برنج

[Ali.Akbar 9,300]

اگرچه در اغلب نواحي برنج كاري كمبود كودهاي نيتروژني عموميت دارد، اما فسفر نيز به عنوان عامل تعيين كننده ميزان محصول محسوب مي گردد. پس از پيدايش ارقام برنج قد كوتاه پرمحصول،به پاسخ گويي آن ها نسبت به كود نيتروژني، صرف نظر از عناصر p و k خيلي زياد تأكيد مي شود. بعضي از كشاورزان معمولا مقادير زيادي از n و كم تري از p را به كار مي برند. اين عمل باعث عدم توازن بين مواد غذايي در رشد گياه مي شود. كاهش ميزان محصول برنج به علت كمبود p به دليل دخالت اين عنصر در واكنش هاي متعدد زيست شيميايي بنيادي اهميت زيادي دارد. نقش هاي اصلي كودهاي فسفري در زراعت برنج عبارتند از:

 

· تركيبات p به عنوان سرعت دهنده جريان انرژي در سراسر گياه عمل مي كند.

· به عنوان مخزن انرژي جمع آوري شده از عمل فتوسنتز به شمار مي رود.

· در تحريك مرحله فسفريلاسيون گياه يعني روند انتقال انرژي فسفات به مولكول هاي ديگر دخالت دارد.

· باعث هيدروليز، گليكوليز و فتوسنتز نشاسته مي گردد.

· عنصر فسفر از تشكيل دهندگان نوكلئوتيدهاي پيريدين است كه به عنوان حامل الكترون و هيدروژن در واكنش هاي اكسيداسيون و احياء نقش دارد.

· در انتقال يون از محلول خاك به ريشه برنج با با انتقال فعّال غشاء ياخته اي به وسيله تأمين انرژي ياخته ها، كمك مي كند.

· در جريان عبور قند از ياخته اي به ياخته ديگر كمك مي كند.

· توسعه ريشه را تحريك كرده و به جذب مواد غذايي از خاك كمك مي كند.

· زود گلدهي را ترغيب نموده و اثرات نامطلوب ناشي از نشاء كاري دير هنگام را منتفي مي سازد.

· پنجه زني زودهنگام و در نتيجه تشكيل خوشه هاي زياد را افزايش مي دهد.

به هم زماني گلدهي و رسيدن برنج به ويژه در مناطق سرد كمك مي كند.

[spow 44,195]

چالش‏های تولید برنج و راهكارهای مقابله با آن در آینده

چكیـده

برنج به عنوان غذای اصلی تقریباً نیمی از مردم جهان نقش كلیدی را در تأمین كالری مورد نیاز روزانه انسان به عهده دارد. در اوایل دهه 1960 تولید برنج كافی برای تغذیة بشر یكی از دغدغه‌های اصلی دنیا بود ولی با معرفی ارقام پرمحصول و بهبود عملیات و مدیریت‌های زراعی توسط تحقیقات، افزایش قابل توجهی در عملكرد و تولید برنج از 1960 تا 1990 حاصل شد. روند افزایش تولید برنج به كاهش قیمت روزافزون و نیز افزایش ذخایر برنج منجر شد. با وجود این، به دلیل افزایش سالانه جمعیت جهان به میزان 85 میلیون نفر، تولید برنج نیازمند 40 درصد افزایش است. كشور ما ایران نیز تا سال 1400 شاهد 60 درصد جمعیت بیشتر خواهد بود كه نیاز كشور را به افزایش تولید در آینده نشان می‌دهد. تولید برنج كافی برای تأمین غذای جمعیت افزایش یافته كشور با توجه به محدودیتهای عرصه تولید نظیر عدم امكان سطح زیركشت، محدودیت منابع آبی و تخریب محیط زیست، چالش‏های جدی را پیش روی تحقیقات قرار می‌دهد.

 

چالش‏های اصلی كه تولید برنج با آنها مواجه است شامل كمیابی روزافزون نیروی كار، كمبود آب، تغییر الگوی كار كشاورزی از حالت برآورده كردن نیازها به سمت تجاری كردن مزارع، مقابله با فرآیند آزاد سازی تجارت جهانی، حفظ منابع طبیعی، تغییر الگوی مصرف غذایی، مالكیت اراضی و ساختار تولید می‏باشد. علیرغم وجود چالش‏های فراوان در عرصه تولید برنج، تحقیقات قادر خواهد بود كه راههای تولید بیشتر برای جمعیت در حال گسترش در دهة آتی همزمان با حفظ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست را بیابد. همچنین، تحقیقات به توسعه فناوریهای مناسب تولید و بهره‌برداری از زمین كه تولید برنج را قابل رقابت با فعالیتهای اقتصادی می‌نماید كمك نموده و بنابراین احتمال بقای كشاورزان برنج كار افزایش می‌یابد.

 

محققان با اصلاح ارقام از طریق استفاده از فناوری برنج هیبرید و بیوتكنولوژی قادر به افزایش عملكرد همراه با بهبود كیفیت خواهند بود.

 

بهره‌گیری از كشاورزی دقیق (Precision Farming) و نیز استفاده از فناوری اطلاعات و ارتقای اطلاع رسانی می‌تواند ضمن بهینه سازی استفاده از نهاده‌های مختلف، موجب ارتقای دانش برنج‌كاران شود. به این ترتیب، ضمن افزایش دانش و آگاهی علمی كشاورزان، به آنها برای ارتقای مدیریت منابع خود كمك خواهد نمود.

 

سرمایه‌گذاری كافی، اساسی و دراز مدت موجب خواهد شد تا محققان بتوانند با تولید علوم جدید و ضروری، تولید را افزایش داده و نیازهای غذایی بشر را در آینده تأمین نمایند.

مقدمــه

 

آسیا موطن اصلی برنج است و از هزاران سال پیش در این قاره برنج كشت می‌شده است. این غله غذای اصلی تقریباً نیمی از مردم جهان است كه بیشتر آنها در آسیا زندگی كرده و بسیاری از آنها در زمره فقیرترین مردم جهان محسوب می‌شوند. برنج در اصل در مناطق گرمسیری مرطوب و نیمه مرطوب كشت می‌شود.

 

تا چند سال پیش دولتهای كشورهای در حال توسعه تا حدودی در رابطه با توان خود برای تأمین غذای كافی برای مردم خود اظهار رضایت می‌نمودند. به خصوص رشد قابل توجه تولید محصول در طی دهه‌های 70 و 80 میلادی كه تولید سرانه را افزایش داد و نیز سقوط طولانی مدت قیمتهای غلات اصلی این اعتقاد را تقویت نمود. در سال 1993 روزنامه Asia week چنین عنوانی را در صفحه اول خود درج كرده بود : «آسیا در زیر برنج غرق شده است». ولی پنج سال بعد مقاله‌ای در روزنامه فیلیپینی Today چاپ شد كه در آن آمده بود : «آسیا تا سال 2025 با كمبود وحشتناك برنج روبرو خواهد شد». با توجه به روند افزایش جمعیت جهان، محدودیت سطح قابل كشت و منابع آبی، این دورنما حقیقتی انكارناپذیر است.

 

جمعیت جهان سالانه به میزان 85 میلیون نفر افزایش می‌یابد و تا سال 1400 كشور ما ایران شاهد 60 درصد جمعیت بیشتر خواهد بود. در واقع رشد جمعیت در مناطقی كه مشخصه‌شان فقر و سوء تغذیه است بالاتر خواهد بود و انتظار می‌رود مصرف سرانه غله افزایش یابد زیرا تقاضای ناخواسته برای غذا زیاد است. چنین افزایش جمعیتی به تنهایی بدین معنی است كه ما باید 40 درصد برنج بیشتر در 25 سال بعد تولید كنیم.

 

چالش اساسی برای تحقیقات برنج این است كه چگونه تعادلی بین تقاضا برای تولید بیشتر غذا با قیمتهایی مناسب برای مصرف كنندگان و در عین حال سود آور بودن تولید برنج برای كشاورزان برقرار كند در حالی كه مسائلی نظیر حفظ منابع طبیعی و محیط زیست برای نسل‌های آتی مد نظر قرار گیرد. مقابله با این چالش، نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم در تحقیقات كشاورزی، اخلاص و وقف شدن است. در دنیایی كه منابع علمی و فناوری در حال گسترده‌تر و پیچیده‌تر شدن هستند، برنامه‌ریزان و مدیران تحقیقاتی نیز وظیفه مشكلی دارند. آنها بایست روشهای تحقیقاتی مناسب را تشخیص داده و مهیا نمایند تا به وسیله آنها بتوان منابع را با راندمان بیشتری برای حصول به دستاوردهای با كیفیت بالا مورد استفاده قرار داد.

 

 

تاریخچه آماری

 

از سال 1961 تا 1990 سطح برداشت برنج در قارة آسیا تا حدود 30 درصد رشد داشته است. ولی، رشد سطح كشت برنج از سال 1990 كم و بیش بدون تغییر مانده است. در سال 1966 موسسه بین‌المللی تحقیقات برنج، نخستین رقم پرمحصول را برای نواحی گرمسیری معرفی كرد و چین هم در سال 1976 موفق به ارائه برنج هیبرید گردید. نخستین رقم پرمحصول برنج در ایران به نام آمل 1 در سال 1351 توسط محققان معرفی گردید.

 

سازگاری وسیع ارقام پرمحصول و ارقام برنج هیبرید همراه با فراهم شدن آب لازم برای آبیاری و مصرف فراوان مواد شیمیایی كشاورزی به ویژه كودهای غیرآلی و سموم شیمیایی به افزایش سریع عملكرد برنج در طی سالهای 1990-1961 (از حدود 87/1 تن در هكتار در سال 1961 به حدود 61/3 تن در هكتار در سال 1990) منجر شد. ولی از سال 1990 به بعد از نرخ رشد عملكرد برنج تا حد قابل ملاحظه‌ای كاسته شده است. عمده‌ترین دلایل كاهش نرخ رشد عملكرد و یا به عبارتی تنگناها و محدودیت‌های تولید پایدار برنج را می‌توان در مشكلات تأمین آب، محدودیت‌های زمین كشاورزی، تنش‌های زنده و غیرزنده، تفاوت عملكرد بین برنج‌كاران و مراكز تحقیقاتی، رسیدن به سقف عملكرد ارقام جدید، افت سودآوری، كمبود نیروی كار، كاهش سرمایه‌گذاری‌ها برای حمایت از تولید برنج، هزینه بالای تولید برنج و بازده كم كودهای ازته جستجو كرد. در جداول 1،2 و 3 سطح برداشت، عملكرد و تولید برنج ایران، آسیا و جهان آورده شده است.

 

عملكرد برنج در آسیا از كشوری به كشور دیگر تغییرات زیادی می‌كند. در سال 1997 عملكرد بیش از 6 تن در هكتار در چین، ژاپن و كره تا كمتر از 2 تن در هكتار در تاجیكستان، كامبوج و … گزارش شده است.

 

در سال 1995 در حدود 56 درصد سطح كل برداشت از اكولوژیهای آبیاری شونده، 4/31 درصد از اراضی پایین دست دیم، 7/7 درصد اراضی بالا دست و 9/4 درصد از دیگر نظام‌ها بوده است. عملكرد برنج در اكولوژیهای آبیاری شونده بسیار بالاتر است. در نتیجة افزایش سطح برداشت و عملكرد، تولید برنج در آسیا در طی سالهای 1997-1961 سه برابر شده است كه بالاترین رشد تولید برنج در طی سالهای 1985-1961 اتفاق افتاده است.

 

در طی این سالها مؤسسات تحقیقاتی ارقام اصلاح شده مقاوم در برابر آفات حشره‌ای و بیماریها را معرفی كرده‌اند تا وابستگی كشاورزان به آفت كش‌های مضر كاهش یابد. دانشمندان ارقامی را بدست آورده‌اند كه سریعتر رسیده و از این طریق اراضی برای كشت‌های دیگر آزاد شده و كیفیت دانه نیز بهتر شده است. تأثیر معنی‌دار اصلاح نباتات به افزایش پتانسیل عملكرد سالانه یك درصدی در طی 30 سال گذشته منجر شده است. اما این مقدار پیشرفت برای رو در رو شدن با چالش‌های آینده كافی نیست. دانشمندان با استفاده از علوم نوین به فكر گذر از مرزهای عملكرد هستند. محققان با بهره‌گیری از روشهای نوین سعی در بالا بردن عملكرد تا 14 تن در هكتار در طی 20 سال آینده هستند.

 

 

چالش‌های پیش روی تولید

 

برای بیشتر آسیایی‌ها از جمله ایران، كشت برنج و عملیات پس از برداشت نه تنها تأمین كننده غذا است بلكه به عنوان درآمد و فرصت‌های شغلی هم محسوب می‌شود. برآورد می‌شود چنین فعالیت‌هایی تأمین كننده منابع اصلی درآمد برای حدود 200 میلیون خانوار روستایی در آسیا است. به علاوه محصولات فرعی برنج مثل كاه، پوسته و سبوس، منابع اصلی سوخت آشپزی، تغذیه دام و مواد اصلی برای پرورش قارچ، سبزیجات و … هستند. مؤسسات تحقیقاتی برنج تاكنون در كمك به تأمین برنج كافی برای جمعیت رو به رشد موفق عمل كرده‌اند. فناوریهای پیشرفته برنج به پایین آمدن هزینه‌ها منتج شده است و این امر برای مردمی كه می‌بایست برنج بخرند سودمند واقع شده است. كشاورزان هم از افزایش عملكرد كه نتیجه آن افزایش درآمد است بهره‌مند شده‌اند.

اما علایم هشدار دهنده ادامه فقر و سوء تغذیه، تخریب محیط زیست و رشد بالای جمعیت بر حاشیه امن تأمین برنج و تقاضا فشار وارد می‌آورد. با وجود این محققین برنج براین باورند كه :

 

1- از طریق تحقیقات، راههای تولید برنج كافی برای جمعیت در حال گسترش در دهة آتی میسر است.

 

2- از طریق تحقیقات راههای تولید بیشتر برنج همزمان با حفظ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست پیدا می‌شود.

 

3- تحقیقات به توسعه فناوریهای مناسب تولید و بهره‌برداری از زمین كه تولید برنج را قابل رقابت با فعالیت‌های اقتصادی می‌نماید كمك نموده، بنابراین احتمال بقای كشاورزان برنجكار افزایش می‌یابد.

 

اما در شرایط اقتصادی جدید كه نوعی انقلاب است، كشاورزی محوریت خود را تا حدودی از دست داده و بیش از پیش پیچیده‌تر شده و به صورت ظریفی با اقتصاد جهانی مرتبط شده است. موضوعاتی كه توسعة كشاورزی در اوایل قرن 21 مواجه است بسیار متفاوت با آنهایی است كه در دهة 60 (آغاز انقلاب سبز) با آن روبرو بود. موضوعات در حال ظهور عبارتند از كمیاب شدن نیروی كار، كمبود آب، روند تجاری شدن مزارع، فشارهای آزاد سازی تجارت برنج، فشار روی منابع طبیعی، وجود مشكلات خاص منطقه‌ای، تغییرات الگوی مصرف غذا و نقش زنان در تحقیقات و توسعه.

 

1- كمیابی روز افزون نیروی كار برای كشاورزی

 

رشد سریع بخش غیر كشاورزی در شهرها و شهركهای روستایی منجر به تفاوت حقوق بین كارگران شهری و روستایی شده است. این امر نشان‏دهندة چالشی است كه پیش روی ماست و بایستی بدانیم كه چگونه منابع درآمد بخش روستایی را افزایش دهیم تا درآمدهای روستایی به اندازة كافی بالا باشد تا از این طریق مهاجرت سریع روستاییان به شهرها به تأخیر بیفتد. برای مقابله با این معضل، دولت و كشاورزان بایستی در جستجوی فناوریهایی باشند كه ضمن صرفه‌جویی در نیروی كار در كشت برنج، راندمان نیروی كار را بطور مداوم افزایش دهد.

 

تحقیقات برنج كه در گذشته هدف اصلی‌اش افزایش عملكرد و میزان بهره‌وری زمین بوده است بایستی چالش جدیدی را بپذیرد و آن اینكه چگونه بطور همزمان سیر صعودی نیروی كار، آب و كودهای شیمیایی را افزایش داده و نیز از منابع طبیعی و محیط زیست حفاظت نماید.

2- كمبود آب، بحران در حال ظهور و عود

 

آب كه بطور كلی بعنوان منبع فراوان در آسیای مرطوب تلقی می‌شد در حال كمیاب شدن است. پیش بینی این است كه میزان آب سرانة در دسترس در طی 35 سال آینده با افزایش جمعیت 60-40 درصد كاهش خواهد یافت و از آنجائی كه تقاضای آب غیر كشاورزی با گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن افزایش می‌یابد آب مورد نیاز كشاورزی كاهش خواهد یافت.

 

میزان بهره‌وری اراضی شالیزار نیز بطور جدی با كمیاب شدن آب تحت تأثیر قرار می‌گیرد، زیرا 90% استفاده از آب كشاورزی در آسیا مربوط به شالیزار است. به همین دلیل چشم انداز تبدیل آتی اراضی دیم به آبی محدود و محدودتر می‌گردد. از آنجایی كه هزینة آبیاری افزایش یافته است، پروژه‌های آبیاری در مقیاس وسیع تدوین می‌شود و هزینه‌های سنگین مدیریت چنین سیستمهای آبیاری نیز در حال رشد است. یكی از مسائل و دغدغه‌های محیط زیست، تأثیرات سوء آبیاری در مقیاس گسترده روی ماندابی، شوری، تولید ماهی و كیفیت آب زیر زمینی است.

 

به تدریج سیستمهای آبیاری دولتی كه آب را به صورت رایگان برای كشاورزان تأمین می‌نمود با روند ناگزیر خصوصی سازی كارآیی لازم را نخواهد داشت و قیمت آب با توجه به میزان تقاضا افزایش خواهد یافت و بنابراین آب فراوان برای شالیكاران برای تهیة زمین، تثبیت و استقرار نشا و كنترل علفهای هرز در دسترس نخواهد بود. از این رو فناوریهای نوینی كه به حفظ آب باران و افزایش راندمان استفاده از آب در كشت برنج كمك می‌كند ضروری است.

 

همچنین محققین بایستی واریته‌ها و راهكارهای مناسب مدیریت محصول ـ آفت ـ عوامل بیماریزا و علفهای هرز را معرفی نمایند تا كشاورزان را برای مقابله با وضعیت در حال بروز كمك نماید.

 

 

 

3- تغییرالگوی‌كشاورزی و كار از حالت برآورده كردن نیازها به سمت تجاری كردن مزارع

 

چون اكثر كشاورزان مصرف كنندة برنج بودند تولید برای تأمین نیاز هدایت كنندة نوع فناوریهای انتخابی و رشد تولید برنج بوده است.

 

این احتمال وجود دارد كه در عرض 25 سال آینده جمعیت شهرنشین بیشتر از روستائیان شود، بنابراین كشاورزان بایستی مقدار تولید بیشتری داشته باشند تا بتوانند این جمعیت شهری را تغذیه كنند. این بدان معنی است كه كشت برنج بیشتر از گذشته مفهوم تجاری پیدا می‌كند. حداكثر نمودن سود نیرویی خواهد بود كه تولید برنج را هدایت می‌كند.

 

تولید برنج نیز نظیر همة فعالیتهای اقتصادی در جهت افزایش راندمان استفاده از نهاده‌ها برای رقابت با دیگر مشاغلی كه منابع مشابهی را استفاده می‌كنند خواهد شد. نداشتن قدرت رقابت به مفهوم تبدیل زمین كشاورزی و نیروی كار به مشاغل اقتصادی سودآورتر و در نتیجه كاهش ذخایر برنج است.

 

4- مبارزه با فشار حاصله برای آزادسازی تجارت برنج‌

 

جهانی شدن كشاورزی و اجرای مقررات گات ممكن است منجر به كاهش تمایل برای تولید برنج به خصوص در كشورهایی كه اراضی كمیاب بوده و كشاورزان نیز دارای درآمد متوسط به بالا هستند شود.

 

با كمیاب‌تر شدن نیروی كار، افزایش قیمت زمین و دستمزدها امكان رقابت با كشورهایی كه دارای درآمد پایین و هزینة كارگری كم بوده و یا كشورهای صنعتی كه زمینهای پهناور داشته و كشاورزهایشان از اقتصادی بودن اندازة زمین بهره‌مند هستند بسیار كمتر خواهد بود. چون برنج بخشی از فرهنگ تغذیه كشور ماست، دولت بایستی راههایی برای حفظ و گسترش كشت برنج بیابد.

 

همچنانكه بازارهای داخلی برای رقابت با بازار دنیا باز است قیمتهای داخلی برنج در كشورهای با درآمد بالا ممكن است بشدت افت نماید. برای تقویت قدرت رقابت بایستی درصد بهم پیوستن مالكیتهای كوچك و تعداد مزارع و مالكیتهای متوسط و بزرگ را افزایش داد.

 

برای تحقق چنین تغییری، محققین برنج نیز بایستی نیازهای نسل آینده كشاورزان تجارتی را شبیه كشورهای توسعه یافته برآورده نمایند.

 

5- فشار مداوم روی منابع طبیعی

 

تقریباً تمامی اجزای كشاورزی نوین جنبه‌های اكولوژیكی را مورد توجه قرار می‏دهند: فرضیه كاهش حاصلخیزی خاك تحت كشاورزی متمركز، كاهش پتانسیل كارآیی تبدیل كود به مواد قابل استفاده در اثر به تحلیل رفتن ظرفیت تأمین نیتروژن خاك، كاهش تنوع زیستی و مشكلات طولانی مدت مدیریت حشرات، علفهای هرز و بیماریها در اكوسیستمهای با بار‌وری بالا. با این حال در صورتی كه منابع طبیعی به گونه‏ای مناسب مدیریت شود آن موارد نگران كننده نخواهد بود. همراه با جستجوی راههای افزایش عملكرد ازمنابع محدود خاك، آب و منابع زیست محیطی، محققین بایستی از وارد آمدن آسیب و خسارت به محیط زیست جلوگیری كنند. برای این منظور فناوریهایی كه راندمان نهاده را افزایش داده و از منابع طبیعی حفاظت می‌كنند، باید به خدمت گرفته شوند.

 

اختیار و سازگار كردن این فناوریها، نیازمند آموزش به مراتب بیشتر از مورد مربوط به ارقام اصلاح شده و نیز ارتباط بسیار مؤثرتر تحقیقات و ترویج است.

 

6- تغییر الگوی مصرف غذایی

 

دقت بیشتر برای تشخیص و الویت بندی مشكلات قابل تحقیق از نظر مشكلات اقتصادی تولید برنج و الگوهای در حال تغییر تقاضای غذا مورد نیاز است. توجه بیشتر به امر كیفیت در اصلاح ارقام برنج برای حصول ارقام متناسب با ذائقه مردم از مهمترین و سخت‌ترین وظایف تحقیقات در سالهای پیش‌رو می‌باشد. رشد اقتصادی مصرف‌كننده‌ها، تقاضا برای برنج با كیفیت بالاتر و تنوع غذایی و كالاهای مصرفی بیشتر را منجر خواهد شد. ضرورت امكان استفاده از محصولات فرعی از برنج نظیر نشاسته، كیك و . . . نیز از مواردی است كه بایستی به آن توجه داشت.

 

این امر به مفهوم ضرورت اصلاح ژرم پلاسم مناسب برای فرآورده‌های متفاوت با مزه‌های مختلف می‌باشد. بدین ترتیب تقاضا برای فناوریهای فرآوری كه كیفیت را اصلاح می‌كند و فرآورده‌ها را توسط درجه و استاندارد آن تفكیك می‌كند و فناوریهایی كه استفادة مؤثر از فرآورده‌های جنبی برنج را میسر می‌كند افزایش خواهد یافت. بنابراین تغییرات اساسی در فناوری پس از برداشت برای 20-15 سال آینده كه نظام بازاریابی غذایی با درجات و استانداردهای لازم در آن لحاظ شده باشد و همچنین سیستمهای اطلاعاتی برای تأمین غذاهای با كیفیت بالاتر و قدرت انتخاب بیشتر ضروری است.

 

7- مشكل مالكیت اراضی و ساختار تولید

 

یافتن روشهای نوین برای افزایش درآمد شالیكاران در شرایط موجود و با ساختار موجود تولید برنج اهمیت فراوانی دارد. از جمله این راهكارها كاهش ضایعات، استفاده بهینه از امكانات و نهاده‌ها در راستای كاهش هزینه و ساعات كار تولید برنج، راهكارهای توسعه كشت دوم و غیره… می‌باشد.

 

 

 

8- نقش زنان در تحقیقات و توسعه كشاورزی

 

امنیت غذایی خانوار به طور سنتی بیشتر به زنان مربوط می‌شود تا مردان. چنانچه كشورهای كم درآمد در كاهش رشد جمعیت‌شان موفق عمل نمایند، از تقاضای روزافزون تأمین غذا كاسته شده و چالش‌های علمی با خطر كمتری ذخایر غذایی را افزایش می‌دهند و زنان نقشی مهم از این حیث ایفا می‌نمایند. در طی چند دهه آتی شاهد تلاش‌های بیشتری از سوی دولتهای كشورهای در حال توسعه برای كم كردن تفاوت كلی زن و مرد از نظر آموزش و حفظ سلامت خواهیم بود تا بدین ترتیب وضعیت زنان در خانواده و جامعه بهبود یافته و مشاركت بیشتر زنان در تصمیم‌گیری با دخیل كردن آنان در فرآیند توسعه حاصل گردد. دانش برنج با تقویت معلومات، مجموعه مهارتها و گسترش ارتباطات با جهان خارج، به مشاركت بیشتر زنان روستایی در تصمیم‌گیری‌ها كمك می‌كند. این موضوع هنگامی بیشتر نمود می‌یابد كه مردان روانه مشاغل غیر كشاورزی شده، زنان را در اداره مزرعه تنها می‌گذارند.

فرصت‌های فنی برای افزایش پایداری تولید برنج

 

فرصت‌های درخور توجهی پیش روی محققان برای حفظ تولید پایدار برنج وجود دارد. موارد زیر به برخی از مهمترین این فرصت‌ها پرداخته است :

 

1- مدیریت آفات، بیماریها، علفهای هرز و استفاده از روشهای غیرشیمایی

 

در دهه 1960 نگرانی جدی بوجود آمد كه بسیاری از مردم به خاطر كمبود برنج از گرسنگی خواهند مرد. بدین ترتیب ضرورتی درخصوص ایجاد ارقام جدید احساس شد ولی آنها در برابر بسیاری از آفات حساس بودند. در آن زمان به كشاورزان توصیه می‌شد برای مهار آفت‌ها از سموم آفت‌كش استفاده كنند.

 

امروزه ارقام جدید برنج با دارا بودن تنوع ژنتیكی، قدرت و مقاومت بیشتری در برابر آفات دارند. به علاوه محققان تنوع بیولوژیكی در برنج را بهتر دریافته‌اند و نیز با مدیریت صحیح كنترل آفات می‌توان بستر را مهیا كرد تا حشرات مفید و میكروارگانیسمهایی كه به نوبه خود در كنترل آفات مفید هستند تقویت یابند.

 

مدیریت تلفیقی آفات(IPM) ابزاری است كه با تركیب ارقام مقاوم به عملیات كشت، تعداد حشرات مفید را برای كنترل آفات به حداكثر می‌رساند و از آفت‌كش‌ها تنها در مواقع ضروری استفاده می‌شود. بسیاری از كشاورزان در حال حاضر از IPM استفاده می‌كنند و از این راه از پایین آمدن هزینه‌های نهاده‌های لازم برای كشت محصولاتشان و جلوگیری از به مخاطره افتادن سلامت انسان، بهره‌مند می‌گردند.

 

با این حال آفاتی هم وجود دارد كه سبب افت عملكرد می‌شوند و ما برای آنها راه‌حل‌های IPM نداریم. هم اینك دانشمندان با استفاده از فنون پیشرفته سعی دارند تا با گونه‌های وحشی برنج برای اختلاط با برنج معمولی، ارقام جدیدی با مقاومت مطلوب بدست آورند.

 

2- اصلاح ارقام برای افزایش عملكرد و بهبود كیفیت

 

رویكرد محققان در‌این مقوله ‌به‌ برنج هیبرید، انواع جدید گیاه برنج و بیوتكنولوژی است. برتری عملكرد برنج هیبرید نسبت به ارقام محلی در حدود 20-15 درصد است. با این حال توسعه و بكارگیری موفقیت آمیز برنج هیبرید نیازمند تعهد سیاست گذاران، محققان، تولید كنندگان بذر، مروجان و كشاورزان است. محققان موسسات تحقیقاتی انواع گیاهی جدیدی عرضه كرده‌اند كه پتانسیل عملكرد‌شان 50-25 درصد بیشتر از ارقام پرمحصول فعلی است. این امیدواری وجود دارد كه پیشرفت‌های فنی خواهد توانست انواع گیاهی جدید مقاوم در برابر آفات و بیماریها و با كیفیت قابل قبول تولید نماید. هم اكنون كشاورزان به برنج هیبرید دست یافته‌اند و در قرن حاضر به ارقام گیاهی جدید نیز دسترسی پیدا خواهند كرد. بیوتكنولوژی این امكان را فراهم می‌آورد تا با یافتن روشهایی بتوان ذخیره نشاسته در برنج را افزایش داد. به علاوه با استفاده از بیوتكنولوژی قصد بر آن است كه برگهای سبز فعال طول عمر بیشتری داشته تا از این طریق در فصل رشد عمل فتوسنتز بیشتر انجام شود. چنانچه این پیشرفت‌ها صورت پذیرد، در آن صورت عملكرد 14 تن در هكتار نیز معمولی خواهد شد. مورد دیگر غنی سازی برنج است كه هم اكنون محققان خصوصیت ژنتیكی آهن فراوان را از ارقام قدیمی گرفته و ارقام پرمحصول با آهن فراوان تولید كرده‌اند. هرچند این دانش جدید است با این حال محققان برنج مطمئن هستند كه ما می‌توانیم ذخیره برنج به عنوان ماده غذایی ارزشمند را افزایش دهیم و به علاوه بهداشت زنان و كودكان را نیز بهبود بخشیم.

 

3- بهره‌گیری از كشاورزی دقیق Precision Farming

 

كشاورزان امروزی به اطلاعات بیشتری نیاز دارند تا با استفاده از نهاده‌های كمتر (كارگر، آب، كود و سم) ضمن حفظ محیط زیست، سود بیشتری بدست آورند. در غرب با استفاده از ماهواره‌ها، نظامهای اطلاعاتی جغرافیایی و تجهیزات مكانیكی ویژه، كشاورزی دقیق رواج یافته است. اساس كشاورزی دقیق مبتنی بر بكارگیری آب و كود و سایر نهاده‌‌ها به شیوه‌ای علمی در مقادیر مورد نیاز محصولات در هر مزرعه یا حتی درون یك مزرعه است. كشاورزان آسیایی هم نیاز به این دانش دارند و علم در حال یافتن راههایی برای استفاده مؤثر و بهینه از منابع و امكانات است. در این ارتباط به موارد زیر می‌توان اشاره نمود :

 

نیروی كارگری : كشاورزان به جای نشاكاری به بذركاری مستقیم روی آورند. این امر نیازمند معلومات بیشتری در زمینه تسطیح اراضی، مدیریت آب و مدیریت علفهای هرز است.

 

آب : كشاورزان به طور سنتی مقدار زیادی آب برای آماده سازی زمین و مهار علفهای هرز مصرف می‌كنند. اما هم اكنون می‌توان كشت برنج را با آب خیلی كمتر (تقریباً 40 درصد كمتر) انجام داد. این امر با استفاده از عملیات زراعی پیشرفته خاكورزی سطحی، تسطیح اراضی، بذركاری مستقیم و تكنیك خاك اشباع میسر می‌شود.

 

كود ازته : در حال حاضر برنج را می‌توان با مقدار دقیق كود مورد نیاز پرورش داد. در كشت پیشرفته برنج، روشهای نوینی به خدمت گرفته می‌شود و بدین طریق كشاورز می‌داند چه مقدار نیتروژن در هر مزرعه و در هر زمان گیاه نیاز دارد. یكی از این روشهای جدید كلروفیل سنجی است كه شدت رنگ برگ همانند دوربین پیشرفته‌ای كه شدت رنگ عكس را می‌خواند تعیین می‌شود. با بهره‌گیری از كلروفیل سنجی برای تعیین مصرف كارآمد كود، كشاورزان قادرند به ازای هر كیلوگرم نیتروژن، تولید محصول را از 12 كیلوگرم تا 20 كیلوگرم افزایش دهند.

 

 

 

4- فناوری اطلاعات و ارتقای اطلاع رسانی

 

ما باید با استفاده از فناوریهای پیشرفته به تبادل اطلاعات به منظور حمایت از نسل آینده برنج‌كاران بپردازیم. نظام كنونی حمایت فنی از كشاورزان بر پایه انقلاب سبز بنا شده است. خدمات ترویجی بر تحویل نهاده‌ها، متمركز هستند. این دستگاههای خدماتی تا حد زیادی در طول 30 سال گذشته موفق بوده‌اند.

 

اما اگر نسل آتی فناوری، بیشتر به اطلاعات برای چگونگی استفاده از نهاده‌ها به جای تحویل آنها به تنهایی وابسته باشد در این صورت باید راههایی برای حمایت از كشاورزان پیدا كرد. در اینجا چالش آن است كه چگونه معلومات علمی به طور مساوی تقسیم و با بیش از میلیون‌ها كشاورز مبادله گردد تا از این راه آنها قادر به تصمیم گیری برای ارتقای مدیریت منابع‌شان شوند.

[mohammadhoseni 283]

یک سوال علت کمبود نیتروژن در خاکهای معدنی(رسی)چی هست؟

[spow 44,195]

به منظور بررسي ارتباط صفات مختلف با عملكرد دانه، تعداد 100 لاين و رقم از ارقام بومي و اصلاح شده برنج در قالب طرح لاتيس ساده 10×10 مورد بررسي قرار گرفت. در اين مطالعه 20 شامل عملكرد دانه و اجزاي آن و خصوصيات مورفولوژيك بوته و دانه مورد ارزيابي قرار گرفتند. ضرايب همبستگي ساده‌ بين عملكرد دانه با صفاتي مثل تعداد روز تا 50 درصد گلدهي، تعداد خوشه، عرض برگ پرچم، تعداد كل دانه، تعداد كل پنجه و بوته مثبت و معني‌دار بود. نتايج حاصل از تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه 6 عامل اصلي و مستقل، 87 درصد تغييرات كل داده‌ها را توجيه مي‌نمايند. به‌طوري كه در چهار عامل تحت عنوان عامل مرفولوژي گياه، شكل و اندازه، عملكرد و اجزاي آن و پرشدن دانه نامگذاري گرديدند. در عامل عملكرد و اجزاي آن صفات مهمي مثل تعداد پنجه بارور، وزن بوته، تعداد دانه پر قرار گرفتند. كه همبستگي بين اين خصوصيات معني‌دار بود. نتايج حاصل از تجزيه عليت بيانگر آن بود كه صفت وزن بوته به دليل دارا بودن اثر مستقيم زياد و بالا بودن اثرات غير مستقيم صفات ديگر از طريق اين صفت مي‌تواند يك شاخص در جهت افزايش عملكرد دانه مطرح باشد.

دانلود مقاله کامل

[Himmler 22,171]

دانشمندان به شناخت بهتری از ریشه های برنج کشت شده توسط بشر، یکی از مهم ترین اقلام غذایی جهان، دست یافته اند.

 

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از بی بی سی ، مطالعه نقشه ژنتیکی برنج حاکیست که این گیاه فقط یک بار توسط انسان اهلی شد، و از آنجا به سایر نواحی انتقال پیدا کرد نه اینکه توسط گروه های مختلف به طور جداگانه و مستقل کشت شده باشد.

هم اکنون ده ها هزار نوع برنج وجود دارد، اما اینها در دو زیرگونه کلی جای می گیرند.

 

این مطالعه که در نشریه اقدامات آکادمی ملی علوم آمریکا چاپ شده است حاکیست که برنج اولین بار حدود ۹ هزار سال قبل در چین کشت شده است.

یک تئوری دیگر حاکیست که دو زیرگونه اصلی برنج – Oryza sativa japonicaو O. sativa indica- به طور جداگانه و در نواحی مختلف آسیا کشت شدند.

بررسی اختلافات بزرگ ژنتیکی میان این دو زیرگونه از این نظریه پشتیبانی می کند. چندین تلاش برای بازسازی تاریخ تکامل این محصول نیز موید این نظریه است.

[Himmler 22,171]

نوع “جاپونیکا” چسبناک با دانه های کوتاه است، در حالی که برنج “ایندیکا” غیرچسبناک و با دانه های بلند است.

در تازه ترین تحقیقات، یک تیم بین المللی تاریخ تکامل برنج را با استفاده از داده های ژنتیکی بررسی کرد.

پژوهشگران با استفاده از الگوریتم های کامپیوتری به این نتیجه رسیدند که جاپونیکا و ایندیکا دارای یک ریشه مشترک بوده اند زیرا شباهت ژنتیکی آنها به یکدیگر بیش از هر گونه برنج وحشی دیگری که در چین یا هند یافت می شود بود.

آنها سپس از تکنیک موسوم به “ساعت ملکولی” برای تاریخ گذاری سرگذشت تکاملی برنج استفاده کردند.

بسته به اینکه محققان ساعت را چگونه تنظیم کردند، داده ها به ریشه های حدودا ۸۲۰۰ ساله برنج اهلی اشاره دارد.

این مطالعه حاکی از آن است که زیرگونه های جاپونیکا و ایندیکا حدود ۳۹۰۰ سال قبل از هم جدا شدند.

[Himmler 22,171]

تیم محققان می گوید که این یافته با شواهد باستان شناسی برای کشت برنج در دره یانگ تسه چین در حدود هشت تا نه هزار سال پیش و کشت برنج در ناحیه گنگ هند در حدود چهار هزار سال قبل همخوانی دارد.

مایکل پوروگانان از دانشگاه نیویورک و از نویسندگان این مقاله علمی گفت: “با انتقال برنج از چین به هند توسط تجار و کشاورزان مهاجر، احتمالا این محصول به طور گسترده با برنج وحشی محلی ترکیب شد.”

“بنابراین برنج کشت شده که فکر می کردیم ریشه در هند دارد عملا از چین سرچشمه می گیرد.”

مدلی که به یک سرچشمه واحد برای همه انواع برنج اشاره دارد حاکیست که ایندیکا و جاپونیکا هر دو از برنج وحشی او.روفیپوگون آمده اند.

محققان چندین سال قبل گفتند که شواهدی از دانه های سوخته ۱۵ هزار ساله برنج در کره جنوبی یافته اند، که این نظر که برنج اولین بار در چین کشت شد را زیر سوال می برد.

با این حال آن شواهد در عالم آکادمیک کاملا پذیرفته شده نیست

[Hamid Ghobadi 12,840]

خیلی جالب و بحث برانگیز بود ممنون.

[shirin.agro 6,340]

فواید استفاده از ارقام هیبرید برنج

 

 

این ارقام موجب افزایش 15-20 درصد عملکرد می گردند

در این فن آوری با انتقال ژن نر عقیمی به ارقام اصلاح شده برنج لاینهای نر عقیم تولید می گردد و با یافتن والد پدری مناسب می توان هیبرید هایی با پتانسیل بالا تولید نمود

 

 

منبع:سالنامه نظام مهندسی کشاورزی

[shirin.agro 6,340]

خشک نمودن شلتوک برنج

 

 

خشک کردن شلتوک برنج در مدت زمان کم و در دمای بالای خشک کن سبب ایجاد ترکهای ریز در دانه های برنج و افزایش شکست برنج در مرحله تبدیل می شود که با افزایش خرده برنج در محصول نهایی، کیفیت محصول پایین می آید.

 

وجود برخی تجهیزات اولیه آزمایشگاهی نظیر دستگاه رطوبت سنج و دستگاه ترک بین در کلیه کارخانه های شالیکوبی برنج کشور توصیه می شود

که در واقع این امر سبب فرآوری مناسب با اطلاع از مشخصات شلتوک می گردد.

[spow 44,195]

بررسي نقش باکتري هاي سودوموناس در کاهش صدمات ناشي از کاربرد آب شور در برنج (.Oryza sativa L)

باكتريهاي ريزوسفري محرك رشد گياه به طرق مستقيم و غيرمستقيم باعث بهبود رشد و عملكرد گياه مي شوند. در اين تحقيق توان چهارسويه از سودوموناس فلورسنتها بر شاخص هاي رشد برنج در شرايط شور مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور آزمايشي گلداني به صورت فاكتوريل، بر اساس طرح پايه كامل تصادفي در چهار تكرار انجام گرفت. فاكتور اول شامل پنج سطح شوري آب آبياري (700، 1400، 2800، 4200، 5600 ميكروزيمنس بر سانتي متر از منبع آب دريا) و فاكتور دوم شامل چهار مايه تلقيح (سودوموناس پوتيدا 4، سودوموناس پوتيدا 11، سودوموناس پوتيدا 108، سودوموناس فلورسنت 169) و يك تيمار بدون تلقيح بود. ريشه نشا برنج رقم طارم پس از تلقيح با سويه هاي موردنظر در گلدانها كاشته شدند. آبياري با تيمارهاي مختلف آب شور در طول دوره رشد گياه در حد اشباع انجام شد. قبل از مرحله برداشت، شاخص هاي رشد گياه شامل ارتفاع گياه، تعداد خوشه، تعداد پنجه و در مرحله برداشت وزن خشك اندام هوايي، وزن هزار دانه و عملكرد دانه تعيين شدند. نتايج نشان داد، با افزايش شوري عملكرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد پنجه، ارتفاع گياه و وزن خشك اندام هوايي گياه به طور معني داري (P

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[spow 44,195]

برنج

 

● کشت برنج در ایران

 

کشت برنج در ایران در نواحی شمالی بویژه رودسر و استان خوزستان تاریخچه طولانی دارد. شواهد نشان می دهد که این محصول در این ناحیه قرنها پیش از میلاد مسیح و در زمان هخامنشیان رواج داشته است. البته امروزه با توجه به رشد روز افزون جمعیت ایران ، تولید داخلی برنج پاسخگوی نیاز مردم نیست و به همین دلیل ، مقادیر قابل توجهی از این محصول از خارج وارد می شود.

 

● انواع برنج

 

برنجهای یک ساله در شرایط مساعد آب و هوایی قادرند رشد مجدد خود را پس از برداشت محصول اول ، آغاز نمایند و محصول دوم و گاهی حتی تا چند سری ، محصول تولید کنند. برنجهای وحشی یک ساله در نقاط مرتفع یا باتلاقهای غیر دائمی کم عمق رشد می کنند. برنجهای یک ساله کلا نسبت به کم آبی مقاوم ترند. برنجهای وحشی چند ساله اغلب در مناطق پست و باتلاقهای دائمی کشت می شوند.

 

● شرایط مناسب برای کشت برنج

 

▪ دما: میانگین دمای مورد نیاز برنج هنگام رشد باید بین ۲۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد. پایین بودن دما در اوایل فصل زراعی یا آبیاری مزرعه با آب سرد سبب می شود که زمان رسیدن دانه ها به تأخیر افتد. بالا بودن دما هم موجب کاهش تعداد سنبلچه های بارور و وزن دانه ها می شود.

 

▪ نور: نور هم یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه است. شدت نور در اوایل فصل زراعی شاید عامل محدود کننده ای برای رشد برنج به حساب آید. اما با نزدیک شدن به پایان فصل زراعی ، بویژه موقع تشکیل خوشه ، رقابت برای جذب نور بین بوته ها افزایش می یابد.

 

▪ رطوبت: مناسب ترین میزان رطوبت برای گلدهی گیاه برنج ، ۷۰ تا ۸۰ درصد است. رطوبت کمتر از ۴۰ درصد ، عامل بازدارنده ای برای گلدهی گیاه به شمار می رود. وزش باد و ریزش باران و تگرگ ، در زمان گلدهی زیانبار است. همچنین بارندگی موقع برداشت محصول هم عملیات مربوط به خشک شدن محصول را به تأخیر می اندازد. برنج ، کلا گیاه آب دوستی به شمار می رود، ولی آبزی نیست. چون ریشه گیاهان آبزی قادر نیست که تارهای کشنده و ریشه های فرعی تولید کند. در حالی که ریشه برنج هم تار کشنده و هم ریشه فرعی دارد.

 

▪ آب: آب مورد نیاز برنج از سایر غلات بیشتر است. هشتاد درصد آب مورد نیاز محصول برنج تولید شده در جهان بویژه در نقاط استوایی ، از آب باران تأمین می گردد. ۲۰ درصد باقی مانده را از آب رودخانه و آب چاه تأمین می نمایند. نتایج بدست آمده نشان داده که اگر دمای آب کمتر از ۱۹ درجه سانتیگراد باشد، زمان رسیدن دانه به تأخیر می افتد. اگر هم از ۳۰ درجه بیشتر باشد، گسترش ریشه و میزان عملکرد گیاه برنج به دلیل محدود بودن اکسیژن موجود در آب ، کم می شود و بازدهی گیاه کاهش می یابد.

 

[spow 44,195]

▪ خاک: برنج در خاکهای مختلف ، از فقیر تا غنی که تنها آب مورد نیاز گیاه تأمین باشد به عمل می آید. البته مقدار آب مصرفی در خاکهای سبک بیش از خاکهای سنگین است. مناسب ترین خاک برای کشت برنج ، خاک رسی با لایه غیر قابل نفوذ در عمق ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتری و همراه با مقدار زیادی مواد آلی است. برنج اصولا نسبت به شوری خاک و شوری آب مقاوم است. در صورتی که آب کافی برای شستشوی نمک خاک وجود داشته باشد، می توان از برنج برای اصلاح خاکهای شور استفاده نمود.

 

● کشت برنج

 

▪ روش مستقیم: بذر را مستقیما داخل خاک آماده می کارند.

 

▪ روش نشاء: بذر خیس شده را داخل زمین مخصوصی به نام خزانه می کارند و سپس ، بوته یا نشای بدست آمده را به زمین اصلی مزرعه منتقل می نمایند.

 

● کود مورد نیاز برنج

 

برنج ، همچون دیگر غلات نسبت به نیتروژن واکنش خوبی از خود نشان می دهد. همچنین نیتروژن را به صورت آمونیوم و نیترات جذب می کند. از طرف دیگر ، کودهای فسفردار ، رشد ریشه و مقاومت گیاه را در برابر بیماریها و کودهای پتاسیم دار ، انتقال مواد فتوسنتزی از برگ به اعضای دیگر گیاه بویژه دانه ، و نیز استقامت بوته ها را افزایش می دهند.

 

● بیماریها و آفات برنج

 

▪ بلاست ساقه برنج

 

این بیماری را قارچی به نام Pyricularia oryzae ایجاد می کند. یکی از مخرب ترین بیماریهای گیاه برنج است که با خشکاندن، شکستن و خواباندن ساقه قادر است میزان تولید برنج را به میزان چشمگیری کاهش دهد. سمپاشی مزرعه با سولفات مس و ترکیبات آلی جیوه در کنترل این بیماری تا حدی مؤثرند.

 

▪ پوسیدگی طوقه برنج

 

این بیماری که به ژیگانتیسم هم معروف است، بوسیله قارچ Gibberia fugikuria ایجاد می شود که این قارچ ، سبب رشد فوق العاده ساقه و نازک شدن آن و در نهایت مرگ بوته برنج می شود. دمای بیش از ۲۰ درجه سانتیگراد بویژه در لایه بالایی خاک می تواند شرایط مساعد برای فعالیت این قارچ را فراهم نماید. ضد عفونی نمودن بذر با اگروزان می تواند خسارت ناشی از این قارچ را کاهش دهد.

 

● برداشت محصول

 

زمان برداشت با توجه به دما معمولا از ماههای مرداد و شهریور شروع شده و تا اواخر آبان یا اوایل آذر ادامه می یابد. هنگام برداشت محصول ، باید ۸۰ درصد دانه های غلافدار (شلتوک) واقع در بخش بالایی خوشه و برگها زرد شده و دانه ها سخت شده باشند. دانه ها معمولا یک تا دو هفته از آغاز زرد شدن برگها سخت می شوند. البته درصد رطوبت شلتوک هم معیاری برای برداشت محسوب می شود. میزان رطوبت شلتوک باید بین ۲۰ تا ۳۵ درصد باشد. در برخی کشورها از جمله ایران ، برداشت محصول را با استفاده از داس انجام می دهند. خوشه های بریده را دسته دسته می کنند و می گذارند تا خشک شود. پس از خشک شدن، برنج برای مراحل دیگر آماده است.

 

● خواص برنج

 

بیرونی ترین لایه برنج پریکارپ نام دارد که بسیار سخت و شفاف است. پوست دانه زیر این بخش قرار گرفته که از لحاظ پروتئین و چربی غنی ، ولی از نظر نشاسته ای فقیر است. پس از پوست ، لایه آلورن هست که جزء آندوسپرم می باشد. بنابراین ضمن عمل پوست کنی ، بخش عمده ای از مواد مغذی برنج از دست می رود. اکثر مردم آسیا از برنج تغذیه می کنند. این ماده غذایی کامل نیست، چون میزان پروتئین و اسید آمینه آن خیلی کم است. برنج گلوتن ندارد، پروتئین عمده آن اوریزنین (oryzenin ) می باشد.

 

ترکیب اصلی برنج ، نشاسته است که عمدتا در آندوسپرم قرار گرفته است. برنجهایی که آمیلو پکتین بیشتری دارند لعاب بیشتری داده و انبساط آنها موقع پخت کم است. برنج را پس از جوشاندن و دم کردن، همراه با گوشت ، ماهی و انواع سبزی میل می کنند. در تهیه نشاسته ، شیرینی هم از آن استفاده می شود. البته در کشورهایی که انحصارا از برنج به عنوان غلات خود استفاده می کنند، بیماریهای مختلف سوء تغذیه از جمله بری بری ، کاهش رشد افراد ، کاهش توان نیروی کار دیده می شود. برنج را باید همراه با سایر غلات مصرف نمود. چون مصرف آن به تنهایی تمام نیازهای غذایی بدن را بر آورده نمی سازد.