجم بالاتر از صدای شنیداری انجام می گیرد روی حامل سل نت نویس می شود و محدوده صوتی آن به شرح زیر است.

يعنی هر نتی که برای کرآنگله مشاهد نمودید خود به خود آن را به پنجم پایین تر انتقال دهید و در ذهن خود بشنوید صدای شنیده شده در واقع همان صدایی است که مقصود آهنگساز بوده است . مانند ابوا کرآنگله هم سازی است دو زبانه با این تفاوت که صدایش خیلی پر تر از ابوا می باشد و خصلتی مالیخولیایی و عمیق دارد و سازی است ملودیک و اصولا برای تقویت صدای خوانندگان تنور و آلتو و یا همراهی ساز ویولا استفاده می شود. قسمت تحتانی کرآنگله به شکل گلابی می باشد که برای تشخیص آن از ابوا مفید است.

 

 

 

کرهای کوچکتر دارای سه و کرهای بزرگتر چهار دریچه ای هستند. قسمت دهانی آن قیفی شکل و گودتر از دهانی ترومپت است. انتهای لوله دراز و خمیده آن به ناقوسی خیلی باز ختم می شود. میدان صدای آن درست یک اکتاو بم تر از ترومپت است. نت آن با کلید فا و هم با کلید سل نوشته می شود، با کلید فا نت های نوشته شده یک فاصله چهارم بالاتر و نت های نوشته شده با کلید سل یک فاصله پنجم پائین تر صدا می دهد. کیفیت صدا در کر بسیار نرمتر و پرتر از صدای ترومپت است.

کرانگله سزار فرانک در سال 1889 برای اولین بار این ساز را وارد ارکستر کرد که با این عمل مورد انتقاد فراوان قرار گرفت ولی کار او سبب شد که این ساز به سازهای ارکستر سنفونیک افزوده گردد. کر یا هورن در زبانهای اروپائی به معنای شاخ است. و این وجه تسمیه به این جهت است که بشر اولیه به منظور حاصل کردن اصواتی کم و بیش به اصوات سازهای برنجی از شاخ حیوانات استفاده می کرده است.

[shadmehrbaz 24,772]

تیمپانی (Timpani)

 

 

تیمپانی يا كتلدرام ، سازی از رده سازهای کوبه‌ای و گونه‌ای طبل بزرگ است که از کاسه بزرگی (معمولا از مس) و رویه‌ای از پوست حیوان یا پلاستیک ساخته می‌شود و آن را با چوب‌های طبل مخصوص تیمپانی می‌نوازند. این طبل در ارکسترهای سمفونیک از میانه قرن نوزدهم رایج شد. یکی از ویژگی‌های آن کوک‌پذیری است.

 

 

 

 

 

 

 

این ساز شبیه گلدان بزرگی است که روی آن با تلق های پلاستیکی و یا پوست های حیوانی پوشانده شده و با پایه هایی بر روی زمین قرار میگیرد.در محیط دایره ئ جام در نقاطی به فاصله های برابر پیچ هایی تعبیه شده که با سفت کردن آن پوست در قسمت های اطراف به صورت یکسان کشیده میشود. بر یکی از نقاط دایره اهرمی تعبیه شده که که با فشار آن پوست به طور یکنواخت کشیده یا آزاد میشود از این وسیله جهت کوک کردن ساز استفاده میشود. البته در بعضی از تیمپانی های آلمانی به جای این اهرم از پدال استفاده میشود .تیمپانی سازی است معمولا که در همنوازی استفاده میشود و از آنجا که وسعت صدای تیمپانی زیادی نيست (در نت) از ۲ يا تعدادی بیشتر(تیمپانی) در ارکسترها استفاده میشود .

[shadmehrbaz 24,772]

طبل (Drum)

 

 

 

طبل یکی از آلات موسیقی متداول ضربه ای چین میباشد . ازکشفیات باستانی خاکی معلوم است که طبل حدود 3000 سال قدمت دارد . درقدیم الایام ،طبل نه تنها در مراسم قربانی و درمواقع رقص وآواز وبرای نواختن آهنگ بکار می رفت بلکه وسیله ا ی برای اعلام نبرد با دشمن ،تارومار کردن حیوانات ویا اعلام وقت و خطر بود .مقارن با پیشرفت های جامعه ،در ارکستر ملی ،نمایشات تاتر و اپرا ،رقص وآواز ،مسابقات قایق رانی و رقص باشیرمصنوعی و رقابت کار طبل از آلات موسیقی ضروری محسوب شد .ساخت طبل ساده است و شامل بدنه و رویه آن می باشد . طبل آلت موسیقی صوتی است و معمولا از چرم جانوران تهیه می شودکه روی چارچوب(بدنی ) طبل کشیده می شود. بر اثرضربه زدنها ارتعاش صدا به گوش می رسد و صوت بوجود می اید.تنوع طبل در چین زیاد است ازقبیل طبل بزرگ و طبلهایی به شکل گلدان و غیره.

 

 

 

 

"یوا گو"یعنی طبلی که شبیه شکل کبد انسان است . میانه آن کلفت و دو سر آن تیز است و مانند ساقه خیزران .می باشد روی دو انتهای آن پوست (چرم)گاو ویا اسب کشیده می شود و در دو پهلوی طبل حلقه نصب دو با طناب این دو حلقه بهم وصل می گردد . صدای این گونه طبل روشن و طنین دار است و اغلب رقص مردمی را همراهی می کند و یا به کمر رقاصان آویخته می شود و رقاصان در نمایش آ نرابا چوبک می زنندو با آن می رقصند.

 

 

 

دهانه بدنه که پوسته طبل بر روی آن کشیده می‌شود به طور ثابت دایره می‌باشد، اما شکلِ دیگر قسمت‌های آن بسیار گوناگون است. در موسیقی سنتی غرب، رایج‌ترین شکل آن استوانه است. سر دیگر طبل ممکن است باز باشد و یا روی آن هم پوسته کشیده باشند، که به آن طبل دوسر می‌گویند. معمولاً در بین دو سر این نوع طبل‌ها حفره‌ای ایجاد می‌کنند تا صدا تشدید شود. در گذشته طبل به جز کاربرد در زمینه موسیقی، در ارتباطات نیز کاربرد داشته، و بعضی مواقع از آن برای فرستادن پیام نیز استفاده می‌کردند.

[shadmehrbaz 24,772]

سنج(Cymbal)

 

 

 

عبارت است از یک صفحه برنجی و فلزی مدور با قطرهای مختلف بین ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر که در وسط سمت بیرونی آن جای دست قرار دارد.

سنج از خانواده سازهای کوبه ای میباشد اولین سنجها در آشور قدیم (شمال عراق کنونی) مصر و فسطین وجود داشتند و از قرن هجدهم سنجهای بزرگتر از ترکیه به غرب برده شدند.

 

سنج از دو صفحه مدور و نازک تشکیل شده و آن را از وسط طوری نگه میدارند که لبهای آن آزادانه مرتعش شوند.سنجها قادرند دامنه متنوعی از صداها را تولید کنند،صداهای نرم و لطیف یا صداهای سخت و خشن. این نوع سازها معمولا در هر نوع موسیقی ای استفاده میشوند از موسیقی رسمی ارکستر گرفته تا موسیقی راک که در این موسیقی جزئی از طبل محسوب میشوند.

 

هر صفحه سنج کمی سمت داخل انحنا دارد و در مرکز آن لایه محافظی وجود دارد که از ارتعاش انگشتان جلوگیری میکند.

 

 

در زیر چند مدل از انواع سنج را مشاهده میکنید:

China cymbal

 

 

 

 

Clash cymbals

 

 

 

 

Hi-hat

 

 

 

 

Ride cymbal

 

 

 

 

Sizzle cymbal

 

[taghdir 2,528]

عالی بود...مرسی

[shadmehrbaz 24,772]

مثلث(Triangle)

 

 

 

اين ساز در غرب triangle که مترادف مثلث فارسي است ناميده مي شود ...

 

مثلث از خانواده سازهای پرکاشن است شکل ظاهري آن متشکل از ميله اي است به طول تقريبي نيم متر و ضخامت 5 ميليمتر که به شکل مثلث متساوي الاضلاع در يک گوشه به هم نزديک شده است . این میله اغلب از جنس فولاد میباشد اما در برخی موارد از برلیم و مس هم ساخته میشود.

 

نوازنده ، محلي را که در سر يکي از گوشه ها به همين منظور ساخته شده در دست چپ گرفته با ميله اي از جنس ميله مثلث بر ضلع جنوبي آن مي نوازد .

مثلث داراي يک صوت شفاف ، نافذ و زنگ مانند است که در گروه هاي موسيقي حالاتي به دل خواه آهنگ ساز توليد مي کند .

 

به آهنگ بسيار زيباي «ساري گلين» که در شروع آن ، استاد حسين عليزاده از رنگ آميزي آهنگ بوسيله ساز «مثلث» به شکل بسيار هوشمندانه اي استفاده نموده است توجه کنيد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[shadmehrbaz 24,772]

تمبورین (Tambourine)

در موسیقی مردمی ، تمبورین بیشتر به عنوان پشتیبان خواننده به شمار می آید.تمبورین ، مانند دمبک و تار ، ساز محلی خاورمیانه ای است. و مانند تار ساز طوق دار است.چیزی که تمبورین را جدا می سازد ، حلقه های فلزی هستند که به بدنه ساز چسبیده اند ، جنس بدنه ساز معمولا از چوب یا پلاستیک است و حلقه های فلزی آن "زیل" نامیده میشوند.

 

تمبورین در خیلی از سبکهای موسیقی از جمله موسیقی سنتی یونان ، ایتالیا و ایران ، موسیقی آذری و ترکی ، موسیقی کلاسیک ، موسیقی پاپ و حتی موسیقی راک مورد استفاده قرار میگیرد .

 

امروزه میتوان گونه های بسیار گسترده ای از تمبورین ها را در سراسر دنیا پیدا کرد ، معروفترین نوع آن "دایره" میباشد که همانطور که از نامش مشخص است دوار است و سایز متوسطی دارد .

ضمنا این ساز در ایران بین گروه های جنوبی کاربرد فراوانی دارد.(به نام دایره زنگی)

[shadmehrbaz 24,772]

کاستانت (قاشقک ، Castanets):

 

 

 

کاستانت (قاشقک) متشکل از یک جفت جام چوبی صدفی‌شکل و کوچک است که توسط تسمهٔ نازکی به انگشتان شست و سبابه نوازنده بسته می‌شود و او آن‌ها را به هم می‌زند تا به صدا درآید.

 

کاستانت در حقیقت ساز اسپانیایی است و آنقدر وسیع است که به عنوان نشان و سمبل رقص اسپانیایی در نظر گرفته میشود. اگرچه تاریخچه آن به 1000 سال پیش باز میگردد

نام این وسیله از کلمه لاتین ،castanea گرفته شده است که به castana مرتبط است.و ممکن است ریشه آن به castanuela (چوب بلوط) مرتبط باشد.این وسیله از قطعاتی از چوب (معمولاچوب شاه بلوط و همچنین مواد دیگری که مورد استفاده قرار میگیرد)ساخته میشود.و به وسیلع سیم کنار هم قرار میگیرد بر اساس نوع صدایی که تولید میکنند در دست راست و یا دست چپ قرار میگیرند.

یک جفت کاستانت دارای دو قسمت میباشد .یک قسمت از آن ،قسمتی است که دارای صدایی با تن بالا است که به وسیله دست راست تکان داده میشود و سبب تولید صدا میشود.و قسمت دوم ان صدایی عمیق را تولید میکند که در واقع بار ریتم را تحمل میکند.

در قدیم این وسیله با چهار انگشت وبا کمک حرکات مچ نواخته میشد.اما بعد ها کشف شد که با استفاده از انگشت وسط از دست چپ ، صدای بهتری تولید میشود. در اواخر قرن 18 ،میزان تولید صدایی که به وسیله کاستانت ایجاد میشد ،بر اساس قرار دادن کاستانت بر روی انگشت شصت بود که بسیار با ذوق در نظر گرفته شد و با این روش سازی با نام percussion تولید شد.

روش درست به دست گرفتن کاستانت ارتباط مستقیم با صدایی دارد که از انها مرتعش میشود.

برای اینکه بتوان صدایی خوب از انها بدست آورد ،باید دائما از انها ایتفاده کرد و باید در مکانی قرار گیرند که از رشوبت و دما های بالا دور باسشند.

عموما کاستانت برای رقص های محلی فولکوریک استفاده میشود.(بعضی از انها اساسا با استفاده از انگشت وسط نواخته میشود) همچنین در رقص های کلاسیک اسپانیایی و حتی بعضی از اپرا ها مانند Carmen و ...

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

بعضی اوقات مشاهده میشود که از ان ها در گروه های سنتی درباری که به tunas مشهورند ،استفاده میشوند. همچنین افرادی هستند که در کار خود در رسیتال های کاستانت متخصص هستند و میتوانند یک رقص اسپانیایی خوب را ارائه دهند.مشهورترین متخصصان کاستانت ،antonia merce , lucero tena , , Carmen de Vicente و jose de udaeta که در سن 86 سالگی یک رسیتال کاستانت را در فستیوال سال 2004 در شهر jerez برگزار کرد که با رای منتقدین در این زمینه بهترین نمایش را در این فستیوال برگزار کرد.

در آندلوزیا ،کاستانت بر روی شصت قرار میگیرد و بیشتر برای سویاناس و یا رقص های مربوط به فاندانگوس مانند وردیالز و .... استفاده میشود.انها همچین برای سگریاس به عنوان ریتم که بتواند خود را با ریتم اصلی وفق دهد مورد استفاده قرار میگیرد.همچنین در سولئا ، guajiras , cana و .......

در دهه های اخیر کاستانت به سکوت انجامید ،اما اخیرا دوباره بازسازی شد و دوباره در کار های جدید و با ذوق و علاقه ای جدید رشد کرد که در رقص های ballet فلامنکو در اندلوزیا مورد استفاده قرار گرفت.

در موزه Oviedo تعداد متنوعی از کاستانت های تاریخی نمایش داده میشود که بعضی از آنها واقعا جالب و شگفت انگیز است.امروزه کاستانت از مواد مصنوعی مانند فیبر فشرده و یا فایبر گلاس که دارای گارانتی مدت دار است تولید میشود.

[shadmehrbaz 24,772]

تام تام( گُنگ، Tamtam):

تام تام سازي است از خانواده آلات موسيقي ضربي لوحه اي .

ساختمان اين ساز تشكيل مي شود از يك صفحه گرد فلزي از جنس مس كه بر پايه اي آويزان است و با كوبه اي به صدا در مي آيد . اين ساز را در ايران جزو آن گروه از سازها قرار مي دهند كه به آنها « زنگ » مي گويند .

در متنهاي موسيقي قديم ايران جزو گروه سازهايي است كه به آنها « الواح » مي گويند . جنس الواح به قراري كه عبدالقادر مراغه اي در مقاصدالالحان ذكر كرده است ( ص 136 ) از فولاد است .

در لغتنامه دهخدا آمده است : « تام تام نوعي از آلات موسيقي ضربي است كه منشاء آن از چين است و عبارت از يك صفحه فلزي دايره شكل است كه به طور عمودي بر پايه اي آويخته شده است و با چكش چوبي بر آن نوازند .» لاوينياك كوبه تام تام را چوبي مي داند كه بر سر آن كه بر آمده و گرد است نمد يا پارچه اي از جنس شيفون پوشانده باشند .

فرهنگ موسيقي ريمان آن را يك ساز ضربي مشرقي مي داند و مي نويسد : « صداي تام تام رساست و انعكاس صوت و ارتعاش صداي آن مدتي در فضا باقي مي ماند .»

لاروس موسيقي زادگاه اين ساز را چين مي داند و مي نويسد : « سازي است چيني و تشكيل مي شود از يك صفحه گرد فلزي از برنز . » در كتاب ساز شناسي برليوز ، تام تام سازي معرفي شده است از خانواده گونگ ( gong ) چيني [ كه همان زنگ لوحه اي است ] .

از ميان موسيقدانهايي كه در آثار خود براي تام تام نقشي منظور كرده اند مي توان از ريمسكي كرساكف ، دبوسي و استراوينسكي نام برد . نيز ( زنگ و گونگ ) .

[shadmehrbaz 24,772]

چلستا ( Celesta):

 

 

چلستا ازسازهای کوبه ای است که دارای شستی هایی بوده و به وسیله صفحه کلید به صدا در می آید از این رو بسیار شبیه به شکل یک پیانوی کوچک میباشد.

 

چلستا توسط ویکتور ماستل در سال 1886 اختراع شد.صفحه های فلزی که عموما از جنس فولاد هستند بر بالای جعبه رزونانس معلق اند توسط چکش ها به سبک پیانو به صدا در می آیند. چلستا به عنوان یک ساز ایدیوفون شناخته می شود که صفحه فلزی های آن همانند یک پرکاشن است به همین دلیل آن را به عنوان یک ساز کوبه ی می شناسیم و یا آن را می توان در گروه ساز های شناخته شده ی متا لوفون قرار داد. چلستای آگوست ماستل احتمالا از یک ساز شناخته شده مانند تایپوفون یا دالسیتون الهام گرفته شده است که او یا پدرش ویکتور 20 سال قبل تر،آن را ساخته بودند. در تایپوفون یک سری از تونینگ فون ها توسط یک صفحه کلید نواخته می شوند.

همانند یک ساز ارکستری توسط تعداد زیادی آهنگساز در اپرا ها ، باله ها و قطعات مذهبی جایی که نیاز به تُن خاص این ساز لازم بوده، استفاده شده است. چلستا توسط یک نوازنده پیانو نواخته می شود و پارت آن هم همانند پیانو نوشته می شود. اما صدای آن یک اکتاو پایین تر از نت نویسیش صدا می دهد. به هر حال بعضی آهنگسازان به اشتباه برای آن پارت پرکاشن می نویسند. ارنست چاوسُن اولین آهنگسازی بود که از آن در سال 1888 استفاده کرد. چایکوفسکی صدای آن را در پاریس شنید و در باله فندق شکن که در سال 1892 تصنیف کرد، استفاده کرد و بلا بارتوک در قطعه ی برای ذهی ها ، پرکاشن و چلستا نقش بسیار برجسته ی به این ساز داد.

 

 

 

معمولا چلستای مدرن به فرم 5 اکتاوی ساخته می شود.اما شرکت یاماها چلستایی 5 و نیم اکتاوی به بازار عرضه کرده است که برای بعضی قطعات ضروری است.

 

 

 

[shadmehrbaz 24,772]

زیلوفون ( زایلوفون ، گسیلوفون ،Xylophone):

 

 

 

 

زیلوفون سازی موسیقایی است از خانواده سازهای کوبه‌ای و احتمالا با ریشهٔ اندونزییایی. معنای «زیلوفون» در زبان یونانی «آوای چوبی» است. این ساز دارای قطعه‌هایی چوبی با طول‌های مختلف است که نت‌های گوناگون را اجرا می‌کنند.

زیلوفون دارای تیغه های چوبی است و خانواده آن شامل سوپرانو، آلتو و باس می باشد که سوپرانو زیرترین و باس بم ترین صدا را در این مجموعه دارد و جزء سازهای ارکستری موسیقی کودک می باشند.

در برخی از کشورها از این ساز برای تدریس موسیقی به دانش آموزان کمک گرفته میشود.

 

 

زیلوفون آلتو:

 

زایلوفون آلتو به وسعت صدایی 4/3 1 که از نت C تا A گسترده می باشد.

دارای دو F و یک Bb و یک جفت مضراب و یک کشش با پایه های متحرک و قابل جداشدن از ساز است.

تیغه های ساز به برچسب رنگی که معرف هر نت می باشد منقوش شده است.

 

 

زیلوفون سوپرانو:

 

زایلوفون سوپرانو مدل SX ، به وسعت صدایی 4/3 1 که از نت C تا A گسترده می باشد.

دارای دو F و یک Bb و یک جفت مضراب و یک کشش با پایه های متحرک و قابل جداشدن از ساز است.

تیغه های ساز به برچسب رنگی که معرف هر نت می باشد منقوش شده است.

 

 

 

 

زایلوفون سوپرانو مدل R جزو سازهای حرفه ای که کیفیت ساخت آن بالا و از بهترین چوب برای تولید آن استفاده شده است و جنس تیغه ها از چوب Roose (Rose wood) و بدنه ساز از جنس چوب اسپروس می باشد. وسعت صدایی آن 4/3 1 از نت C تا A و دارای دو F و یک Bb است.

یک جفت مضراب و یک روکش با پایه های متحرک و قابل جدا شدن از ساز را دارا می باشد.

 

 

زیلوفون باس :

 

زایلوفون باس به وسعت صدایی 4/3 1 که از نت C تا A گسترده می باشد.

دارای دو F و یک Bb و یک جفت مضراب و یک کشش با پایه های متحرک و قابل جداشدن از ساز است.

تیغه های ساز به برچسب رنگی که معرف هر نت می باشد منقوش شده است.

[shadmehrbaz 24,772]

گلوکن اشپیل ( گلوکن شپیل ، بل ، Glockenspiel ):

 

 

 

 

گلوکن اشپیل سازی آلمانی است از خانواده آلات موسیقی کوبه ای که با کلیدهایی شبیه به کلیدهای پیانو ترکیب شده است. از این جهت میتوان آن را شبیه به زایلوفون هم دانست اما در زایلوفون صفحات از چوب ساخته میشوند درحالیکه در گلوکن شپیل جنس صفحات فلزی است درنتیجه گلوکن شپیل یک ساز متالوفون محسوب میشود.

گلوکن اشپیل در انگلستان و آمریکا به نام "بل" شناخته میشود .

 

 

وسعت صدای گلوکن اشپیل 2 اکتاو است. به وسیله نواختن دو چکش به کلاویه ها ، اهرمهای موجود در ساز به حرکت درمی آیند و به لوح های فلزی که در محفظه ای کار گذاشته شده است برخورد کرده و به این ترتیب صدا تولید میشود .

 

از این ساز بیشتر در موسیقی های hip-hop و jazz استفاده میشود . در برخی از کشورها هنگام رژه های نظامی نیز گلوکن اشپیل مورد استفاده قرار میگیرد.

 

[shadmehrbaz 24,772]

ناقوس

 

ناقوس نوعی وسیله ساده تولید صدای توخالی است که در گروه سازهای کوبه‌ای قرار می‌گیرد.

این وسیله عملکردی همچون زنگ و زنگوله داشته و بزرگتر از آن‌ها است ناقوس نوعی وسیله مذهبی نیز محسوب شده و در برخی از ادیان به عنوان وسیله خبرکردن مومنان بکار می‌رود.

 

در برخی از کشورهای اسلامی، مسیحیان بجای ناقوس فلزی، از ناقوس چوبی استفاده می‌کنند.

در ایران گاهی از ناقوس برای بزرگداشت مراسم سیاسی نیز استفاده می‌شود. بزرگترین ناقوس جهان ۳۶ تن وزن،۳ متر و ۷۲ سانتی متر ارتفاع و ۳ متر و ۸۲ سانتی متر قطر دارد. این ناقوس در هلند ساخته شده و در ژاپن برای اهداف توریستی به ‌کار می‌رود گاه برای تعبیه ناقوس (در کلیسا و یا به شکل مستقل) برجی ساخته می‌شود. چنین برج‌هایی در آغاز نشان استقلال یک ناحیه و امروزه نمادی از نفوذ و غنای منطقه هستند .

 

نوعی از ناقوس ها که در موسیقی مورد استفاده قرار میگیرند شیم و کاریلون نام دارند ، اجرای اصلی تشکیل دهنده یک ناقوس را در شکل زیر میتوانید مشاهده کنید :

 

 

1. yoke

2. crown

3. head

4. shoulder

5. waist

6. sound ring

7. lip

8. mouth

9. clapper

10. bead line

[shadmehrbaz 24,772]

آکوردئون

 

 

آکوردئون یک نوع ساز بادی است که نوازنده آن را بین دو دستش می‌گیرد. در وسط، مجاری هوایی قرار دارند که با باز و بسته شدنشان توسط نوازنده صدا تولید می‌شود. در یک سمت صفحه‌کلید کوچکی تعبیه شده‌است که کلیدهای آن وظیفه کنترل ورود هوا به مجاری را دارند و در سمت دیگر جعبه بیس قرار دارد که معمولاً آن نیز دکمه‌های مخصوص خود را دارد.

این ساز در اوایل قرن نوزدهم در اروپا اختراع شد و معمولاً در موسیقی محلی اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. قدیمی‌ترین نام این ساز هارمونیکا است که یک اسم یونانی بوده و به معنی هارمونی موسیقیایی به کار برده می‌شده‌است.

صفحه کلید این آلت موسیقی، شبیه همان چیزی است كه در پیانو هم به كار رفته است و اختراعی است كه به قرن بیستم مربوط می شود. پیانو آكوردئون دارای 120 كلید باس در یك طرف بوده و 41 دكمه سه تایی روی صفحه ای – از نوع پیانو – قرار دارد.

 

اولین آلت موسیقی كه می توان آن را نوعی از آكوردئون فعلی دانست به وسیله شخصی اتریشی بنام دامیان در سال 1829 درست شد و به ثبت رسید.

وقتی فیلم‌ها و صحنه‌های نمایش در فرانسه و مخصوصاً پاریس اتفاق می‌افتد، در موسیقی متن فیلم اغلب از آکاردئون استفاده می‌شود. مردم بریتانیا ساز آکاردئون را یک ساز فرانسوی می‌دانند. مردم آمریکا هنگامی که نام آکاردئون آورده می‌شود، موسیقی‌های مخصوص رقص و آواز قدیمی در ذهنشان تداعی می‌شود.

[shadmehrbaz 24,772]

ملودیکا

این ساز که اغلب مردم تصور میکنند سازی مختص کودکان است از خانواده سازهای بادی می باشد و عبارت است از یک جعبه دراز که روی آن یک سری شستی قرار گرفته ، مانند شستی های پیانو و در داخل آن در مقابل هر شستی یک زبانه قرار دارد ، عرض جعبه برابر طول شستی هاست . طول شستی های ملودیکا به 2 تا 2.5 اکتاو میرسد.

ساختمان زبانه های آن شبیه به زبانه های آ کوردئون است .

 

 

در برخی انواع ساز ، در انتهای بالائی جعبه قسمت دهانی قرار گرفته که نوازنده در آن می دمد. و در بعضی دیگر از این انتها لوله ای خارج شده و سر آن در نوازنده قرار می گیرد .

وسعت صدای ساز بستگی به تعداد شستی ها دارد .

ملودیکا در دهه ی 1950 توسط ساعت سازی به نام Hohner اختراع شد و اولین بار سال 1966 توسط آهنگسازی به نام Steve Reich در یک آهنگ بطور رسمی مورد استفاده قرار گرفت.

این ساز یکی از مرسوم ترین سازها برای آموزش موسیقی در بسیاری از کشورهاست (بویژه کشورهای آسیایی) .

[shadmehrbaz 24,772]

سیتار

 

سيتار يکى از سازهاى زهى کشور هندوستان است که داراى دسته اى بلند و کشيده است و کاسه اى بزرگ به شکل گلابى دارد. سيتار علاوه بر سيمهاى اصلى داراى سيمهاى فرعى يا هم نوا نيز مى باشد که در زير سيمهاى اصلى سيتار بسته مى شوند. سيمهاى اصلى که وظيفه توليد اصوات را عهده دارند پس از ضربه خوردن، سيمهاى فرعى را به صدا در مى آورند.

 

 

سبک موسيقى کشور هندوستان و کلآ شبه قاره نسبت به کشورهاى غربى که به سرعت دستخوش تغيير هستند، کمتر دچار تغيير و تحول شده است.

موسيقى دانان هندى به ندرت بدون در نظر گرفتن ريشه اصلى موسيقى کشورشان آهنگ سازى مى کنند. آنها موسيقى را يکى از ابتکارات هميشگى کشور خودشان مى دانند که بطور دائمى روى آن کار شده است و خلق مجدد ملودى ها و ريتم ها از هزاران سال پيش تا به امروز ادامه دارد.

 

نگرش هاى مذهبى نيز در ساختار موسيقى اين کشور تأثير بسزايى دارد.

لازم به ذکر است که بر خلاف موسيقى غربى که فقط تا نت های نيم پرده را دارا می‌باشد و موسيقى ايرانى که تا ربع پرده دارد، موسيقى هند و شبه قاره داراى يک هشتم پرده نيز مى باشد.

 

 

سيتار داراى هفت سيم اصلى و يازده تا سيزده سيم هم نوا مى باشد. نوع ديگر سيتار که در هندوستان به آن Mind گفته مى شود، قابليت نواختن گام Minor را دارد که براى نوازندگان Rock Guitar يک رويا محسوب مى شود. نواختن اين گام به نوازندگان سيتار اين اجازه را مى دهد که به صورت کامل تمام ملودى را بنوازند و نوايى شبيه به گريه انسان را خلق کنند.

فراگيرى اين ساز بسيار پيچيده و سخت بوده، نياز به زمان طولانى و همچنين تمرين جدى دارد.

 

 

بررسى قسمتهاى مختلف سيتار:

 

 

سيتار از ۱۵ قسمت تشکيل شده است که در زير به بررسى هريک از قسمتهاى آن مى پردازیم:

 

 

Kunti :به وسيله Kunti ها سيتار را کوک مى کنند. Kunti هاى بزرگ براى سيمهاى اصلى و Kunti هاى کوچک براى سيمهاى هم خوان مى باشد.

 

 

Bajtar ki Kunti : يکى از قسمتهاى مهم Kunti مى باشد که براى نواختن نواهاى اصلى از آن استفاده مى شود. اين قسمت نسبت به بقيه قسمتها استفاده بيشترى دارد.

 

Drone Strings : اين يکى از قسمتهاى مهم براى نواختن و به اجرا در آوردن موسيقى مى باشد. هنگام نواختن، سيمها به نوبت آماده اجراى قطعه موسيقيايى مى شوند.

 

 

:Tumba قطعه اى است کدويى شکل که تعدادى از سيتار ها آن را دارا مى باشند.

 

 

:Tarدر سيتار، تارهاى زيادى وجود دارد ولى بطور متوسط هر سيتار داراى ۱۸ تار مى باشد که شامل تارهاى اصلى و تارهاى هم خوان مى شود.

 

 

: Baj Tar قسمتى است که بيشترين کمک را براى نواختن دقيق ساز مى کند.

 

 

: Taraf dar سيمهاى هم نوا هستند که در اثر مضراب زدن سيمهاى اصلى مرتعش مى شوند.

 

 

Dandi :گردن سيتار را Dandi مى گويند.

 

 

Padra :ترکه هاى فلزى هستند که با قسمت گردن ساز مرتبط مى باشند و مى توان زير و بمى صدا را با آن ميزان کرد.

 

 

Gulu : قطعه اى چوبى است که با گردن سيتار در تماس است و باعث ارتعاش صدا مى شود. به علت ضعف اين قسمت، بخصوص در جايى که با گردن در تماس است به يکى از مشکلات عمومى سيتار تبديل شده است.

 

 

: Chota Ghoraj يکى از قسمتهاى کوچک سيتار است که از استخوان شتر ساخته مى شود. به همين دليل اين قسمت داراى ارزش مادى زيادى مى باشد.

 

 

: Bada Ghorajبراى نواختن و به ارتعاش در آوردن سيمها به کار مى رود.

 

 

: Tuning Bead اجازه مى دهد که گام Minor بدون نياز به کوک کردن با Peg ها تنظيم شود.

 

 

: Tabkandi براى تعيين تن دستگاه موسيقى بسيار مهم است. براى بالابردن و ارتقاء کيفيت آن، بايد چوب آن را بسيار صيقل داد.

 

 

: Kaddu اسباب ارتعاش سيتار است.بايد بسيار ظريف باشد تا در تمام مدت ارتعاش صدا را حفظ کند.

[shadmehrbaz 24,772]

بالالایکا

بالالايکا يک ساز زهی مضرابی سنتی روسی است ، این ساز مثلث شکل میباشد از جنس چوب با سه سيم که در اکثر آواز ها و رقص های سنتی از آن استفاده می شود .

روس ها این ساز را در شش اندازه مختلف ساخته اند که با توجه به اندازه ی آن نامهای مختلفی به خود ميگيرد . در مجموع یک ارکستر بالایکا برای هر اندازه بالالایکا چند نوازنده از آن ها تشکیل می یابد. نوای اين ساز با فرهنگ و روحيه مردم هماهنگی کامل دارد .

کودکان از سنين پايين در مدارس موسيقی آن را آموزش می بينند و در مراسم و جشنها هنر نمايی می کنند .

[shadmehrbaz 24,772]

بوگل (Bugle)

 

 

بوگل از سازهای بادی و برنجی میباشد ، شیپور شکار مشابه این ساز در جنگ های 7 ساله اروپا ( 1756-1763) استفاده می شده است ، سال 1800 بوگل شکل کنونی خود را پیدا کرد. نمونه کلید دار این ساز نیز در قرن 19 میلادی ساخته شد .

 

بوگل فقط میتواند تعداد محدودی از نتها یا هارمونیکها را اجرا کند. این عمل را با تغییر فشار هوای تنفسی و سفتی لبها انجام میدهند.

نمایی از ساختمان این ساز را در عکس زیر میتوانید مشاهده کنید :

 

 

ساز بوگل در اصل به عنوان ساز نظامی علامت دهنده ساخته شده است و هنوز به این عنوان نیز در مراسم نظامی مختلف از آن استفاده می شود.

[shadmehrbaz 24,772]

کلاویکورد (Clavichord)

 

 

کلاویکورد سازی اروپایی و از سازهای شستی دار زهی متعلق به قرون پانزدهم تا هیجدهم می باشد.

این ساز متشکل است از جعبه ای مستطیل شکل که ردیف شستی های آن در ضلع درازتر قرار می گیرد.

صفحه رزناتور در طرف راست نوازنده و شستی ها قرار داشته و خرک ها ارتعاش سیم ها را به این صفحه منتقل می کنند.

 

وقتی نوازنده شستی را فشار می دهد، اهرمی که به قسمت داخلی شستی وصل است، از زیر به سیم برخورده به آن فشار می آورد که همان سبب تولید ارتعاش می گردد.

صدای کلاویکورد نرم و لطیف است.