معرفی مجموعه معرفی و تحلیل کامل خانه بروجردیها به همراه نقشه ها و تصاویر

[Saye Noori 10,314]

 

 

خانه بروجردی‌ها از آثار تاریخی شهر کاشان است. این بنا در محلهٔ سلطان میراحمد واقع است و در نیمهٔ دوم قرن ۱۳ هجری ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌ است.

 

 

خانة بروجردیها در زمینی به مساحت تقریبی ۷۰۰ ، ۱ مترمربع ساخته شده ومساحت این بنا حدود ۳۰۰۰ مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی ، هشتی ، راهرو، حیاط ، تابستان نشین ، زمستان نشین ، آشپزخانه ، حیاطهای سرپوشیده در اطراف ، و زیرزمینی وسیع . خانه بروجردی ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین ها سرازیر شده و در آنها جریان می یابد. خانه بروجردی ها به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است که سر در اصلی و هشتی ورودی بین این دو بخش مشترک است. این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می‌کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.

 

 

خانه ی تاریخی بروجردی ها در محله ی قدیمی سلطان امیراحمد کاشان قرار دارد. خانه ی بروجردی ها نمونه ی یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار است که در سال 1242 خورشیدی توسط یکی از بازرگانان معروف کاشان به نام حاج سید حسن نطنزی ( بروجردی ) ساخته شده است. برخی از تزئینات بدنه ی داخلی هشتی ورودی در سال 1256 خورشیدی انجام گرفته است. هر چند برخی منابع تاریخ ساخت بنا را 1253 و اتمام آن را هجده سال بعد یعنی 1271نوشته اند. بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل کاشانی بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه ی بروجردی شهرت یافته است. معمار طراح و سازنده ی خانه ی بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم کاشی بوده است که خانه ی طباطبایی ها ( واقع در همین محله ) و تیمچه ی امین الدوله ( واقع در بازار میانچال کاشان ) از دیگر آثار این معمار هنرمند است.

 

این خانه در محله ی قدیمی سلطان امیراحمد کاشان قرار دارد. خانه ی بروجردی ها نمونه ی یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار است که در سال 1242 خورشیدی توسط یکی از بازرگانان معروف کاشان به نام حاج سید حسن نطنزی ( بروجردی ) ساخته شده است. برخی از تزئینات بدنه ی داخلی هشتی ورودی در سال 1256 خورشیدی انجام گرفته است. هر چند برخی منابع تاریخ ساخت بنا را 1253 و اتمام آن را هجده سال بعد یعنی 1271نوشته اند. بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل کاشانی بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه ی بروجردی شهرت یافته است. معمار طراح و سازنده ی خانه ی بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم کاشی بوده است که خانه ی طباطبایی ها ( واقع در همین محله ) و تیمچه ی امین الدوله ( واقع در بازار میانچال کاشان ) از دیگر آثار این معمار هنرمند است.

 

شرح پلان خانه بروجردی ها معماری داخلی وعملکرد فضاها

1- مساحت ۱۷۰۰مترمربع-زیربنا۱۰۰۰مترمربع-

2- دوطبقه ودربعضی قسمتها مثل قسمت جنوبی که باسرداب دارای ۳طبقه است.

3- دارای یک حیاط با ابعاد۲۰در۳۰-

4- دارای ۳ورودی درشمال(ورودی اصلی)،غرب(مخصوص مراسم مذهبی وغیره) وجنوب(برای خواص)-ایوان های سرپوشیده دراطراف حیاط.

5- جلوخان درفضای هشتی که دارای ۶عددسکو برای انتظارمراجعین می باشد.این سکوها پاخوری نام دارد.

 

نقاشی های ارزنده و گچ بری های این خانه، زیر نظر کمال الملک، نقاش بزرگ ایران اجرا شده‌است. بانی این خانه، حاج سید حسن نطنزی از بازرگان‌های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده‌است. خانه بروجردی اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است.

 

مشخصات بنا: ساختمان به ابعاد ۱۷٫۳۰ × ۱۴٫۹۰ متر بنا گردیده است. جنس مصالح عبارت از خشت و گل و پایه بنا از سنگ لاشه محلی و ساروج است. بنا دارای ۷ اتاق در طبقه همکف، ایوانی در جلوخان و دو اتاق در طبقه زیرین است. درهای ورودی اتاق‌های زیرزمین رو به بیرون بازشده و طبقه اصلی با یک متر ارتفاع از سطح زمین ساخته شده تا از رطوبت محل در امان باشد. بازشو‌های ساختمان چوبی بوده و اندود داخلی بنا به‌جز یک اتاق، بقیه از جنس گچ می‌باشد. سقف‌های عمارت دارای سیستم تاق-تویزه و تاق-چشمه گنبدی بوده و از جنس خشت بنا گردیده است. نوع پوشش بام متناسب با محیط از غوره گل، کاه‌گل و لایه‌ای از برگ گیاهان ساخته شده است. نمای عمارت ترکیبی از آجر، گچ و شمشه‌های گچی است که در قسمت فوقانی نما به شکل زیبایی خودنمایی می‌کند. حیاط به ابعاد ۷۵×۱۰۵ متر و دارای دو حوض بزرگ است که آب چشمه اسکندریه پس از گذر از باغ تالار، آبشار نیاسر، با رسیدن به این منطقه وارد حوض اول گردیده و پس از گذر از زیر ساختمان وارد حوض دوم در قسمت جلویی ساختمان می‌شده است.

 

قسمت بیرونی خانه، در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که فعلاً مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و مشتمل است بر: راهروی ورودی، حیاط مرکزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن، ایوان جنوبی، اطاق های تابستانی و حیاط های خلوت بین اطاق ها و بالاخانه هایی که به صورت قرینه در دو طرف تالار اصلی قرار گرفته اند، بادگیرها و زیرزمین ( سرداب ) ها، اطاق پنج دری زمستانی که بدنه ی داخلی آن از گچبری بسیار ظریفی با طرح گل و مرغ تزئین شده است، اتاق های آفتابگیر زمستانی، بهارخواب های جبهه ی شمالی، طارمی و قسمت غربی و سایر فضاها. بخش بیرونی حیاطی کشیده دارد. بناهایی که در دو سر حیاط قرار گرفته اند، هم مهمتر هستند و هم از ارتفاع بیشتری برخوردارند. در جبهه ی جنوبی مهمترین بخش بنا واقع شده که دارای یک تالار مرتفع و با عظمت است که به شکل هشت و نیم هشت ساخته شده و اتاق ها و فضاهایی در اطراف آن و در دو طبقه ساخته شده اند. سقف تالار اصلی، گنبدی شکل است که یزدی بندی شده و در جای جای آن نورگیرهایی تعبیه شده اند که زیبایی خاصی به سقف داده اند. بر روی دیوارها نقاشی هایی به چشم می خورد که می شود گفت الهام گرفته از سبک نقاشی اروپایی آن زمان خصوصاً سبک روسی است. گچ بری های دیوارها فوق العاده زیبا هستند. متاسفانه برخی از نقاشی ها که از تصویر انسان بوده را خراب کرده اند. یک ایوان بزرگ در جلوی تالار وجود دارد. در جبهه ی شمالی یک تالار پنج دری همراه با شاه نشین است که یک ایوان در مقابل خود دارد و یک بادگیر در پشت آن وجود دارد. تالارهای بزرگ سرپوشیده و حیاط های خلوت دو طرف آن، با نقاشی های ظریف و هنرمندانه و گچبری های برجسته و بسیار بدیع زینت یافته و سقف آن از طرف داخل دارای تقسیم بندی های هندسی رسمی و یزدی بندی است. در قسمت فوقانی سرپوشیده در بام، نورگیر فوق العاده جالبی تعبیه شده است که طرح آن در نوع خود منحصر به فرد می باشد. سقف ها و بدنه ی داخلی سرپوشیده و تالارهای طرفین آن با نقش های بدیع و طرح های گل و مرغ و اسلیمی و شکارگاه و نقوش حیوانات در شیوه های متنوع رنگ و روغن و آبرنگ تزئین شده است. نقاشی های خانه ی بروجردی زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران در دوره ی قاجاریه، یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک ( بنیانگذار اولین مدرسه ی نقاشی در ایران ) و برادرزاده اش مرحوم میرزا محمد خان غفاری کاشانی ( کمال المک ) ترسیم و طرح های گچبری خانه با نظارت این دو استاد تهیه و به انجام رسیده است.

 

اندرونی خانه ی بروجردی، خود شامل دو قسمت است:

1- قسمت جنوبی که دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی و مزین به آینه کاری است و در دو طرف تالار، بالاخانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می گردد. ضمناً در اطراف تالار بزرگ اتاق های گوشواره بنا شده است. اتاق های سرتاسر ضلع غربی این قسمت از اندرونی با قسمت شرقی حیاط بیرونی فصل مشترک دارند. قسمت جنوبی که در سنوات قبل از کل مجموعه تفکیک و به صورت خانه ی جداگانه ای درآمده بود، اخیراً توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از مالکین آن خریداری شده و پس از اتمام تعمیرات به قسمت بیرونی ممنضم و مرتبط خواهد شد تا در معرض بازدید عموم قرار گیرد.

2- قسمت شمالی عبارت است از یک حیاط خلوت و اتاق پنج دری ساده و صندوق خانه و اتاق نشیمن و یک سرداب بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه ی زیرین تالار بزرگ قسمت جنوبی اندرونی است.یکی از مشخصه های خانه های قدیمی در بافت کویری، وجود زیرزمین یا سرداب های خنک است که اهالی خانه را از گرمای بسیار زیاد تابستان نجات می دهد. خانه ی بروجردی ها از نظر طرح و معماری و قدمت و تزئینات نقاشی و گچبری جزء نفایس آثار تاریخی دوره قاجار می باشد. تاکنون مرمت قسمت های مختلف و استحکام بخشی قسمت های عمده ی خانه و تثبیت نقاشی ها به وسیله ی کارشناسان و استادکاران اداره ی میراث فرهنگی کاشان انجام شده و بعضی الحاقات و تغییرات غیراصولی که در طول سال ها در این بنای ارزشمند صورت گرفته بود به صورت اولیه بازسازی شده است و این مرمت و بازسازی ادامه دارد. یکی از نقاط ضعف اکثر خانه های تاریخی که مرمت شده و در معرض بازدید عموم قرار می گیرند، این است که به محوطه های آشپزخانه ( مطبخ ) ، نحوه ی آبرسانی به حیاط، وجود تلمبه و چاه یا قنات و همچنین مستراح ( موال یا توالت ) توجه نمی شود. انگار که آدم های سده های قبل غذای آماده از رستوران می خریدند، آب معدنی بطری می نوشیدند و برای اجابت مزاج به مسجد محل می رفته اند. خانه ی بروجردی ها هم در مرمت هایش از همین ایراد اساسی بی نصیب نمانده است. خانه ی بروجردی ها در سال 1353 خریداری و با شماره ی 1082 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این خانه فعلاً محل اداره ی میراث فرهنگی شهر کاشان است.

 

....................

 

* تحلیل کامل به همراه گزارش توصیفی این مجموعه ارزشمند تاریخی در کنار تصاویر و نقشه ها در ضمیمه قرار گرفته شده است.

 

http://www.noandishaan.com/forums/thread114853.html#post1265225

 

 

:icon_gol:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[alir3zamousavi 11]

ممنون به خاطر اطلاعات مفیدی ک درباره این سرمایه ملی دادین ممنونم