چگونه نقشه های توپوگرافی را بخوانيم؟

[hirt 492]

خواندن نقشه های توپو گرافی بسیار آسان است مشروط بر آن که قواعد زبان مربوط به آن را به درستی آموخته باشیم.یک نقشه توپو گرافی مقابل خو بگذارید وبه این ترتیب گام به گام همراه ما باشید.

 

1-نام نقشه که معمولا مهم ترین نقطه جغرافیای روی نقشه است ، در قسمت بالای نقشه نوشته شده است

 

2-در سمت راست و بالای نقشه شماره برگ و شماره سری نقشه ن.شته شده است . این شماره ها اندکس راهنمای استفاده و یافتن نقشه مورد نظر در آرشیو نقشه هاست . در نقشه های 1:250000 و 1:500000 در سه طرف از نقشه این شماره را درج کرده اند .و از آنجا که نقشه های توپوگرافی معمولا در فایل های بایگانی نقشه به صورت ورقه هایی روی هم قرار می گیرد با نگاه کردن به هر گوشه از آن می توان نقشه مورد نظر را یافت و از خارج کردن تمام نقشه خوداری کرد. در مکاتبات مربوط به نقشه ها نیز از این شماره ها استفاده می شود تانقشه مورد نظر را بشناسانند. در سمت راست و پایین نقشه نیز همان شماره ها با استفاده از شبکه اتصال نقشه ها نمایش داده شده است.که قسمت های مجاور مقشه مورد نظر را معرفی می کند.

 

3-مقیاس در قسمت پایین نقشه در بخش میانی به شکل عددی و خطی بر مبنای واحد متریک ، واحد انگلیسی ، بر حسب مایل خشکی و مایل دریایی نوشته شده است .

 

4- در زیر مقیاس ؛ فواصل منحنی میزان ها ی عادی و فرعی نوشته شده است. در مناطقی که فاصله منحنی میزان های اصلی کم باشد عدد ارتفاعی یک در میان روی منحنی های اصلی نوشته شده است.فاصله منحنی های میزان 100 متر است.

 

5-در زیر مقیاس ؛ سیستم تصویری که براساس آن نقشه را تهیه کرده اند نوشته شده است. اغلب نقشه های توپوگرافی ایران در سیستم تصویری یونیورس ترانس مرکاتور یا(u.t.m) تهیه شده است.

 

6-در قسمت پایین نقشه های 1:50000 و یا در قسمت سمت چپ نقشه های 1:250000 علائم راهنما ی نقشه ثبت شده است. در نقشه های 1:250000 علاوه بر این اطلاعات ، مختصات بلندترین نقطه ارتفاعی نیز مشخص شده است.در همین قسمت میزان انحراف مغناطیسی این نقشه در سال معینی ذکر شده است. عدم سندیت مرز های موجود در نقشه ، وجود یا عدم وجود موانع ارتفاعی مصنوعی نظیر دکل های رادیویی یا آنتهای مخابراتی ، سال تهیه نقشه ، و منبع پایه در تهیه نقشه که معمولا عکسهای هوایی در سال معینی هستند نوشته شده است.

 

7-در نقشه های 1:250000 و1:500000 یک روش ساده تعیین مختصات نقطه ای با تقریب 1000 متر روی نقشه آموزش داده شده است ( در انتهای این بخش به اینمساله خواهیم پرداخت). و در هر دوی این نقشه ها ، خطوط شبکه ای 10 کیلو متری در سیستم (u.t.m) وجود دارد که در نقشه های 1:250000 آبی رنگ و در نقشه های 1:500000 به رنگ بنفش دیده می شود.از این شبکه برای تخمین سریع فاصله ها استفاده می شود. ضمن آنکه شبکه بندی 100 کیلو متری را با حروف لاتین مشخص کرده اند که کار یافتن نقاط را بر روی نقشه سرعت می بخشد.

 

8-در زیر قسمت مقیاس خطی و در جایی که فواصل منحنی های میزان مشخص شده است، مبنای ارتفاعی نقشه نوشته شده است . منظور از مبنای ارتفاعی سطحی است که صفر مسطحاتی از آن محل در نظر گرفته می شود . محاسبات ارتفاعی از مبدا آن نقطه به حساب می آید. در نقشه های توپوگرافی ایران صفر ارتفاعی دماغه فاو در خلیج فارس است.به این ترتیب نقطه فاو در نقشه های ایران صفر متر ارتفاع دارد و قله دماوند 5671 متر ؛ نسبت به نقطه فاو اختلاف ارتفاع دارد.

 

9-در همه نقشه های توپوگرافی از استفاده کنندگان خواسته شده است که اشتباهات و نظرات اصلاحی خود را به اداره جغرافیایی ارتش که تولید کنند این نقشه ها هستند ، اطلاع دهند. در بسیاری از مورد محققان جغرافیا در حین مطالعه به مواردی بر خورده اند که بین اطلاعات نقشه و زمین اختلاف وجود دارد . هر استفاده کننده از نقشه وظیفه دارد موارد اختلاف را به سازمان تولید کننده نقشه اطلاع دهد.

 

10-مختصات جغرافیایی : در حاشیه نقشه اصلی ، مختصات جغرافیایی سطحی که در نقشه دیده می شود ، درج شده است. در هر نقشه 1:50000 ؛ 15 دقیقه عرض و 15 دقیقه طول جغرافیایی نشان داده شده است.که هر کدام به 3 بخش 5 دقیقه ای تقسیم می شوند.در نقشه های 1:250000 این مقدار به 5/1 درجهطول جغرافیایی و 1درجه عرض جغرافیایی می رسد که در هر دو بعد به بخشهای 15 دقیقه ای تقسیم بندی دارند.محل تلاقی طول و عرض جغرافیایی در نقشه های 1:250000 یک علامت+ بزرگ وچود دارد.در هر دو ی این نقشه ها یک راهنمای اصالت نقشه وجود دارد که میزان دقت مسطحاتی و دقت منحنی های میزان را مشخص کرده است که به ترتیب برای نقشه های ایران 125 و 50 متر است.

 

11-نگهداری نقشه های توپوگرافی : تهیه نقشه های توپوگرافی امری مشکل است بنابراین از این اسناد باید به خوبی نگهداری کرد بهترین راه نگهداری نقشه ها لوله کردن و قرار داده آنها در یک محفظه ضد رطوبت و ضد ضربه است.البته باید نام یا شماره سری نقشه هایی که در هر محفظه قرار دارند را روی بدنه محفظه درج نمود تا در موقع استفاده مجبور نباشیم تمام نقشه های تمام محفظه ها را بیرون بیاوریم.البته حمل نقشه در این وضعیت مشکلاتی هم دارد . چنانچه موضوع حمل نقشه ها بر طول عمر آنها برای شما ارجحیت داشته باشد می توانید نقشه ها را تا کنید آن هم در جهت های مخالف هم که باز و بسته کردن آنها سریع صورت گیرد. در این شکل حمل ونقل نقشه ها بسیار آسان خواهد بود اما طول عمر آنها کم می شود و بزودی از محل تا خوردگی نقشه ها پاره می شوند.استفاده از چسب بی رنگ پهن در محل اتصال تا شدگی ها تا حدودی مشکل را رفع خواهد کرد.

 

تمرین: حال برای این که بدانیم آنچه که تا کنون خوانده ایم ، آموخته ایم یک بار روش تعیین مختصات یک نقطه را با تقریب 1000 متر روی نقشه تمرین می کنیم .این تمرین فقط روی نقشه های 1:250000 و 1:500000 انجام می شود. به ترتیب زیر همراه با یک مثال عمل کنید:

 

1-یک نقطه روی نقشه خود مشخص کنید (نقطه پرزان در نقشه 1:500000 اصفهان)

 

2-حروف شبکه منطقه ای که نقطه شما در آن واقع است بنویسید .گفتیم که در این نقشه ها با حروف لاتین به صورت دوحرفی این تقسیم بندی در نقشه وجود دارد. wr

 

3-عدد مربوط به محورعمودی که بلافاصله در چپ آن نقطه قرار دارد را بنویسید 8

 

4-فاصله نقطه مورد نظر تا محور سمت چپ با تقریب 10/1 مربع تعیین کنید . یعنی در مربعشبکه بندی شده نقطه شما در چه نسبتی از تقسیم ده تایی در داخل آن مربع نسبت به محور سمت چپ قرار دارد. 7

 

5-عدد مربوط به محور افقی بلافاصله پایین را بنویسید6

 

6- فاصله نقطه مورد نظر تا محور افقی را با تقریب یک دهم مربع تعیین کنید.2

 

به این ترتیب مختصات نقطه پرزان می شود: wr8762

شما پس از این باید قادر باشید مختصات هر نقطه را روی نقشه خود به این ترتیب بیان نمایید

. اگر مختصات نقاطی را به شما بدهند ؛ آیا می توانید به همین روش آن نقاط را روی نقشه پیدا کنید؟