بانک اطلاعاتی پوشش گیاهی ایران...........

[amir.d 1,211]

تیره آنوناسه

Anonaceae

 

گیاهان تیره آنوتاسه به صورت درخت یا درختچه و دارای انواعی با ساقه های بالا رونده می باشند. پراکندگی آنها در کره زمین بنحوی می باشد که اغلب در مناطق گرم و نیمه گرم یافت می شوند. از مشخصات گیاهان این تیره آنست که برگهای ساده ، متناوب ، عاری از استیپول و گلهائی نر - ماده به حالت منفرد یا مجتمع به صور مختلف دارند. دارای کاسه و جام مشخص و یا فاقد آن می باشد.

پوشش گل آنها از یک تا 3 حلقه 3 تایی (بندرت 2 تائی) تشکیل می یابد که ممکن است آزاد یا پیوسته به هم باشند. نافه گل آنها از 3 یا تعداد زیادتری پرچم و مادگی آنها از یک با تعداد بیشتری برچه آزاد یا پیوسته به هم تشکیل می یابد. در حالت اخیر مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک های آناتروپ با تمکن غالباً جانبی از اتحاد برچه ها بوجود می آید. میوه آنها پوشینه یا فندقه و یا سته است.

[amir.d 1,211]

تیره اوواش

Potamogetonaceae

 

گیاهانی علفی آبزی شناور و یا غوطه ور در آب بوده و دارای ریزوم و گاهی نیز بن تقریباً غده ای هستند ، برگها عموماً دو ردیفی متناوب ، یا متقابل و گاهی دو شکل اند. نیام برگها گشوده و یا بسته و دارای گوشوارک و پولک است. گل آذین انتهایی آن خارج از آب باز شده و به وسیله یک برگک چمچمه ای (اسپات) حفاظت می شود.گلها چهار پر و جز در گونه پوناموژتون پکتیانوس فاقد برگک و پیش برگ هستند.

پرچم ها 4 عدد و دارای باله پشتی کاسبرگ مانند ند. برچه ها 4 عدد (بندرت کمتر) آزاد و یا بطور کاذب به هم متصل اند. کلاله بدون خامه است و گرده افشانی به وسیله باد و گاهی هم به وسیله آب صورت می گیرد. میوه شفت مانند و محتوی دانه بدون آلبومن است.

این تیره شامل یک جنس بنام Potamogeton است از این تیره 8 گونه در آبهای شیرین یا کمی شور نقاط مختلف ایران می رویند.

[amir.d 1,211]

تیره بارهنگ آبی

Alismaceae

 

گیاهان این تیره عموماً آبزی یا مردابی بوده دارای ساقه و دمبرگ توخالی (سوراخ دار) یا پر از بافت اسفنجی هستند.

برگها معمولاً بن رست ، دارای و دمبرگی بلندو پهنکی با دو یاسه شکل متفاوت اند. گلها واجد سه کاسبرگ سبز رنگ و سه گلبرگ سفید و یا آبی متمایل به صورتی بوده تک جنس یا نر ماده هستند و به طور چرخه ای در محل بندهای ساقه هوایی جمع می شوند و گل آذینی را به صورت چرخه های مطبق تشکیل می دهند.

نافه شامل 9 یا 6 و یا 3 پرچم ولی مادگی دارای 6 برچه است که هر سه تا از آنها روی یک حلقه قرار می گیرند به طور کلی استقرار قطعات گل این تیره حالتی نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی دارد و از این نظر این تیره در راسته هلو بیال دارای اهمیت خاصی است. زیرا وضع نیمه حلقوی و نیمه مارپیچی قطعات گل در تیره بارهنگ آبی این راسته را به راسته آلاله از دو لپه های بسیار نزدیک می کند و احتمالاً می باید با آن ارتباط و پیوند اجدادی داشته باشد.

این تیره در جهان دارای 14 جنس و تقریباً 60 گونه است که عموماً در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند و تقریباً همه آنها آبزی کامل و یا دوزیست هستند. گرده افشانی در گیاهان این تیره غالباً به وسیله حشرات انجام می گیرد و در گونه هایی که گلهایشان در سطح آب و یا خارج از آن باز نمی شود گرده افشانی درونی وخودی است.

این تیره در ایران دارای 3 جنس است که در شمال ، شمال شرقی و شرق و غرب انتشار دارند.

- جنس بارهنگ آبی Alisma که پهنک برگ آن قطبی شکل یا قاشق مانند (چمچه ای) است به همین علت این گیاه را در شمال بنام قاشقک آبی می نامند این گیاه در نواحی شمال ایران در مردابها و آبگیرهای سواحل دریای خزر (بندر انزلی ، رشت ، لاهیجان) در شرق (هامون) در غرب (کرمانشاه) می روید. در آبهای راکد اطراف تهران دو گونه از آن بنام Alisma Plantago aquatica و Alisma Lanceolatum می رویند که در گونه دوم برگها دارای پهنک باریک نیزه ای شکل اند.

- جنس تیر کمان آبی که در ایران فقط یک گونه بنام Sagittaria Trifolia است‌ که در شمال ایران کنار جوبیارهای مجاور مزارع برنج در گیلان (رشت، بندر انزلی ، لاهیجان) و تنکابن و مازندران می رویند.

تذکر : بعضی مولفین جنس تیرکمان آبی را بعنوان تیره کمان آبی ذکر کرده اند از فلورا ایرانیکا شماره 78)

و جنس داماسونیوم که این جنس دارای یک گونه بنام Damasonium alisma است که در آبهای شمال شرقی ایران و در شمال غربی ( در آبهای راکد بین مراغه و میاندوآب)و در جنوب (آبشور حوالی شوش) می روید.

[amir.d 1,211]

تیره بروملیاسه-تیره آناناس

Bromeliaceae

 

گیاهان تیره آناناس تیره کوچکی هستند که به صورت گیاهان علفی، این جهت و بندرت با ظاهر درختچه مانند می باشند و اغلب در مناطق خشک پراکندگی دارند. ساقه آنها معمولاً بسیار کوتاه و برگهای آنها باریک عاری از دمبرگ واقع در قاعده است بطوریکه مجموعاً به حالت فشرده در ناحیه سطحی زمین یا مجاور آن مشاهده می شود گلهای آنها نر – ماده بندرت دارای یکی از اجزای اصلی گل (پرچم یا مادگی) و مجتمع به صورت سنبله یا خوشه و یا کاتپیول هائی در قسمت انتهائی ساقه است. پوشش گل آنها از 6 قطعه تشکیل می یابد که به دو صورت کاسه و جام مشخص می باشد. تعداد 6 پرچم و یک مادگی به تخمدان 3 خانه دارند.میوه آنها به صورت سته با پوشینه است.

جنس مهم آن Ananas است.

[amir.d 1,211]

تیره بنفشه

Violaceae

 

گیاهانی معمولاً علفی و فقط دارای نمونه های معدودی به صورت بوته های چوبی می باشند در بین انواعی از آنها که در نواحی استوایی می رویند نمونه های درختچه مانند و ندرتاً به صورت درخت یافت می گردد. تعداد زیادی از آنها که تقریباً به نصف کلی گونه ها می رسد از Viola ها تشکیل می یابد فراوانی آنها بیشتر در نواحی معتدله کره شمالی است بطوریکه فقط معدودی از آنها در نیمکره جنوبی یافت می گردند.

گیاهان تیره بنفشه برگهایی متناوب و گلهائی نر – ماده ، نامنظم و به وضع منفرد یا مجتمع دارند. هر گل آنها دارای 5 کاسبرگ و 5 پرچم است.از اختصاصات آنها اینست که یکی از گلبرگهای آنها دنباله ای دراز یا کیسه ای شکل دارد.

مادگی آنها شامل تخمدانی فوقانی ، مرکب از 2 تا 5 بر چه (معمولاً سه برچه ) و محتوی تخمکهای متعدد با تمکن جانبی است.میوه آنها پوشینه و بندرت سته است.

[amir.d 1,211]

تیره جگن یا بوریا

Juncaceae

 

گیاهان این تیره دارای ریزوم پایا و خزنده ای هستند که به کمک آن معمولاً اجتماعاتی همراه با سیپراسه ها را تشکیل می دهند و از فرسایش خاک بویژه در کنار آبها (در مقابل جریان آب) جلوگیری می کنند و از شستشوی خاک و شدت عمل آب می کاهند. این گیاهان معمولاً علفی، بندرت چوبی، دارای برگهای متناوب عموماً خطی و تماماً بن رست و با بندرت دو ردیفی یا بن دربرگیرنده ساقه و دارای زبانک متفاوت اند. گوشوارک های برگها در شناسایی گونه های جنس ژونکوس اهمیت بسیار دارند.

گلها منفرد و یا مجتمع در گل آذینهای مختلف و غالباً بصورت گرزنهای بسیار پیچیده و در هم اند. گلها در اصل فاقد پیشبرگ ولی محصور در گریبانی از برگها هستند. گل آذینها غالباً بسیار کاهش یافته و دارای یک گل نر، ماده اند و یا بندرت تک جنس بوده و دو پایه می شوند گلها همیشه سه پر، دارای گلپوش کم و بیش فلسی و یا بندرت گلبرگی هستند که در اینصورت همه قطعات گل یک رنگ بوده و کاسه از جام آنها متمایز نیست.

پرچم ها 6 عدد (2×3) و بندرت 3 عددند که در این صورت فقط حلقه درونی آنها باقی می ماند تخمدان زیرین مرکب از سه برچه دارای 1 تا 3 خانه و منتهی به خامه و با کلاله سه بخشی و یا 3 خامه نازک و نخی و تابیده و پیچ خورده است. تخمک یک عدد یا متعدد و زیاد، خمیده ، دارای تمکن محوری یا جداری است. گرده افشانی به وسیله باد و بندرت توسط حشرات انجام می گیرد. میوه کپسول برچه گشا، دانه ها گاهی دو شکل دارای پوسته نرم و شل و گاهی دارای زایده اند، آلیومن نشاسته ای و جنین تقریباً حاشیه ای است.

این تیره دارای حدود 17 جنس و شامل تقریباً 500 گونه است که در مناطق معتدل و سرد کره زمین پراکنده اند.

جنسهای مهم این تیره جنس Prionum (دارای یک گونه – نیمه درختچه ای) جنس Juncus (300 گونه انتشار جهانی) جنس Luzula (بیش از 100 جنس بیشتر در نیمکره شمالی) جنس Distachia (3 گونه با ارتفاعات سلسله کوههای آند. این تیره در ایران دارای 2 جنس Juncus ( در نقاط مرطوب و پر آب 20 گونه دارد) جنس Luzula (در نقاط مختلف کشور دارای 3 گونه است)

[amir.d 1,211]

تیره پارونی شیا – تیره مازرون

Paronychiaceae

 

گیاهان این تیره عموماً علفی یکساله یا پایا دارای ساقه های غالباً خوابیده یا گسترده بر سطح زمین می باشند.

گلهائی منظم ، نر - ماده ، شامل کاسه و جام مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی دارند. جام گل در عده زیادی از آنها شامل گلبرک های رشد نیافته و یا اصولاً فاقد آن است. پرچم هائی به تعداد 2 برابر گلبرگها دارند ولی از بین آنها فقط پرچم هایی که وضع متقابل با قطعات کاسه گل دارند. زایا می باشند.

تخمدان آنها یک خانه محتوی تخمک های خمیده و میوه آنها فندقه (ندرتاً پوشینه) است در فلور ایران به پیروی از سیستم رده بندی بواسیه ، وجود 12 جنس به نامهای Pteranthus – Herniaria – Polycarpeae – Polycarpon – Loeflingia – Sphaerocoma – Habrosia – Scleranthus – Paronychia – Comites – Gymnocarpos – Sclerocephalus در ایران جزء تیره Paronychiaceae ذکر شده که در غالب رده بندیها چهار جنس اول در تیره Caryophyllceae (تیره گل میخک) و بقیه جنسها در تیره Illecebraceae جای داده شده است.

تیره Paronychiaceae در فلورا ایرانیکا به صورت تیره فرعی از تیره گل میخک به نام Paronychiaceae مرکب از 10 جنس اول از گیاهان مذکور به انضمام Telephium ، Spergula و Spergularia وارد گردیده است.

[amir.d 1,211]

تیره پانداناسه

Pandanaceae

 

گیاهان این تیره همگی چوبی، درختچه ای و یا درختی هستند که گاه در بین آنها درختانی بسیار بلند حتی با ارتفاع 30 متر نیز وجود دارند و برخی از گونه های این تیره پیچان و بالا رونده اند و ساقه آنها معمولاً حامل ریشه های هوایی است. برگها سه ردیفی گاهی دارای نیام گشاده با گوشوارک سرنیزه ای و رگبرگهای موازی بوده، غالباً در حاشیه و سطح پشتی دارای زواید خار مانندند. گل آذین در این گیاهان بصورت اسپادیس و محصور در چمچمه ای گلبرگ مانند است. گلهای آنها بسیار ابتدایی و گاهی حتی فاقد مشخصات لازم گل بوده بدون برگگ و پیشبرگ اند و معمولاً به علت از بین رفتن یکی از اندامهای جنسی تک جنس هستند. گلهای نر به صورت گروههای متراکم بدون پایه و یا پایه دار مجتمع بوده برهنه و یا دارای گلپوش اند گلهای نر دارای پرچم هایی به تعداد نامعین بوده و به صورت خوشه یا چتر هستند. گلهای ماده دارای یک یا چند برچه اند که تخمدان یک خانه یا چند خانه را تشکیل می دهند.

کلاله فاقد پایه است و تخمکها از یک تا چندین عدد تغییر کرده حتی گاهی فراوان اند و دو پوششی دارند. گرده افشانی بوسیله باد، حشرات، پرندگان و حتی خفاشها انجام می گیرد. میوه آنها شفت یا سته دارای هسته های متعدد بوده گاهی در انتها دارای خامه سخت چوبی شده است.دانه یک پوشش و دارای آلبومن روغنی محصور در جنینی کوچک است. اولین برگگ گیاه به علت فقدان محور زیر لپه مستقیماً بعد از لپه و به صورت مورب ظاهر می شود.

این تیره شامل 3 جنس و حدود 300 گونه است که همگی در قاره قدیم تاهاوائی انتشار دارند و در امریکا نمی روئید و در هند و مالزی بیشتر انتشار دارند.

معروفترین جنس این تیره Pandanus است در ایران نیز در نواحی جنوب شرقی گونه ای بنام pandanus Tectorius وجود دارد که درختچه ای مشابه نخل است دارای برگهایی باریکتر از نخل که به صورت چتر در رأس ساقه قراردارند.

[amir.d 1,211]

تیره پله مونیاسه

Polemoniaceae

 

این تیره از لحاظ داشتن تخمدان سه برچه ای و وضع رافه تخمک با تیره های هیدروفیلاسه و بورژانیاسه تقاوت دارد. پله مونیاسه ها بیشتر در سرزمینهای خارج از نواحی گرمسیری بویژه در غرب امریکای شمالی انتشار درند. این گیاهان علفی، گاهی بالا رونده و یا خرنده و دارای برگهائی فاقد گوشوارک اند گلها منظم غالباً مجتمع در گل آذینهای گرزن دارای کاسه و جام و پرچم پنج پر و مادگی سه پر هستند تخمدان آنها سه خانه ای دارای یک خامه منفرد و محتوی تخمکهای فراوان واقع بر جفت محوری است. تخمک ها آناتروپ هستند و اگر تعدادشان کم باشد.

سفت آنها در جهت بالا قرار دارد. میوه کپسول و دانه دارای آلبومن و جنین سبز رنگ است تیره پله مونیاسه دارای جنسهای زینتی مانند Phlox ، Gilia , Polemonium و غیره است.

[amir.d 1,211]

تیره پودوفیلاسه

Podophyllaceae

 

گیاهانی چندساله دارای ساقه زیرزمینی (ریزوم) ضخیم و بهم پیوسته، رونده ، افقی یا غده دار . برگها طوقه ای (قاعده ای) یاساقه ای، سپری 3-1 بار سه تایی بار سه تایی یا شانه ای بریده (Pinnatisecta) بدون گوشوارک. گلها دو جنسی منظم 2 یا 3 تایی یا منفرد یا خوشه ای یا پانیکول انتهایی یا محوری (در ایران خوشه ای یا پانیکول) کاسبرگ ها 3 تا 9 تایی، گلبرگ نما یا علفی (سبز رنگ) همپوش بندرت بدون کاسبرگ، پرچم ها جدا ، مساوی با تعداد گلبرگها بندرت دو برابر تعداد گلبرگها ، بساک شکوفای طولی یا دریچه ایی از پایین شکوفا. تخمدانی فوقانی (زبرین)، یک برچه ای، یک خانه ای تخمکها متعدد یا به یکی تقلیل یافته. میوه سته یا کپسول، شکوفای عرضی یا مورب دانه آندوسپرم دار، جنین کوچک.

علف کبکی یا Bongardia chrysogonum یکی از گیاهان این تیره است که یه صورت علف هر ز در مزارع غلات استانهای فارس ، خوزستان ، مرکزی و لرستان می روید.

[amir.d 1,211]

تیره پیچک صحرائی

Convolvulaceae

 

در تیره پیچک صحرائی گیاهان فراوانی متجاوز از 1200 گونه در 50 تا 55 جنس جای دارند که غالب آنها در مناطق حاره و بین استوائی می رویند و فقط معدودی از آنها در نواحی معتدله پراکندگی دارند دارای اشکال مختلف علفی با ساقه راست یا بالا رونده ، درختچه و یابندرت درخت می باشند. در بین آنها نمونه های متعدد طفیلی و عاری از کلروفیل با برگهای بسیار کوچک یا نخی شکل یافت می شود.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی متناوب ، ساده و قلبی شکل دارند. در قاعده پهنک آنها غالباً دو زائده دیده می شود که ممکن است در بعضی انواع بسیار کوچک و فلس مانند باشد. گلهای آنها منظم ، نر - ماده کامل، مرکب از قطعات 5 تایی (در Cuscuta ها 4 تایی) ، منفرد یا مجتمع با اشکال مختلف ، خوشه، گرزنهای یک سویه یا دو سویه و یا به وضع در هم است . جام گل آنها معمولاً قبل از شکفتن حالت چین خورده دارد ولی بعد از باز شدن از این حالت خارج شده به تناسب نوع گیاه به اشکال مختلف لوله ای قیفی شکل و یا دارای لوله کوتاه منتهی به پهنک مسطح جلوه می کند. پرچم های آنها همیشه به تعداد قطعات جام گل و پیوسته به هم در قسمت قاعده است. مادگی آنها از 2 برچه تشکیل می یابد.که مجموعاً تخمدانی 2 خانه ( گاهی یک خانه یا بیشتر) و محتوی معمولاً 2 تخمک یک غشائی در هر خانه بوجود می آورد. در رأس تخمدان خامه منتهی به کلاله دو قسمتی دیده می شود.

میوه آنها به صورت پوشینه هائی به اشکال مختلف ولی معمولاً شکوفا و محتوی دانه های با جنین خمیده یا پیچ خورده و یا چین خورده است.

اختصاصات تشریحی :ساقه و برگ این گیاهان غالباً پوشیده ازتارهای منشعب است در عده زیادی از آنها آبکش های حول مغزی (آبکش غیر طبیعی) دیده می شود و این حالت در بعضی نمونه ها به وضعی است که دسته های چوب از دو سمت خارج و داخل به آبکش محدود می گردد.

در تعدادی از این گیاهان ریشه تورم حاصل می کند و این عمل نیز به علت آن است که بافت پارانشیمی به وضع غیر طبیعی در ریشه بوجود می آید و یا آنکه لایه زائیده ای ایجاد می شود که منجر به پیدایش دسته های چوب – آبکش به وضع غیر طبیعی در ریشه می گردد.

لایه زاینده مذکور معمولاً در منطقه دایره محیطیه ریشه بوجود می آید و پس از آنکه از فعالیت افتاد لایه دیگری در قسمت خارج آن ظاهر می شود که بر اثر فعالیت ایجاد بافتهای جدید می کند ادامه این عمل موجب می گردد که تعداد دسته های چوب – آبکش غیر طبیعی در ریشه افزایش یابد و موجبات تورم آن فراهم شود.

در بعضی انواع داروئی این گیاهان مانند Convolvulus Scammonia تورم ریشه مربوط به فعالیت لایه زاینده ای است که در پارانشیم چوبی پسین در سلولهائی که هنوز حالت سلولزی خود را حفظ نموده پیش می آید از فعالیت این لایه دسته های چوب – آبکش ، به وضع غیر طبیعی و نامنظم در ناحیه مذکور بوجود می آید.

بعضی از گیاهان تیره پیچک صحرائی دارای سلولهای ترشحی لاتکس (شیرابه) به اشکال منفرد یا به دنبال هم می باشند که در پوست اولیه مخصوصاً در پارانشیم ریشه تاریزوم غده ای آنها به طور وضوح دیده می شود در اعضای مختلف این گیاهان بلورهای اکسالات کلسیم به حالت ماکل یا بلورهای سوزنی شکل بافت می گردد.

[amir.d 1,211]

تیره ترشک،تیره شبدری

Oxalidaceae

 

در گیاهان تیره ترشک گیاهان عموماً علفی و دارای اعضای زیر زمینی گوشت دار یا غده ای و متورم جای دارند. بندرت نیز انواعی با ساقه چوبی و حتی به صورت درخت و یا نمونه هائی بالا رونده ممکنست در بین آنها وجود داشته باشد.

از مشخصات این گیاهان آن است که برگهائی اغلب واقع در سطح زمین و منتهی به دمبرگ دراز دارند. پهنک برگ آنها معمولاً مرکب ار برگچه هائی به وضع متصل در یک نقطه (مانند Oxalis ها) و یا شانه ای می باشد. برگچه های آنها اغلب یک فرو رفتگی در ناحیه رأس دارد و یا ممکن است اصولاً شکل ظاهری برگچه ها با یکدیگر متفاوت باشد.

گلهای آنها نر و ماده ، 5 قسمتی دارای کاسه پایا گلبرگهای فشرده به هم قبل از شگفتن است که به صورت گل آذین گرزن یا خوشه ، گرد آمده اند ، پرچم های آنها به تعداد قطعات جام گل و یا 2 برابر آن است. مادگی مرکب از 5 برچه متصل به هم دارند که مجموعاً تخمدانی 5 خانه محتوی یک یا تعداد زیادی تخمک و منتهی به 5 خانه آزاد بوجود می آورند.

میوه آنها بصورت پوشینه (بندرت شفت) است. پراکندگی این گیاهان بیشتر در امریکای جنوبی، آفریقا جنوبی و ماداگاسکار میباشد و فقط جنس Oxalis که قسمت اعظم این گیاهان را تشکیل می دهد در مناطق متعدله کره زمین نفوذ پیدا نموده است.

[amir.d 1,211]

تیره توت

Moraceae

 

تیره توت تیره بزرگی از گیاهان گلدار بدون گلبرگ و دارای بالغ بر 1000 گونه (در بعضی کتب علمی 1400 گونه) گیاه است که در 73 جنس (Emberger) جای داده شده اند. غالب آنها در نواحی استوائی و بین استوائی مخصوصاً در هند و مالزی و تعدادی از آنها نیز در مناطق دیگر پراکنده اند.

گیاهانی به صورت درخت یا درختچه و دارای انواع بالا روند بندرت علفی می باشند بعضی از آنها نیز بر روی درختان مختلف بسر می برند عموماً برگهای ساده و متناوب (بندرت متقابل) استیپول دار و گلهائی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزنهائی به وضع در هم و به حالت فشرده بر روی یک نهنج مشترک دارند. پوشش گل آنها در هر دو نوع گل از 2 تا 6 قطعه پیوسته به هم تشکیل می یابد. در گلهای نر آنها پرچم هائی به تعداد قطعات پوشش گل و در گلهائی ماده مادگی مرکب از 2 برچه مشاهده می شود که منحصراً یکی از آنها زایاست بطوریکه بر چه دیگر تدریجاً از بین می رود. تخمدان آنها محتوی یک تخمک است که آن هم پس از رسیدن به میوه معمولاً فندقه یا شفت تبدیل می گردد مجموعه میوه ها در این گیاهان نوعی میوه فراهم بوجود می آورد که قسمت گوشتدار آن را نهنج گل آذین و یا بندرت کاسبرگهای گل تشکیل می دهند.

از نظر تشریحی دارای این خاصیت می باشند که در غالب آنها فیبر پریسیکلیک و مجاری ترشحی شیرابه بدون جدار حد فاصل در غالب بافتها مخصوصاً در ناحیه آبکش دیده می شود.

رنگ شیرابه در غالب آنها شیری و در بعضی مانند Morus ها صاف و زلال و در برخی دیگر محتوی مواد کائوچوکی است.

بشرة غالب این گیاهان پوشیده از تار است و بعلاوه خوشه آهکی سیستولیت در آنها مشاهده می شود.

از جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Ficus (دارای 800 گونه)

Artocarpus (در حدود 50 گونه)

Morus ( گونه10)

Cecropia (در حدود 50 گونه)

[amir.d 1,211]

تیره توی – تیره درخت انجیلی

Hamamelidaceae

 

گیاهان تیره توی گیاهانی بصورت درخت یا درختچه و شامل تعداد 100 گونه در 23 جنس می باشند در نواحی گرم و معتدله کره زمین به نحو فاصله دار پراکندگی دارند. حداکثر انتشار آنها در آسیاست و فقط معدودی از آنها در قاره های دیگر یافت می شوند از اختصاصات آنها اینست که برگهائی معمولاً متناوب ، ساده، یا لوبدار و گلهای در بعضی گونه ها فاقد پوشش و گاهی منحصراً مرکب از یک پوشش و یا مانند گلهای عادی پوشش های مضاعف دارند. در عده زیادی از این گیاهان گل آذین به صورت کاپیتولهای مدوری مرکب از گلهای فراوان در می آید و چون هر گل را براکته های رنگین احاطه می کند و یا آنکه این براکته ها فاصله کمی از گل قرار میگیرند از این جهت مجموعاٌ گل آذین زیبائی از مجموع گلها براکته های در آنهابوجود می آید. گلهای آنها به صورت نر - ماده یا دارای یکی از اجزای گل ، یک پایه یا پلی گام و مرکب از قطعات 5 یا 4 تایی است. در بین بعضی از انواع آنها گونه هائی با گلهای فاقد پوشش نیز دیده می شود.

مادگی آنها دارای 2 برچه و تخمدانی 2 خانه و محتوی یک یا چند تخمک واژگون باتمکن محوری یا کم و بیش جانبی است. میوه آنها پوشینه و محتوی دانه هایی با جنین راست و آلبومن گوشتدار است.

جنس های مهم آن عبارتند از :

Hamamelis ( گونه6)

Liquidambar( گونه6)

[amir.d 1,211]

تیره ثعلب

Orchidaceae

 

تیره ثعلب از تیره های بزرگ گیاهان تک لپه و متجاوز از 000/20 گونه است که در متجاوز از 500 جنس جای دارند. در اغلب نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق گرم نیز پراکندگی دارند. عموماً گیاهانی علفی و گاهی پرپشت و دارای اعضای کم و بیش چوبی هستند. در بین آنها انواع بالا رونده مخصوصاً اپی فیت ((Epiphyte زیاد دیده می شود.

بعضی از آنها نیز زندگی ساپروفیت دارند و به علت دارا بودن کلروفیل کم یا فاقد بودن آن از بقایای گیاهی مانند خاکبرگ جنگلها و غیره برای ادامه زندگی خود استفاده می کنند. گیاهان تیره ثعلب به تفاوت ریشه های افشان یا غده ای و یا ریزوم های خزنده دارند. انواعی از آنها نیز که به حالت اپی فیت بر روی درختان بسر می برند، دارای ریشه های هوائی می باشند. در این حالت با مداخله نوعی از قارچها نیز ممکن است زندگی همزیستی با درختان فوق پیدا می کند گلهای آنها عموماً نامنظم ، نر - ماده بندرت بر دو نوع نر و ماده پلی گام و مجتمع به صورت گل آذینهای خوشه سنبله و یا پانیکول می باشند. در بین آنها انواعی با گلهاتی منفرد نیز دیده می شود پوشش گل آنها از 6 قطعه گلبرگ مانند تشکیل می شود که3 تای آنها کاسبرگ و 3 تای دیگر گلبرگ است. از 3 قطعه جام گل معمولاً 2 تای جانبی آنها شباهت به قطعات کاسه گل دارند که به استثنای مواردی که رأس آنها به یکدیگر نزدیک گردیده مجموعاً ظاهری کاسک مانند پیدا می کنند و یا آنکه حالت گسترده یا پهن و یا نخی شکل و غیره حاصل می نمایند.گلبرگ خلفی آنها که معمولاً نمو زیاد پیدا می کند و در جلب حشرات به منظور گرده افشانی مداخله می نماید لابل (Labelle) نام دارد که ممکن است دارای 3 لوب باشد و در انتهای غیر آزاد خود به یک برجستگی یا نوعی دنباله مولد نوش ختم می شود. ثعلبی ها اغلب بیش از یک 7 یا 2 پرچم زایا ندارند به استثنای موارد نادری که پرچم ها ممکن اسست به تعداد 3 یا 4 یا 5 باشد.

در عده ای از آنها (Cypripedieae) از 3 پرچم حلقه داخلی فقط 2 تای آنها زایا است. در بقیه ثعلبی‌ها به استثنای موارد نادر فقط یک پرچم قدامی از 3 پرچم حلقه خارجی زایا باقی می ماند که آن نیز معمولاً با دو استامینود که مربوط به 2 پرچم حلقه داخلی است همراه می باشد دانه گرده ثعلبی ها ممکن است وضع آزاد در داخل بساک داشته و یا به صورت تتراد (Tetrade) در آمده باشد یعنی هر 4 دانه گرده که از یک سلول مادر گرده نتیجه می شود به هم پیوسته باقی بماند و یا آنکه دانه های گرده به صورت پولینی (Pollinie) باشند. یعنی کلیه دانه های گرده موجود در یک خانه بساک به هم پیوسته به صورت خاصی در آمده باشند. مادگی این گیاهان از 6 برچه تشکیل می یابد.ولی از بین آنها فقط 3 برچه زایا هستند. با ارتباطی که برچه ها از راه کناره های خود به هم پیدا می کنند مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک هائی با تمکن جانبی بوجود می آید. میوه گیاهان تیره ثعلب به صورت پوشینه هائی به اشکال بیضوی کشیده و یا استوانه ای است و معمولاً از راه 6 شکاف طولی باز می شود. از مشخصات دیگر میوه این گیاهان آن است که دوره رسیدن آنها طولانی است و گاهی به چند ماه می رسد دانه های ریز و فراوان درون آنها نیز به سهولت به وسیله باد نقل مکان پیدا می کند.

[amir.d 1,211]

تیره میریستیکاسه-تیره جوز

Myristicaceae

 

تیره میریستیکاسه، تیره کوچکی از گیاهان گلدار و شامل انواعی به صورت درخت یا درختچه است به علت دارا بودن اختصاصات توأم گروههای مختلف گیاهی نیز به تفاوت جزء گیاهان گلدار جدا گلبرگ و یا غالباً در ردیف گیاهان گلدار بدون گلبرگ جای داده می شود. از مشخصات این گیاهان آن است که برگهائی متناوب ، کامل بدون استیپول و گلهائی بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه جداگانه دارند. پوشش گل آنها ساده یعنی فاقد جام و غالباً مرکب از قطعات 3 تایی است. تعداد 6 تا 12 پرچم ( گاهی کمتر یا زیادتر) و مادگی مرکب از یک برچه دارند.

میوه آنها کروی ، آبدار و محتوی دانه هائی است که معمولاً درون پوشش محصور میباشد.

گیاهان این تیره بیشتر در نواحی گرم قاره آسیا پراکنده اند بطوریکه بندرت ممکن است در نواحی دیگر کره زمین با آنها برخورد گردد.

این تیره دارای 300 نوع گیاه است که تعداد زیادی از آنها در جنس Myristica (100 گونه) جای دارند.

[amir.d 1,211]

تیره جندل – یا چندل – تیره تیمار

Rhizophoraceae

 

گیاهان این تیره درخت یا درختچه هایی هستند که در کناره یا حاشیه آب دریا می رویند و درون آب این بخش از سواحل در مناطق بین گرمسیری نوعی رویش خاص بنام جنگل مانگروو (Mangrove) را تشکیل می دهند.

تیره جندل تیره کوچکی مجاور کومبرتاسه است که غالباً از لحاظ داشتن تخمدان چند خانه ای (2 تا 6 خانه) و 2 تخمک در هر خانه با تیره کومبرتاسه تفاوت دارد. این گیاهان که در نوار پر پیچ و خم سواحل دریاهای گرم تیپ رویشی خاص مانگروو را تشکیل می دهند بخوبی می توانند هجوم امواج را تحمل کنند و با محیط کاملاً سازگار شوند. جنگلهای انبوه و متراکمی را که این درختان در ساحل بوجود می آورند بتدریج تا آخرین حد ممکن در دریا پیشروی می کنند تا بالاخره به حد ثابت و پایداری برسد. در بعضی سواحل جبهه جلو این جنگلها حتی زمان جزر دریا نیز از آب خارج نمی شوند.

تمام گیاهان این تیره چوبی دارای برگهای ساده چرمی معمولاً متقابل و گوشوارک دار و واجد گلهایی با تخمدان نیمه زیرین یا کاملاً زیرین هستند. معمولاً کاسه گل در این گیاهان شامل 4 تا 8 کاسبرگ جام دارای 4 تا 8 گلبرگ و پرچم ها 2 تا 4 برابر تعداد گلبرگها و گاهی بیشتر هستند مادگی شامل 2 تا 4 برچه است که تخمدانی غالباً 4 خانه ای با تمکن محوری تشکیل می دهند هر خانه تخمدان در اصل محتوی دو تخمک آویخته است و میوه اشکال متفاوتی دارد. گیاهان این تیره فاقد آبکش درونی و همچنین دستگاه ترشح کننده اسانس هستند و در عوض در تمام بافتها به طور فراوان سلولهایی محتوی تانن دارند. این تیره 16 جنس و 120 گونه دارد که در مناطق گرم و مرطوب پراکنده اند و اغلب به شکل رویش های حاشیه دریایی با ساحل گلی Mangrove دیده می شوند.

در ایران یک جنس و گونه از این تیره بنام Mucronata Rhizophora به نام فارسی چندل در لا به لای درختان حرا (Avicenia marina) در بندر سیریک (بیابان) می روید چوب این درخت در صنعت لنج و کشتی سازی ارزش زیادی دارد.

[amir.d 1,211]

تیره حنا

Lythraceae

 

گیاهان تیره حنا به اشکال مختلف علفی درختچه یا درخت و شامل 500 گونه در 20 تا 30 جنس می باشند انواع مختلف آنها به تفاوت در نواحی بسیار مرطوب و یا در مناطق استوایی و بعضی نیز اختصاصاً در نواحی گرم آمریکا می رویند . سازش بعضی از گیاهان این تیره با محیط زندگی به پایه ای است که در مناطق گرم به صورت درختچه ولی در نواحی معتدله به صورت علفی در می آیند از اختصاصات این گیاهان آن است که برگهای کامل و متقابل همراه با دو زائده کوچک و گلهائی منظم ، نر – ماده و مجتمع به صورت خوشه یا گرزن با قطعات 4 تا 6 تائی (گاهی بیشتر) دارند. جام گل آنها معمولاً دارای گلبرگهائی به تعداد قطعات کاسه گل است. پرچم های آنها به تعداد گلبرگها یا دو برابر آنهاست. مادگی آنها از 2 تا 6 برچه پیوسته به هم تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی فوقانی ، آزاد و واقع در کاسه گل بوجود می آورند. میوه آنها پوشینه و محتوی دانه های فاقد آلبومن یا دارای آن ولی به وضع رشد نیافته است.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Cupana (متجاوز از 200 گونه)

Lagerstroemia ( گونه30)

Lythrum ( گونه30)

[amir.d 1,211]

تیره خرفه

Portulacaceae

 

تیره کوچکی مرکب از 19 جنس و 500 گونه گیاه است که در نقاط مختلف کره زمین مخصوصاً در آمریکا پراکندگی دارند.گیاهانی عموماً علفی و ندرتاً دارای اعضای چوبی می باشند برگهای متناوب یا متقابل گوشتدار و گلهائی نر – ماده دارند هر گل آنها از 2 کاسبرگ ، 4 یا 5 گلبرگ (ندرتاً زیادتر) آزاد یا پیوسته به هم در قاعده ، تشکیل می یابد. در واقع دو قطعه ای از پوشش گل که کاسبرگ نامیده می شود همان براکته های گل و قطعات رنگین داخل براکته ها ، کاسبرگهای گلبرگ مانند می باشند پرچم های گل آنها به تعداد 4 یا 5 و تخمدان گل ، مرکب از 2 تا 8 برچه است که در آغاز دارای 2 تا 8 خانه می باشد ولی ندرتاً جدار حد واسط برچه ها از بین رفته تخمدان به صورت یک خانه در می آید میوه آنها عموماً پوشینه است.

[amir.d 1,211]

تیره خشخاش

Papaveraceae

 

گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آنها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر – ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک (در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی مرکب از تخمدانی چند خانه است. در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و 6 گلبرگ دیده میشود.

از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.

غالب گیاهان این تیره مانند papaver ها ، Glaucium ها ، Chelidonium ها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصاً دربافت آبکش دیده می شوند.شیرا به آنها ممکن است شیری رنگ(papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium) ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria ها) باشد.گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوان دارد.