کروموفور

[mani24 29,665]

[h=2][/h]

اگرچه جذب پرتو ماورای بنفش با تهییج الکترونهاپیوندها به یکدیگر نگاهداشته‌اند، نقش مهمی را در تعیین این که کدام طول موج تابش جذب خواهد شد، بازی می‌کنند. آن هسته‌ها قدرت اتصال الکترونها را تعیین کرده ، بدین طریق بر فاصله ترازهای انرژی حالات پایه و برانگیخته تاثیر می‌گذارند. بنابراین ، انرژی یک انتقال و طول موج پرتو جذب شده از خصوصیات یک گروه از اتمها هستند و نه خود الکترونها. آن گروه از اتمهایی که چنین جذبی را ایجاد نماید، یک

کروموفور

خوانده می‌شود.

 

اگر تغییرات ساختمانی در این گروه از اتمها ایجاد شود، انتظار می‌رود که میزان انرژی و شدت جذب نیز تغییر یابد. در بسیاری از مواقع ، کار بی‌نهایت دشواری است که بتوان از لحاظ تئوری پیش‌بینی کرد که چگونه با تغییر ساختمان یک کروموفور ، جذب نیز تغییر می‌کند؛ در این هنگام ضروری است که از راهنماهای تجربی برای پیش‌بینی روابط بهره جست.

از حالات پایه آنها به حالت برانگیخته ایجاد می‌گردد، ولی هسته‌هایی که الکترونها را در

آلکانها

 

برای مولکولهایی نظیر آلکانها که فقط پیوندهای ساده داشته و فاقد اتمهایی است که جفت الکترون غیرپیوندی دارند، تنها انتقالات الکترونی ممکن از نوع *σ→σ هستند. این انتقالات چنان انرژی بالایی دارند که انرژی ماورای بنفش را در طول موج بسیار کوتاهی جذب می‌کنند، کوتاهتر از آنچه با طیف سنجهای معمولی قابل حصول است.

الکلها ، اترها ، اترها ، آمینها و ترکیبات گوگرددار

 

در مولکولهای اشباع شده ای که شامل اتمهایی با جفت الکترونهای غیر پیوندی هستند، انتقالات از نوع n→σ* پر اهمیت می‌گردند. این انتقالات نیز نسبتا از انرژی بالایی برخوردارند، اما آنها تابشی را جذب می‌کنند که بطور عملی در ناحیه قابل حصول است. الکلها و آمینها محدوده ای بین nm 200-175 را جذب کرده ، در حالی که تیولها و سولفیدهای آلی بین nm220-200 را جذب می‌کنند. اکثر جذبها زیر نقاط کور حلال های مورد استفاده بوده و در نتیجه در طی محلول دیده نمی‌شوند.

آلکنها و آلکینها

 

در مولکولهای غیر اشباع ، انتقالات *π→π اتفاق می‌افتد. این انتقالات نیز از انرژی بالایی برخوردارند، ولی موقعیت آنها آن چنان که بعد از این دیده خواهد شد، بستگی به نوع استخلاف دارد. آلکنها حدود nm175 و آلکینها حدود nm170 را جذب می‌کنند.

 

img0062.jpg

 

ترکیبات کربونیلی

 

مولکولهای غیر اشباعی که حاوی اتمهایی نظیر اکسیژن و نیتروژن باشند، ممکن است انتقالی از نوع n→σ* را نیز انجام دهند. این انتقالات شاید از جالبترین و پرمطالعه‌ترین انتقالات باشند، بخصوص در ترکیبات کربونیلی. این انتقالات همچنین به استخلاف روی ساختمان کروموفور نیز نسبتا حساس هستند. یک ترکیب کربونیلی معمولی انتقال n→σ* را در حدود nm290-280) 15=ε) انجام می‌دهد. تعداد بسیاری از انتقالات n→σ* ممنوع بوده و در نتیجه از شدت کمی برخوردارند. ترکیبات کربونیلی دارای انتقال *π→π در ناحیه nm 188 نیز هستند. تقریبا همگی این کروموفورهای ساده در یک طول موج (nm210-160) جذب می‌دهند.

 

موقعیت و شدت نوار جذب یک کروموفور را می‌توان با اتصال گروههای استخلافی به جای هیدروژن در ساختمان اصلی کروموفور تغییر داد. ممکن است گروههای استخلافی خود باعث جذب تابش ماورای بنفش نشوند، ولی حضور آنها باعث تغییری در جذب کروموفور اصلی می‌گردد.

اکسوکروم

 

استخلافهایی که شدت جذب ( و احتمالا طول موج ) را افزایش می‌دهند،

اکسوکروم

خوانده می‌شوند. اکسوکرومهای معمولی عبارتند از گروههای متیل ، هیدروکسیل ، آلکوکسی ، هالوژن و آمین.

 

 

استخلافهای دیگر یکی از چهار اثر زیر را بر جذب می‌گذارند:

 

 

1. تغییر مکان باثوکرومی یا تغییر مکان قرمز – تغییر مکان به فرکانس پایین‌تر یا طول موج بلندتر
   
   
2. تغییر مکان هیپکسوکرومی یا تغییر مکان آبی – تغییر مکان به فرکانس بالاتر یا موج کوتاهتر
   
   
3. اثر هیپوکرومی افزایش شدت جذب
   
   
4. اثرهیپوکرومی کاهش شدت جذب
   
   

 

 

 

برگرفته از دانشنامه ی رشد