معرفی شهر زاهدان

[Mohammad Aref 120,438]

تاریخچه زاهدان

 

زاهدان شهری تازه‌بناست که بر سر راه کرمان به مشهد، کرمان به چابهار و نزدیک مرز پاکستان و افغانستان واقع شده‌است. در اوایل پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در منطقه بلوچستان ایران و در محل زاهدان کنونی چاه آبی بود که راهزنان پس از حمله به کاروانها و چپاول دارایی آنان ساعتی یا شبی را در آنجا سپری می‌کردند پیرامون این چاه جنگل‌های انبوه تاغ و گز بود که اکنون اثری از آن نیست. در سال ۱۳۱۵ هجری قمری یکی از ساکنان آن محل کاریزی در آنجا حفر کرد و آبادی کوچکی بوجود آمد که «دزدآب» نام گرفت. چهار سال بعد متخصصان بلژیکی که در استخدام دولت ایران بودند جهت دایر کردن گمرک‌خانه به دزدآب آمده و از این زمان به تدریج به وسعت و جمعیت دزدآب افزوده شد. از سال ۱۳۴۱ خورشیدی دزدآب به زاهدان تغییر نام یافت. در اوایل سده بیستم اولین نشانه‌های شهرنشینی با احداث خط آهن از کویته پاکستان به زاهدان پدیدار شد و با توسعه‌های بعدی زاهدان امروزی به مرکز استان تبدیل شد. هم اکنون خط آهن جدیدی از زاهدان بسمت بم و سپس به کرمان در حال احداث است

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120,438]

قلعه کوهک

كوهلك از قلعه‌ای كوچك سیستان بوده كه اكنون تنها تپه‌ای از برج آن و یا تپه‌هایی از دیوارهای آب خوردی بیرونی‌اش باقیمانده است این قلعه از قدمت تاریخی زیادی برخوردار است از آنجا كه این قلعه در سمت پیشاوران آخرین قلعه بود و در جنوبی‌ترین قسمت هامون قرار داشت می‌توانست عده زیادی را در خود پناه دهد .

 

 

قلعه گاوک

این قلعه در 24 الی 26 كیلومتری شمال قلعه فتح واقع است . قلعه گاوك در زمان خود كاخی قلعه نما بود كه اطراف آن را دیوارهای بیرونی فرا می‌گرفت . ساختمان اصلی بنا بسیار فرسوده است و دیوار بیرونی آن ریزش كرده و به تپه‌ای مبدل گردیده است . ولی قسمت داخلی آن تا سال 1284 ش بر پا بود. این ساختمان به شكل صلیب بود . برخی بر این باورند كه در محدوده قلعه گاوك رستم و سهراب زورآزمایی كردند. ویرانه‌های گاوك را به زمان حكومت ملك حمزه نسبت داده‌اند .

[Mohammad Aref 120,438]

منار سکوت

آثار دخمه‌ها یا منار سكوت در نقاط مختلف استان به تعداد زیادی مشهود است . در زمان پس از فتوحات اعراب و اشاعه عقاید اسلامی ، تا قرن‌ها مذهب زرتشت در سیستان رواج داشت . تقریباً اوضاع در تمام قسمت‌های ایران كه از سیستان فاصله زیادی نداشت این چنین بود . آثار كنونی منارهای سكوت و آتشكده‌های موجود در سطح استان ، یادمان‌های مخروبه‌ای از همین دوران است .

 

مسجد زرنج

مورخان ایرانی در دوره اسلامی از مساجدی نام برده‌اند كه محل تعلیم علوم دینی و ادبی بودند . مثلاً در سیستان یكی از حاكمان عرب به نام عبدالرحمن بن سمره (سده اول هـ.ق.) مسجد آدینه‌ای ساخت كه حسن بصری عالم معروف دینی سده اول و دوم مدتی در آنجا سرگرم تدریس و تعلیم مسایل دینی بود . این مسجد در مقابل زندان شهر زرنج واقع بوده است . مقدسی ضمن توصیف زرنج می‌گوید: مسجد جامع در آن است و زندان برابر آن ، شگفت انگیز ساخته شده است كه دو آتشگاه (مناره) دارد، یكی كهن و دیگری را با مس پوشیده است و آن را یعقوب لیث ساخته است .

[Mohammad Aref 120,438]

پل محرابی

این پل در 24 كیلوتری كركویه و 18 كیلومتری زرنج از توابع شهرستان زاهدان واقع بوده و امروزه به صورت ویرانه‌ای در آمده و در میان جنگل انبوهی از درختان گز محصور شده است . این پل از آجر ساخته شده و قدمت آن از مناره قاسم آباد ـ مربوط به قرن 6 ق. بیشتر به نظر می‌رسد . پل مزبور دارای دو دهانه به عرض 96/3 متر است كه با پایه‌ای به عرض 40/3 متر از یكدیگر جدا شده است . در ساختمان پل بیش از حد مصالح ساختمانی به كار رفته و در نتیجه ، زیبایی ، قربانی استحكام بیش تر آن شده است .

 

خانه ابویی

اين ساختمان با زيربناي 483 مترمربع در قطعه زميني به مساحت 813 مترمربع احداث شده است . در اجرا و ساخت اين منزل از عناصر معماري سنتي . بومي و منطقه اي به خوبي بهره برداري شده است . در ساخت بنا از آجر و خشت خام توامان استفاده شده اما مصالح غالب مخصوصا در نما . آجر است . ورودي اصلي بنا در منتهي اليه شمالي ضلع غربي قرار گرفته و سردر ورودي آجركاري زيبايي با طاق جناغي دارد . اين در به يك هشتي 4 * 5/2 متر باز مي شود كه در مركز سقف گنبدي آن يك شبكه نورگير هشت ضلعي ساخته شده است . از ضلع جنوبي اين هشتي مي توان به حياط اصلي بنا راه يافت كه مجموعه عناصر معماري و اتاق ها در اضلاع شمالي . جنوبي . شرقي اين حياط قرار گرفته اند در ضلع شمالي حياط مجموعه اتاق هاي زمستاني و در ضلع جنوبي آن اتاق هاي تابستاني و در ضلع شرقي نيز به آشپزخانه . انبار و ساير تاسيسات لازم واقع شده اند . در ضلع شمالي علاوه بر هشتي سه اتاق اصلي و سه اتاق فرعي كوچكتر قرار گرفته كه تا حدودي در آن سوي حياط فضاي مشابه آنها وجود دارد . در شمال شرق و جنوب شرق حياط مركزي دو راهرو ي سرپوشيده قرار گرفته كه از طريق راهروي شمال شرقي حياط مي توان از يك طرف به آشپزخانه و از سوي ديگر به پلكاني كه به پشت بام منتهي مي شود راه يافت . در ضلع شرقي حياط علاوه بر آشپزخانه چندين اتاق و انبار نيز وجود دارد . آشپزخانه داراي تنور . اجاق هاي ديواري و انبارهاي متعدد و حمام نوساز در انتهاي آن است . در ضلع جنوبي (ايواني ) نسبتا رفيع و عريض (نسبت به ارتفاع بنا ) به عمق 4 متر و با دهانه اي به عرض 5/5 متر در مركز ضلع جنوبي حياط ساخته شده كه در تابستانها از آن استفاده مي شده است .( ايوان مركزي ) حوضخانه و مجموعه اتاق هاي احداثي در ضلع جنوبي به عنوان تابستان نشين ساكنان منزل محسوب مي شده است . در امتداد شرقي ضلع جنوبي در مجاورت ايوان سه اتاق ديده مي شود . اتاق وسطي آن حوضخانه منزل – بر فراز بام اتاق حوضخانه . بادگير آجري زيباي استوانه اي شكلي با هشت شبكه بادگير قرار گرفته كه باد توسط شيار يا كانالهاي تعبيه شده در جرز ديوارها به آب نما يا چند حوض مدور متداخل هدايت شده و پس از خنك و مرطوب شدن به اتاق هاي مجاور راه ميا فته است . ورودي اين حوض خانه از طريق راهروي جنوب شرقي حياط است و به منظور تلطيف هوا و فضاي منزل در مركز حياط اصلي يك حوض هشت ضلعي با چهار باغچه در اطراف آن ايجاد نموده اند . براي پوشش سقف تمامي اتاق ها از شيوه طاق زني ضربي استفاده شده است .

[Mohammad Aref 120,438]

مدرسه طالقانی

بناي مذكور به دستور رضا شاه ساخته شد و به نامهاي الم . رازي معروف بود . اين مدرسه داراي زيربناي 1212 مترمربع در قطعه زميني به مساحت 2525 مترمربع احداث شده است . در اجرا و ساخت مدرسه از عناصر معماري سنتي بومي منطقه به خوبي بهره برده شده است . مصالح مورد استفاده آجر و خشت است هر چند كه در نماي آن بيشتر آجر ديده مي شود . ورودي مدرسه در جنوب غربي قرار گرفته و ساختمان هاي بنا شده در سه قسمت شمال . شرق و جنوب قرار دارند . از خصوصيات بارز اين بنا ستون هاي زيبا . سقف هاي گنبدي . تزيينات آجركاري است كه نمايي بسيار زيبا به مدرسه داده است . نمونه هايي از اين بنا در سطح استان با معماري ويژه خود موجود است .

 

برج لار

این برج در شرق تپه های چپو بر روی یک سطح مرتفع قرار گرفته و شبیه یک مناره است که آن را ( برج لار 9 نیز می گویند . ‏از فراز این برج جلگه های خاشرود و حدود دورتر آن در معرض دید نگهبانان و بینندگان قرار می گیرد . در گذشته های دور ‏چنان که جنگی روی می داد و یا خطری احتمالی بروز می کرد نگهبانان بر روی این برج آتش می افروختند . گفته می شود ‏مهاجمان به این سرزمین از جمله مغولان و دیگران از این راه وارد سیستان می شدند .

[Mohammad Aref 120,438]

مسجد فیض الرحمان

این مسجد در منطقه شیر آباد زاهدان واقع در خیابان مجدیه در شمال شرقی قبرستان محلی است. زمان احداث بنای مسجد به اوایل شکل گیری هسته های اولیه شهر زاهدان باز می گردد. بانی احداث مسجد شخصی به نام کدخدا فیض الله(گرگیج) بود که توسط معماری به نام استاد حیدری فکر خود را عملی کرد. مشخصات بنا این مسجد با زیر بنای 55/212 متر مربع با نقشه مستطیل شکل با خشت خام اجرا گردیده و شمال یک فضای کالا سرپوشیده است. پوشش های ضربی آن بر روی 12 ستون مستطیل شکل اجرا شده که در چهار ستون آن تشکیل یک چهار طاقی هلالی و سقف ضربی چهار ترک را داده و شبستانی ستون دار و سرپوشیده را پدید آورده اند. در حد فاصل هر دو ستون در ضلع جنوبی برای تامین نور کافی فضای مسجد پنجره هایی تعبیه گردیده است و همچنین در ضلع غربی که پوشش قسمتی از سقف بر آن استوار است طاقچه هایی جهت گذاشتن کتاب ها قرآن و یا چراغ تعبیه گردیده است و همچنین در حد فاصل دو ستون وسطی شبستان و در وسط ضلع غربی محراب ساده مسجد با سقف کنبدی قرار گرفته است. ورودی های شبستان مسجد در ضلع شرقی مابین ستون ها بوده و علاوه بر آنها دو پنجره دیگر نیز در طرفین درب ها واقع می باشند و همچنین یک در چوبی در شمال غربی ضلع شمالی وجود دارد که به یک انباری باز می شود.

 

قلعه سام

این قلعه در فاصله 28 کیلومتری جاده زاهدان به زابل واقع شده و به شکل ذوزنقه نامنظم است . طول قلعه از شرق به غرب ‏‏376 متر و از جنوب به شمال 296 متر است . قلعه سام دارای دو دروازه شمالی و جنوبی است که هر کدام دارای برج نگهبانی ‏است . این قلعه به زمان پارت ها مربوط است و از خشت خام ساخته شده است . مجموعه برج های این قلعه بالغ بر 36 برج است ‏‏9 برج آن بزرگ است که در گوشه های قلعه قرار گرفته و 28 برج آن کوچک که در اطراف قلعه ساخته شده اند . این قلعه از ‏چینه دو لایه درست شده است ، به این ترتیب که دیوار در وسط قرار دارد و دو طرف آن را با قشر گل پوشانده اند .

[Mohammad Aref 120,438]

کاروانسرای نصرت آباد

اين بنا با توجه به معماريش به دوره صفوي تعلق دارد . خصوصيت بارز آن قرينه سازي و چهار ايواني است . مصالح اصلي بنا خشت و گل بوده و تزيينات آن غالبا ساده و مختصر مي باشد . در قسمت فوقاني نماي حصار يك رديف تزيينات خشتي زيگزاگ و مثلث شكل و در نماي خارجي برج مياني ضلع شمالي تزيينات خشتي بزرگ تيغ ماهي قابل رويت است . اين كاروانسرا با فرم تقريبا مربع شكل وسعتي حدود 400/7 مترمربع دارد و داراي حصاري حصين و بلند با هفت برج مدور ديدباني و حياطي مربع شكل و وسيع در مركز با مجموعه اي از حجرات و اتاق ها در پيرامون آن است . حصار خارجي با ارتفاع متوسط 5/7 متر و 5/1 متر قطر مجموعا داراي هفت برج مدور ديدباني است كه چهار برج در چهار راس اضلاع اصلي و يك برج مياني در حد فاصل دو برج راس در اضلاع شمالي شرقي و غربي آن ديده مي شود . اين برج ها تماما مدور و به طور متوسط بين 9 تا 10 متر قطر دارند . مصالح اصلي بنا تمام از خشت خام 4 * 18 * 18 سانتي متر و 5 * 28 * 28 سانتي متر و چينه مي باشد . ورودي اصلي بنا دقيقا در وسط ضلع جنوبي است و 5.3 متر عرض دارد و از آن مي توان پس از عبور از يك اتاقك نگهباني و ايوان به حياط اصلي كاروانسرا راه يافت . اين كاروانسرا داراي 60 حجره است در هر ضلع مجموعا 15 اتاق و 23 طاقنما با عمق 110 و عرض 180 سانتي متر در قسمت نماي داخلي حصار اصلي ساخته شده است كه علاوه بر استحكام بخشي به حصار سطح فوقاني اين طاق نما محل مناسبي براي تردد نگهبانان ايجاد نموده است . در ميان طاق نماها و همچنين در بالاترين قسمت حصار در فواصل معيني تيركش هايي به صورت مستطيل كشيده و كم عرض تعبيه شده كه از آنها جهت ديده باني و در مواقع خطر به منظور تيراندازي به دشمن استفاده مي نموده اند . اين بنا داراي چهار ايوان در مركز اضلاع چهارگانه آن است

[Mohammad Aref 120,438]

دشت لوت

بزرگترين‌ چاله‌ فلات‌ داخلي‌ ايران‌ دشت‌ لوت‌ است‌ و بخشي‌ از آن‌ بين‌ سيستان‌ و بلوچستان‌قرار دارد. اين‌ دشت‌ يكي‌ از خشك‌ترين‌ و گرم‌ترين‌ دشت‌هاي‌ جهان‌ است‌ و كمتر اثري‌ از آب‌ در آن‌ ديده‌ مي‌شود.در قسمت‌ غرب‌ دشت‌ لوت‌، بيابان‌ ديگري‌ به‌ نام‌ نمكزار وجود دارد كه‌ در فصل‌ بارندگي‌ بسيار صعب‌ العبورمي‌شود. نيمه‌ شرقي‌ دشت‌ لوت‌ را ريگ‌روان‌ پوشانيده‌ استقسمتي‌ از لوت‌ جنوبي‌ اين‌ سرزمين‌ هموار و قابل‌عبور است‌. در دشت‌ لوت‌ بر اثر تابش‌ شديد آفتاب‌ و بادهاي‌ شمالي‌ و غربي‌، توده‌هاي‌ بزرگ‌ ماسه‌، همواره‌ به‌طرف‌ جنوب‌ و جنوب‌ شرقي‌ در حركت‌ اند و تپه‌هاي‌ ماسه‌اي‌ زنجيره‌اي‌ را تشكيل‌ مي‌دهند

 

غار لادیز

غار لادیز یکی از جلوه های طبیعی و بسیار زیبای استان در فاصله 100 کیلو متری شهرستان زاهدان و در 10 کیلو متری شهر میر جاوه قرار دارد این منطقه دارای آبشار و چشم انداز های زیبا با پوشش گیاهی غالب گز می باشد که در گذشته اهالی منطقه از آن به عنوان یک قنات طبیعی استفاده می کردند . در حال حاضر با توجه به کیفیت خوب و بالای آب غار لادیز مورد استفاده شرب و کشاورزی اهالی ساکنین لادیز میرجاوه می باشد .

[Mohammad Aref 120,438]

رودخانه سیانجان

این رودخانه که یک رودخانه مرزی است از کوه پاچنشاهی واقع در میرجاوه – 15 کیلومتری شرق زاهدان – سرچشمه می گیرد ‏و به موازات خط آهن زاهدان به میرجاوه به سوی جنوب شرقی جریان می یابد . در محدوده شهرستان خاش خط مرزی ایران و ‏پاکستان را تشکیل می دهد و پس از مخلوط شدن با رودهای لادیز و گزو در 135 کیلومتری شرق خاش از خط مرزی خارج و ‏مازاد آب های آن در مراتع سیلابی به هامون ماشکل واقع در خاک پاکستان سرازیر می شود . طول این رودخانه از سرچشمه ‏‏250 کیلومتر است . ‏

 

چشمه آب معدنی اسکل آباد

این چشمه در مسیر جاده زاهدان – خاش در غرب کوه تفتان قرار دارد . فاصله مظهر چشمه از خاش تا دو راهی اسکل آباد 40 ‏کیلومتر و از دو راهی تا مظهر چشمه در حدود یک کیلومتر است . مظهر چشمه از شکاف سنگ های آهکی تغییر یافته به سنگ ‏شبه مرمر از زمین خارج می شود . نوع چشمه سیفونی است . بدین ترتیب که آب از خلل و فرج سنگ ها نفوذ نموده پس از ‏رسیدن به طبقات غیرقابل نفوذ به مرحله اشباع می رسد و در نتیجه به صورت جوشان به سطح زمین فوران می کند . این عمل ‏هر دو دقیقه یک بار به طور دایم تکرار می گردد . زمان جمع شدن آب 90 ثانیه و مدت فوران 30 ثانیه است . این چشمه در ‏اصطلاح محلی ( سمع قورقورک ) نامیده می شود . مردم عادی چنین تصور می کنند که چشمه در اثر صدای سوت فوران می ‏کند . فراوانی مواد معدنی چشمه در اثر نفوذ نزولات جوی و پدیده های ژئوشیمی است که در طبقات بین آب و سنگها حاصل ‏می شود . آب ضمن برخورد با طبقات غیر قابل نفوذ و در اثر فشار هیدروستاتیکی از زمین خارج می گردد . در اطراف چشمه ‏اسکل آباد کربنات کلسیم به صورت متورق رسوب کرده است . آب چشمه اسکل آباد در ردیف آبهای کلروسدیم ، سولفات ‏کلسیم همراه با منیزیم زیاد با واکنش قلیایی است . دمای آب 3/20 درجه سانتی گراد و آبدهی آن 2/0 لیتر در ثانیه است .

[Mohammad Aref 120,438]

زیارتگاه ملک سیاه

این زیارتگاه در 46 کیلومتری شمال زاهدان بین بلوچستان و خراسان واقع شده که کوه ملک سیاه به آن منسوب است . نزدیک ‏آن در دره ای یک قطعه سنگ است که بلوچ ها معتقدند مردی با نفرین ملک سیاه به صورت سنگ درآمده است این زیارتگاه مورد توجه تمام اهالی از تشیع وتسنن میباشد وتعداد زیادی از مردم برای زیارت از راه های دور ونزدیک می آیند.

 

مسجد شاه علی

این مسجد در سال 847 هجری به امر ملك شمس الدین علی ساخته شده است . از آنچه كه به رضا و رغبت به زیارتگاه اهدا شده ، دو لوح حكاكی شده است كه به اواسط قرن نهم هجری تعلق دارند و حكاكی جالبی بر روی آنها صورت گرفته است . طبق ترجمه آقای "ا.ج.ایلس" از كارشناسان معروف موزه ایتالیا یكی از این دو ، لوحی است كه نشان می‌دهد بنا توسط فردی از خاندان ملوك سیستان به نام "شاه علی" احداث شده است و لوح دیگر یادبود وفات "امیرغیاث الدین محمد كیانی"سر كرده شاخه كوچكی از خاندان ملوك سیستان بود

[Mohammad Aref 120,438]

بازارچه سرپوش

اين بازار توسط يك معمار يزدي به نام استاد غلامعلي خلفي تكميل گرديد . پلان بازارچه به صورت ال و مصالح به كار رفته در آن خشت و گل و ساروج است . بازارچه داراي سقفهاي گنبدي است و زير نظر ميراث فرهنگي استان مرمت و بازسازي شده است . در حال حاضر اين بازارچه به فروشگاه لوازم خانگي . خرازي و طلافروشي و كفش فروشي تبديل شده است . اين بنا به علت سابقه تاريخي . اجتماعي و سياسي حايز اهميت فراواني است .

 

موزه زاهدان

يكي از جذابترين و پربيننده ترين آثار در سالن باستان شناسي بازسازي . نمونه قبر سردابه اي از شهر سوخته با نوع تدفين . اسكلت و ظروف مربوط به 3200 قبل از ميلاد است . ديگر ظروف سفالي منقوش از منطقه بلوچستان مانند شهر سوخته است . اين مجموعه نشانگر روابط فرهنگي تمدنهاي همزمان قديم با يكديگر بوده است . در تالار مردم شناسي پوشاك سنتي استان و انواع هنرهاي سنتي مانند زيورآلات . ابزارآلات موسيقي . ظروف سفالي كلپورگان . دستگاه پارچه بافي و ....... نظر علاقه مندان را به خود جلب مي كند . آثار موجود در موزه زاهدان علاوه بر قدمت آثار . روند و سير تحول هنر و نقوش تجريدي از قديم تا عصر حاضر را به نمايش مي گذارد . موزه زاهدان در آينده اي نزديك پس از اتمام كارهاي ساختماني و آماده سازي آثاري از منطقه جنوب شرق ايران را به صورت متنوع و گسترده در خود جاي خواهد داد .