فناوري اطلاعات، رويکردي نوين در اشتغال زايي

[afa 18,504]

چکيده:

مقاله حاضر با هدف بررسي تاثيرات فناوري اطلاعات بر اشتغال تهيه شده است. در اين پژوهش، ابتدا به اهميت اشتغال زايي و وظايف و محدوديت دولتها در برنامه ريزي اشتغال اشاره شده و سپس چالشهاي جهاني تاثيرگذار بر مقوله اشتغال، همچون تغييرات جمعيتي، تغيير در نيازهاي جامعه، مهاجرت، تحول در فناوري اطلاعات و ظهور فناوريهاي نو، تسهيل در ارتباطات، پديده جهاني شدن و ظهور مشاغل جديد موردبررسي قرار گرفته است. در ادامه نمونه هايي از مشاغل نوظهور معرفي مي گردند که از رهگذر ظهور و توسعه فناوري اطلاعات ايجاد شده اند. درنهايت، چشم انداز وضعيت پنج شغل مختلف در سال 2010 موردبررسي قرار گرفته و مقاله با ارائه چند راهکار پيشنهادي براي کشورمان، خاتمه مي يابد.

 

مقدمه

امروزه برخورداري از شغل مناسب جزو يکي از اجزاي اصلي تشکيل دهنده حقوق شهروندان به شمار مي رود که شايد اهميت آن از حقوق سياسي آنها و حضور در صحنه انتخابات کمتر نباشد. به طوري که اشتغال زايي متناسب با نيازهاي جامعه و ريشه کن کردن بيکاري يا همان اشتغال کامل، ازجمله وظايف بنيادين دولتهاست. ازطرفي اشتغال درارتباط مستقيم با توسعه سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جامعه بوده و به سرعت روند توسعه جامعه و موفقيت يا عدم موفقيت برنامه هاي توسعه بستگي دارد. همچنين اشتغال تابعي است از ارزشهاي حاکم بر يک جامعه و بديهي است که مستقيماً در ارتباط با نيازهاي زيستي، آموزشي، بهداشتي، رفاهي، روحي و معنوي جامعه باشد. به عنوان نمونه، تمايل جامعه به برخورداري از اطلاعات روزآمد و کيفي، باب جديــدي را فراروي برنامه ريزان اشتغال قرار مي دهد و يا تمايلات علمي و پژوهشي جامعه و نياز به دسترسي به نوآوريها، اختراعات و استانداردهاي ثبت شده جهان، زمينه کاري جديدي را ايجاد مي کند.

 

ازسوي ديگر، دولتها در برنامه ريزي اشتغال با واقعيتهايي مانند ارزشهاي حاکم بر يک جامعه؛ عوامل جغرافيايي؛ منابع طبيعي؛ زبان؛ شاخصهاي جمعيتي: همچون سن، تحصيلات و...؛ بسترهاي صنعتي؛ سطح فناوري؛ مزيتهاي رقابتي و بسياري عوامل تعيين کننده ديگر مواجه مي گردند که مجموع عوامل فوق وتمايلات يا نيازهاي پيش گفته جامعه، محدوديتهاي تعيين کننده دولتها در برنامــه ريــزي کلان اشتغـــال بــه شمـار مي روند.

 

در عصرحاضر مشکل اشتغال زايي يکي از دغدغه هاي مهم مديران و برنامه ريزان جوامع بشري محسوب مي گردد. در گزارشي که در سال 2000، توسط سازمان جهاني کار (world labor organization) منتشر شد، تاکيد شده است که کشورهاي جهان تا سال 2010 ميلادي بايد قادر به ايجاد 500 ميليون موقعيت شغلي جديد باشند.

 

ازسوي ديگر، روند تحولات جهاني مانند تغييرات چشمگير در وضعيت جمعيتي، استقبال از مهاجرت، ظهور فناوريهاي نو، تولد سازمانهاي جديد اجتماعي و طرح ديدگاههاي نوين در مديريت وسازمان، افقهاي تازه اي را فراروي برنامه ريزان و مديران امور اشتغال قرار مي دهد. يکي از فناوريهايي که طي چند دهه گذشته، اساس و بستر تحول در زندگي بشر بوده است، فناوري اطلاعات است. فناوري اطلاعات نه تنها خود موجب توليد موقعيتهاي جديد شغلي شده، بلکه زمينه ساز تغييرات بنيادي در بسياري از مشاغل ديگر هم بوده است.

 

البته اين نظريه قديمي که روند مکانيزه شدن امور موجب افزايش بيکاري خواهدشد، هنوز درجهان طرفداراني دارد. ولي به راستي، آيا فنــاوري اطلاعـات اشتغال زاست يا اشتغال زدا؟ تغييرات جمعيتي چه تاثيري بر آمـار بيکاري داشته است؟ آيا عصر اطلاعات مي تواند موجب ظهور موقعيتهاي شغلي جديدي گردد؟ آيا در فضاي جديد ارتباطات، مي توان افراد متقاضي شغل را با موقعيتهاي شغلي موجود در آن سوي جهان مرتبط ساخت؟ آيا ارتباطات مردم در دهکده جهاني تاثيري بر روند مهاجرت نخبگان خواهد داشت؟ آيا روند حرکت فناوري اطلاعات و تاثيــر آن بــر موقعيتهاي شغلي ملتها قابل پيش بيني است، يا اينکه مسافران سوار بر اين موج، به سوي مقصدي نامشخص و مبهم درحرکتنــد؟ و نهـايتاً، آيا فناوري اطلاعات مي تواند پاسخي براي حل بحران بيکاري جوانان و تحصيلکرده هاي کشور داشته باشد؟ اميد است پژوهش انجام شده، ولو اجمالي و درحد ظرفيت يک مقاله، پاسخي براي سوالهاي فوق ارائه کند.

 

 

چالشهاي جديد جهاني

با گذشت زمان و روند تحولات جهاني، فعــاليتهاي روزمره جوامع با سرعت غيرمنتظــره اي درحـال مکانيزه شدن هستند. به طوري که در منزل و در محيط کار و تجارت، آثار انقلاب ريزپردازنده ها به وضوح نمايان است. انقلاب اخير درحال متحول کردن روشها و سرعت فکر کردن، ارتباطات، همکاري، طراحي و ساخت، شناسايي و بهره برداري از منابع، بکارگيري تجهيزات، هدايت تحقيقات، تجزيه - تحليل و پيش بيني آينده، بازاريابي، جابجايي محصولات، نقل و انتقال اعتبارات و در يک کلام، متحول کردن روش زندگي و تجارت است. عوامل ديگري همچون تغييرات اقتصادي، جمعيتي، جهاني شدن، تسهيل در ارتباطات، تحولات شگرف در فناوري و ظهور مشاغل جديد، موجب پيدايش بازار کار تازه اي شده است که نيروي کار آن نياز به مهارت و آموزشهاي جديدي دارد.

 

رشد اقتصادي: افزايش آمارنيروي کار موجب افزايش قدرت خريد افراد جامعه شده و در افزايش تقاضاي جامعه نمود پيدا مي کند. بنگاههاي تجاري نيز فعاليتهاي خود را توسعه داده تا پاسخگوي تقاضاي جامعه باشند. ازطرفي فعال شدن تجارت بين الملل نيز موجب رشد و توسعه اقتصاد جهاني خواهدشد.زنجيره تحرکات اقتصادي پيش گفته، زمينه ساز پيدايش مشاغل جديد در همه حرفه ها مي گردد.

 

تغييرات جمعيتي: ويژگيهاي جمعيتي مانند سن، جنسيت، پيشينه فرهنگي و سطح تحصيلات در جامعه، مي تواند در تعيين نيازهاي جامعه موثر باشد. يک جامعه جوان نياز به مربيان آموزشي و مدارس بيشتري دارد در صورتي که يک جامعه پير، نياز به خدمات بهداشتي بيشتر و درنتيجه پزشک و پرستار بيشتر دارد.

 

جهاني شدن: انقلاب فناوري اطلاعات، کاهش هزينــه هـاي مخابراتي و ظهور پديده تار جهان گستر(world wide web) ، موجب ورود رايانه هاي پرقدرت شخصي به منازل و دفاتر کار افراد شد. بتدريج نياز زندگي و تجارت، افراد جامعه را در سراسر جهان به هم پيوند داده و مرزهاي جغرافيايي را پشت سر گذاشت. چرخش سريع اطلاعات و سرمايه بين کشورها و افراد جامعه به روند جهاني شدن سرعت بخشيده و اين امر نيز تاثير بسزايي بر وضعيت اشتغال داشته است.

 

 

تاثير فناوري بر بازار کار

فناوري اطلاعات تشکيل شده است از علوم رايانه، ارتباطات و شبکه سازي. امروزه کاربردهاي متنوع و گسترده اي از اين علم درمحيط کــار مطرح شده است. ازجمله سيستم هاي خبره، پردازش تصويري، اتوماسيون، علم روباتها، فناوري حساسه ها، (sensors) مکاترونيکس (1) و... . کاربردهاي ميان رشته اي فوق طي دهه هاي گذشته اثرات تحول زايي بر روش زندگي و امرار معاش انسان داشته اند. آثار اين تحولات بر نيروي کار و زندگي بشر چنان چشمگير بوده است که به سختي مي توان سرعت و ابعاد آن را مورد ارزيابي قرار داد. شايد گذري اجمالي به روند چند دهه گذشته، ما را در ترسيم اين تحول ياري سازد.

 

در دهه 1950 ميلادي صنعت کاملاً جديدي تحت عنوان صنعت رايانه هاي بزرگ متولد شد. کمپاني هاي پيشرو و صاحب نام در ايــن صنعت عبــارت بــودنـد از آي بي ام، آر سي اي، هــاني ول و يوني وک. صنعت رايانه هاي بزرگ، مشاغل جديدي همچون توليد، تعميرات و نگهداري و خدمات رايانه اي را به بازار کار معرفي کرد. در مدت زمان کوتاهي، مشاغل جانبي اين جريان صنعتي، ماننـد برنامه نويسي، کاربران رايانه اي، تکنسين هاي تعميرات و کارشناسان بازاريابي و فروش به آمار بازار کار اضافه شدند. در ادامه اين روند، ميليونها موقعيت شغلي جديد در زمينــه هــاي مختلف دانش نـرم افزار و سخت افزار ايجاد گرديد.

 

با رشد و توسعه فناوري، به تدريج به قدرت رايانه ها افزوده شده و متقابلاً ابعاد و قيمت آنها کاهش يافت. در دهه 1980، ظهور و رشد شگفت آور رايانه هاي شخصي حتي صنعت رايانه را غافلگير کرده و تهديدي براي بقاي رايانه هاي بزرگ به شمار آمد. رايانه هاي شخصي اين ويژگي را داشتند تا وارد منزل و دفاتر کارافراد شوند. رفته رفته اين نياز به وجود آمد تا افراد در يک سازمان بتوانند با يکديگر ارتباط ايجاد کرده و از ابزارهاي موجود به طور مشترک بهره بگيرند. لذا شبکه هاي محلي شکل گرفت و اين دستاورد تنها يک گام با تلفن و مودم و ايجاد ارتباط با ديگر شبکه هاي محلي فاصله داشت. امکان دسترسي رايانه هاي شخصي به اطلاعات موجود در رايانه هاي بزرگ، بي بي اس ها (2) و ديگر شبکه هاي محلي، به زودي موجب ارتقاء کاربرد و توان آنها شد. اکنون نياز بود تا رايانه ها با يکديگر به تبادل اطلاعات بپردازند. در اين مقطع مشکل ناسازگاري و استانداردسازي فرمت فايلها نمــايان شده و زبان جديدي پا به عرصه ظهــور گـذاشت. اين زبان جديد(3(html نام گرفت که بعدها زبان اصلي تار جهان گستنر شد.

 

قابليتهاي رايانه هاي شخصي و زبان استاندارد شده جديد، تلفيق شده و موجب شد تا ميليونها انسان در اطراف کره زمين با يکديگر ارتباط ايجاد کنند.(3) به طوري که امروزه شبکه جهاني اينترنت داراي بيش از 513/400/000 عضو فعال است.(4) موسس کمپاني اينتل در اين رابطه نظريه اي دارد که معتقد است قدرت پردازش رايانه ها هر 18 ماه دو برابر شده و هزينه رايانه ها به طور ميانگين سالانه 25% کاهش مي يابد. پيش بيني مي گردد در سال 2019 ميلادي، يک رايانه شخصي 1000 دلاري، قادر به انجام 1020 عمل رياضي در ثانيه بوده و ازنظر پيچيدگي در معماري، شبيه به مغز انسان باشد.(5) اگر قدرت فناوري فوق و سرعت کاهش قيمت آن را با روند گسترش اينترنت و کاهش مستمر هزينه هاي مخابراتي تلفيق سازيم، به يکي از عوامل مهم در پديده جهاني شدن اقتصاد، پي خواهيم برد.

 

تحول در رايانه ها و فناوري اطلاعات، موجب تغييرات وسيعي در صنايع و بنگاههاي تجاري مختلف شده است. به عنوان نمونه، يک صنعت توليدي امروزه مي تواند با تعداد معدودي تکنسين و مهندس هدايت کننده روباتهــا، خط تــوليــد خود را اداره کند. قطعه سازان بزرگ مي توانند قطعات موردنياز صنايع را به موقع و آماده استفاده در خط مونتاژ تحويل دهند. برخي از بنگاههاي بين المللي، بين دفاتر طراحي خود درچند کشور جهان ايجاد ارتباط کرده و از منابع انساني مليتهاي مختلف و اختلاف ســاعات جغرافيايي بهره مي جويند.

 

تحول در فناوريهاي پيش گفته همچنين موجب ظهور صنايع و مشاغل جديدي شده است که تا يک دهه قبل نامي از اين مشاغل در ميان نبود. به عنوان مثال پيشرفتهايي که در زمينه هاي بيوتکنولوژي، ويروس شناسي، تحقيقات سرطان و عصب شناسي شده است، مستقيماً متکي به دستاوردهاي انسان در زمينه علوم رايانه و سيستم هاي اطلاعاتي بوده است.

 

بنابراين، پديده هاي جديد مانند رشد اقتصادي، تغييرات جمعيتي، جهاني شدن و تحولات عظيم در فناوري اطلاعات و ارتباطات، ازجمله عوامل اثرگذار بر وضعيت مشاغل بوده اند.

 

 

فناوري اطلاعات و اشتغال زايي

سخن گفتن از آثار فناوري اطلاعات بر مجموعه مشاغل، امر دشواري است. چرا که فنــاوري اطلاعات درعين اشتغال زايي، اشتغال زدا هم بوده است. شواهد حاکي از آن است که فناوري اطلاعات به عنوان يک کاتاليزور براي رشد اقتصادي و اشتغال زايي، عمل مي کند. هنگامي که فعاليتهاي روزمره مکانيزه مي شوند و بهره وري افزايش مي يابد، هزينه هاي توليد و تحويل کالا کاهش مي يابند. به عبارت ديگر، قيمت تمام شده کالا براي خريدار کاهش يافته و به تبع آن، تقاضا براي خريد افزايش مي يابد. همچنين فناوري اطلاعات موجب شده تا اطلاعات دقيق و روزآمد همواره دردسترس متقاضيان قرار گرفتــه و آنها را قادر به تصميم گيري يا تصميم سازي بهتر و به موقع کند. اين امر به سهم خود هزينه ها را کاهش داده، سود را افــزايش مي دهد و رشد اقتصادي را تسهيل مي سازد. اين يک واقعيت است که در اثر ماشيني شدن فعاليتها، تقاضاي برخي از صنايع براي نيروي کار کاهش مي يابد. ولي ازطرفي، مشاغل جديدي وارد بازار کار مي گردند. از جمله اين مشاغل عبارتند از طراحي صفحات وب، کارشناس نگهداري و مديريت پايگاههاي تحت وب، کــارشنـاس سيستم هاي چندرسانه اي، تکنسين ماهواره اي فرستندگي، تکنسين سيستم هاي موقعيت ياب جهاني، و متخصصين تجارت الکترونيکي، اين مشاغل نياز به دانش، مهارت و توانمنديهايي دارند که بعضاً در شرح مشاغل قبلي يا حتي کنوني برخي کشورها وجود ندارد.

 

يکــي از کشــورهـاي منطقه که در اشتغال زايي از رهگذر فناوري اطلاعات به موفقيتهاي جهاني دست يافته، کشور هندوستان است. اين کشور صدور محصولات نرم افزاري خود را ابتدا از ايالات متحده، اروپا و ژاپن آغاز کرد. در سال 1984 درآمد هند از اين صنعت تنها 10 ميليون دلار و در سال 89 يعني 5 سال بعد، به 8 ميليارد دلار رسيد. در تحقيقي که يکي از شرکتهاي بزرگ مشاوره مديريت، به نام مک کنزي انجام داد، پيش بيني شده است که چنانچه صنعت نرم افزار هند روند کنوني را ادامه دهد، تا پايان سال 2010، درآمدي بالغ بر 87 ميليارد دلار نصيب اين کشور شده و 2/200/000 شغل جديد در هند ايجاد خواهدشد. (6) به عنوان نمونه به مواردي از موقعيتهاي شغلي ايجاد شده جديد که متاثر از رشد فنــاوري اطلاعات بــوده انــد، اشاره مي گردد:

 

1 - مراکز تلفن(callcentres) : فناوري ارتباطات اين امکان را ايجاد کرده است تا ارتباطات تلفني 24 ساعته ارزان قيمت با هر نقطه اي از جهان، مقرون به صرفه بوده و بازاريابي از راه دور و خدمات پس از فروش به راحتي صورت پذيرد. به عنوان نمونه، با تجهيزات پيشرفته مخابراتي نصب شده در ايالات متحده اين امکان ايجاد شده است تا فعاليتهايي همچون صدور صورت حساب، حسابرسي و خدمات پشتيباني فروش، ازطريق 30 مرکز مخابراتي در آمريکا و استخدام حدود 30/000 کارمند آسيايي، به راحتي صورت پذيرد. براي مثال شعبه مرکزي کمپاني جنرال الکتريک، ايستگاهي در نزديکي شهر دهلي ايجاد کرده و خدمات از راه دور اين کمپاني را پشتيباني مي کند.

 

2 - مديريت اسناد پزشکي: خدماتي همچون اطلاعات پرونده بيماران و گزارشهاي پزشکي ازطريق اينترنت به شرکتهاي خدماتي در هند و فيليپين ارسال شده و اين اطلاعات در آنجا، پس از سازماندهي لازم و تبديل به قالبهاي متني، به کشور سفارش دهنده منتقل مي گردد، تنها در سالهاي 1999 تا 2000، نزديک به 70 شرکت جديد در هند ايجاد شده تا به خدمات اسناد پزشکي از راه دور بپردازند.

 

3 - خدمات پشت صحنه شرکتها: انواع فعاليتهاي اداري مانند ورود اطلاعات به رايانه، پردازش و تحليل اطلاعات، از راه دور صورت مي پذيرد. سازمانهايي همچون راه آهن، ناشران، دانشگاهها و شرکتهاي مسافربري هوايي، ازجمله سازمانهايي هستند که از خدمات فوق بهره گرفته اند. خطوط هواپيمايي بريتانيا و سنگاپور ازجمله شرکتهايي هستند که اطلاعات پرواز و رزرو بليت خود را به بنگاههاي مستقر در کشور هند واگذار مي کنند. کمپاني امريکن ان لاين (aol) درحال حاضراز همکاري 600 کارمند فيليپيني بهره گرفته است. اين افراد موظف هستند به سوالهاي فني و مالي مشتريان آمريکايي پاسخ دهند که بالغ بر حدود 12/000 پيام پست الکترونيکي در روز هستند.

 

4 - خدمات بيمه: شرکتهاي بزرگ بيمه که روزانه وظيفه پاسخگويي به ميليونها مراجعه را دارند، نياز به خدمات کارشناسي و پزشکي گسترده اي پيدا مي کنند. اين شرکتها قوانين جاري خود را براي کشورهاي آسيايي ارسال کرده و ساعات مطالعات کارشناسي پرونده ها را به اين کشورها واگذار کرده اند.

 

5 - بررسيهاي حقوقي: در بررسي پرونده هاي قطور حقوقــي، سـاعات کار بسياري صرف مي گردد. بنگاههاي حقوقي غربي با شناسايي شرکتهاي حقوقي مناسب در آسيا که داراي وکلاي ورزيـده، تسلط به زبان انگليسي و هزينه هاي اندک باشند، فعاليتهاي مطالعاتي خود را به اين کشورها واگذار مي کنند. در اين رهگذر، نبايد نسبت به مشاغل جانبي ايجاد شده کم توجه بود. مشاغلي همچون ايجاد پايگاههاي هوشمند از قوانين کشورها، ايجاد پايگاه موضوعي از پرونده هاي حقوقي و سابقه جرايم(7) و... .

 

6 - انجام فعاليتهاي کارگزيني: پردازش فيشهاي حقوقي کارکنان و رسيدگي به ديگر آمار کارگزيني که مشخص و تکراري است، نيز در زمره مشاغل از راه دور قرا رگرفته است. کمپاني نفتي کال تکس (caltex) از مرکزي در شهر مانيل، فعاليتهاي کارگزيني شعب خود را کــه در پنج کشـور مختلف جهان مستقر شده اند، اداره مي کند.

 

7 - متحـرک سازي: صنعت متحرک سازي رايانه اي تا پايان سال 2001 ميلادي، 35 ميليارد دلار از سهم بازار کار را به خود اختصاص داده است. طـــراحـي و توسعه سيستم هاي متحرک سازي رايانه اي به طور قابل توجهي هزينه توليد انيميشين هاي ويدئويي، فيلمها و cd هاي پزشکي، فيلمهاي آموزشي، مستندهاي علمي، بازيها و آگهيهاي تجارتي را کاهش داده است. کاربري وسيع اين حرفه و هزينه گزاف توليد آن در کشورهاي غربي، موقعيت شغلي بسيار مناسبي را براي کشورهاي درحال توسعه ايجاد کرده است.

 

8 - خدمات مهندسي: برخي از شرکتهاي غربي، اقدام به ايجاد مراکز طراحي در آسيا کرده و از خدمات مهندسي اين منطقه بهره گرفته اند. کمپاني بزرگ مهندسي بچ تل (bechtel) با ايجاد يک مرکز طراحي در شهر بنگلور و استخدام 500 مهندس طراح، خدمات پشتيباني فني کمپاني فوق را در سطح جهاني تامين کرده است.(8)

 

بهره گيري از منابع خارجي و انجام فعاليتهاي خدماتي با استفاده از فناوري اطلاعاتي و ارتباطي، هنوز در آغاز راه است. لذا به سختي مي توان عمق و دامنه اين زمينه جديد اشتغــال زايـي را موردارزيابي قرار داد. صاحب نظران بر اين باورند که درازاي هر شغل جديدي که در صنعت نرم افزار ايجاد مي گردد، حدود 75 موقعيت شغلي مي تواند ازطريق کاربرد فناوري اطلاعات در زمينه هاي ديگر پديد آيد. چنانچه اين پيش بيني صحيح باشد، طي 10 سال آينده، تنها از گذر مشاغل مرتبط با فناوري اطلاعات 100 ميليون موقعيت شغلي جديــد ايجاد خواهدشد. (منبع شماره 8 صفحه 14)

 

 

چشم انداز آينده

انجمن آينده شناسي جهان در هفتمين نشست عمومي خود، طي گزارشي پيش بيني کرده است که تا سال 2010 ميلادي، مشاغل متعـارف فعلي وارد چالش جديدي شده و حرفه هاي ارزشمندي به وجود خواهدآمد. هرچند که فضاي پيش بيني شده، بسياري از مشاغل امروزي را از بين خواهدبرد. در آن برهه، بسياري از فرمانها و تصميم گيريها ازطريق سيگنال هاي ديجيتالي و فيبرنوري که به وسيله ماهواره و فناوري بي سيم پشتيباني مي شوند، مخابره خواهدشد. بديهي است که شعاع گسترش ايــن فنــاوريها بستگي به برنامه ريزي هر کشور و صلاحديد رهبران آن دارد. براي درک بهتر از وضعيت آينده، تعدادي از مشاغل از بين حرفه هاي مختلف انتخاب شده و تصوير سال 2010 اين مشاغل به طور اختصار ترسيم خواهد شد:

 

1 - کشاورزي: کشاورزان بيشتر به عنوان مديران مزرعه و عمدتاً در داخل ساختمان فعاليت خواهندکرد. اطلاعات محيطي ازطريق حساسه هاي هوشمند به رايانه و دفتر کار کشاورز مخابره شده و کشاورزان به راحتي به تحليل وضعيت خاک، سلامت گياهان و درختان، حد آماده بودن محصول براي برداشت، تلفيق کود و غذاي موردنياز خاک، رطوبت و بسياري عوامل ديگر خواهند پرداخت. در آن زمان کشاورزان بايد بتوانند خــود به تحليل وضعيت بازار پرداخته و با پيش بيني وضعيت جوي، بهره وري کشت و برداشت را ارتقاء دهند. آنها داده هاي موردنظر را وارد رايانه کرده و رايانه پس از پردازش اطلاعات، فرمانهاي لازم را براي تجهيزات و سيستم هاي نصب شده در مزرعه مخابره خواهد کرد.

 

2 - پليس مجهز به فناوري اطلاعات: در سازمانهاي پليس آينده، مکاتبات اداري و ارسال و دريافت پيامها به صورت الکترونيکي انجام خواهدشد. افسران پليس و کارآگاهان، با بهره گيري از پايگاههاي اطلاعات هوشمند به دنبال سرنخ خواهند بود، تا اينکه به صورت فيزيکي به جستجو در شهر بپردازند. احتمالاً يکي از اين پايگاهها، حاوي نمونه هاي dna شهروندان بوده و لذا بررسي پرونده يک مظنون به راحتي انجام مي پذيرد. با امکان ثبت صورت افراد، به جاي احکام اداري امروزي، ماموران پليس با فرمانهاي گفتاري براي انجام ماموريت يا حضور در دادگاه آماده خواهند شد. خودروهاي پليس بيشتر شبيه به آزمايشگاههاي کوچک جنايي شده و ازطريق ارتباط مستمر با مرکز تشخيصهاي جنايي، در تشخيص جرم و دستگيري متخلفان نقش بسزايي ايفا خواهندکرد. چنانچه شهروندي مرتکب يک جرم رايانه اي گردد، نوع جرم و موقعيت وي سريعاً مشخص شده و دستور جلب مجرم به نزديکترين گشت پليس اعلام خواهدشد.

 

3 - کارگران صنعتي: اتوماسيون در محيط کار باعث منسوخ شدن مشاغل غيرهوشمند، مانند خواندن کنتورهاي آب، برق، گاز و تلفن خواهدشد. اطلاعات کنتورها ازطريق ارتباطات رايانه اي بين هر ساختمان و وزارت نيرو، تبادل مي گردد. با بهره گيري از واقعيت مجازي، نظارت بر فعاليتهاي مکانيزه شده و خطوط توليد، صورت مي پذيرد. در فعاليتهاي تعميرات و نگهداري، کارگر ناظر قطعات موردنظر را به صورت تصويري مشاهده کرده و فرمان تعويض يا تعميرات براي روباتهاي مربوطه مخابره خواهدکرد. تعميرات ميداني مانند لوله هاي نفت و گاز و خطوط انتقال نيرو، به وسيله تکنسين هاي مجهز به تلفن همراه و رايانه کيفي انجام خواهدشد.

 

اين افراد با بهره گيري از اطلاعات فني و استانداردهاي موردنياز، به خوبي انجام وظيفه خواهندکرد. پيش بيني مي گردد که فعاليتهاي ميداني اضطراري، با يک يا دو روز فعاليت ميداني در هفته به خوبي انجام پذيرند.

 

4 - پژوهشگران: دانشمندان و پژوهشگران در سال 2010 با بهره گيري از فناوريهاي اطلاعاتي، در گروههاي بزرگ فعاليت کرده و علاقـه مندان به يک موضوع تحقيقاتي خاص، به راحتي با يکديگر هماهنگ خواهندشد. گردهمايي مجازي آنها نه تنها از پژوهشهاي تکراري در کشورهاي مختلف خواهد کاست، بلکه موجب پيشرفتهاي سريع در دانش بشري مي گردد. گروههاي کار از نقاط مختلف جهان، مي توانند از تجهيزات و منابع گران قيمت و ارزشمند يکديگر، به صورت مشترک بهره بگيرند. يکي از دستاوردهاي فعاليت گروهي عبارت است از پرداختن پژوهشگران کشورهاي مختلف به يک مشکل تحقيقاتي خاص و تقسيم حجم کار بين گروههاي پژوهشي در کشورهاي مختلف.

 

5 - آموزش: مدرس سال 2010 عمدتاً به عنوان يک مربي و راهنما فعاليت خواهدکرد تا اينکه يک روز کامل از وقت خود را صرف آموزش کنــد. دانش آمــوزان بـا هدايت مدرس و بهره گيري از درسهاي ويديويي، برنامه هاي آموزشي تلويزيوني و سيستم هاي هوش مصنوعي، به دانش تعيين شده در طرح درس دست خواهنديافت. سيستم هوش مصنوعي در مراکز آموزشي، به عنوان يک دستيار و مشاور با ارزش براي مدرسان عمل خواهدکرد. به طوري که براي هر دانش آموز، متناسب با استعداد و توانمندي فردي وي، توصيه ها و دستورات آموزشي ويژه صادر شده و دراختيار مدرس قرار مي گيرد. مدرس تنها در موارد نادري مجبور به تدريس برخي از مفاهيم شده و عمدتاً وقت خود را صرف بهبود برنامه درسي يا تدريس موردي بعضي از دانش آموزان خواهدکرد. (9)

 

 

 

راهکارهايي براي ما

بنابه اظهار صاحب نظران و علاقه مندان به مبحث فناوري اطلاعات، انقلاب فناوري اطلاعات در ابتداي راه بوده و هنوز دوران طفوليت خود را طي مي کند. بديهي است که در سالهاي آينده، اجزاي اين فناوري به مراتب از يکپارچگي و هماهنگي بيشتري برخوردار شده و اثرگذاري آن بر وضعيت اشتغال و ارتباط بين کشورهاي توسعه يافته با کشورهاي درحال توسعه به شدت خودنمايي خواهدکرد. چنانچه بــراي اين پديده رعدآسا، در برنامه هاي توسعه اي ملي جايگاه مناسبي ترسيم نگردد، ممکن است زمان وموقعيت فعلي نيز براي هميشه ازدست برود.

 

ازجمله راهکارهايي که مي تواند براي کشور ما مفيد باشد عبارتند از:

 

گسترش طرح ملي فناوري اطلاعات کشور؛

بکارگيري تدابير لازم به منظور مشارکت کليه سازمانهاي دولتي و خصوصي در اجراي اين طرح؛

ايجاد شورايي متشکل از سازمانهاي مختلف، به منظور هدايت کشور براي گذار از مقطع کنوني و ورود به اقتصاد اطلاعات؛

برنامه ريزي به منظور شناسايي ظرفيتها و استعدادهاي داخلي متناسب با بازار جهاني فناوري اطلاعات و تلاش درجهت برخورداري از سهم مناسبي از اين بازار؛

به عنوان يک استراتژي کوتاه مدت و تا زمان حضور فعال کشور در بخش صادرات فناوري اطلاعات، طراحي يک الگوي مناسب براي بنگاههاي تجاري کار از راه دور (teleworking) و تعميم آن به مشاغلي که از نيروي انساني موردنياز داخلي و فاقد شغل برخوردار هستند. ازجمله اين مشاغل مي توان به شرکتهاي طراحي نرم افزار، بيمه، حقوقي، صنعت حمل و نقل، حسابداري، خدمات پزشکي، خدمات ترجمه بين زبانهاي فارسي و ديگر زبانها، تدريس زبان و ادبيات فارسي، و بسياري از مشاغل خدماتي ديگر اشاره کرد. 1

 

 

پا نوشتها:

1 - واژه اي مشتق شده از عبارات electornics, mechanical حوزه اي از مهندسي که اصول علوم مکانيک، برق و الکترونيک را در طراحي محصول به کار مي برد.

2 - bulletin board systems (bbs)

3 - hyper text markup language

4 - آخرين آمار متعلق به ماه اوت 2001 ميلادي است.

5 - در اجلاس سالانه انجمن آينده شناسي ده شغل مختلف موردبررسي قرا رگرفته است که به دليل اختصار، در اين مقاله به طور اجمال به پنج شغل اشاره خواهدشد.