دنیای زیبای مارها

[masi eng 47,044]

مشخصات عمده مارها به شرح زیر است:۱) گوش خارجی ندارند.۲) انتهای قدامی زبان آنها دو شاخه است و داخل کیسه یا غدامی در دهان قرار دارد.۳) چشم آنها فاقد پلک بالایی است و پلک پائینی به طرف بالا امتداد دارد. و ضمن اتصال به کره چشم آنرا می پوشاند بنحوی که همیشه چشم مار باز می نماید.۴) فکهای آنها بوسیله وترهای نرم به هم مربوط است . اتصال مفصلی استخوانهای دهانشان طوریست که حرکت آزاد دارند و بلع شکار را سریع و آسان می کند.۵) مارها استخوان جناغ سینه ، لکن دست و پا ندارند مگر در خانواده بوا و مارهای کرمی شکل که فقط آثاری از آنها است و پا در اطراف آنال با نر چشان مشاهده می شود .● ساختمان داخلی و شکل ظاهری مارها :اسکلت استخوانی مارها از چمچمه و ستون فقرات و دنده ها تشکیل می شود نامگذاری آنها تقریباً شبیه استخوانهای انسان و شبیه حیوانات می باشد.تعداد دندانها و طرز قرار گرفتن آنها در خانواده های مختلف مارها متفاوت است . شناسایی دندانها ساده ترین و مطمئن ترین راه تشخیص و تفکیک مارهای سمی از غیر سمی است . دستگاه عصبی مارها از یک مغز کوچک و نخاع شوکی بزرگ تشکیل می شود ، قوی ترین حس مار همان لمس با زبان است که صدا و حرکات مختلف را از راه جذب ارتعاشات به استخوان گوش داخلی منتقل و ضعف بینایی را جبران می کند.تغذیه مارها بر حسب نوع آنها از پستانداران ، پرندگان ، قورباغه ها ، ماهیها ، مارمولکها، تخم پرندگان، کرمها و حشرات تامین می شود . عمل هضم به کندی صورت می گیرد و جانور به هضم تمام مواد جز ناحق ، مو و پر قادر است .یکی از عوامل تشخیص مارها شکل و مشخصات ظاهری آنها است در اندام مارها سه ناحیه مشخص وجود دارد ( ناحیه سر ، ناحیه شکم و ناحیه دم) . فاصله بین انتهای سر و قلب را گردن می نامند . شکل مارها متفاوت و اکثراً استوانه ای شکل و قابل انبساط است . دم مارها معمولاً مدور یا گرد است مگر در مارهای دریایی که دارای دمی مسطح و پهن هستند . بعضی مارها خیلی بزرگ مانند بوا و برخی کوچک که با کرمها قابل اشتباه اند . بدن مارها از پولکهایی پوشیده شده است که در قسمتهای مختلف بدن به نامهای مختلف موسوم اند . دانستن تعداد ، شکل و طرز قرار گرفتن این پولکها روی بدن ، از نظر شناسایی مارها بسیار حائز اهمیت است . طول بدن مار با اندازه گیری فاصله ما بین نوک پوزه یا قسمت قدامی دهان تا انتهای دم و دم از ابتدای آنال یا پولک مخرج تا انتهای دم به حساب می آید .مارهای بزرگ ایران تا آنجایی که مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهای کوچک از چند سانتیمتر معمولاً کوتاه است ولی گاهی هم ممکن است که بلند باشد . بطور کلی می توان نشانیهای مارهای سمی را چنین خلاصه نمود:در گروه افعیها سر مثلثی شکل یا گوشه دار و از پولکهای کوچک پوشیده است مردمک چشم عمودی و دم کوتاه است و دارای گردن مشخص است و در گروه الا پیده یا مارهای کبرا معمولاً سه مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولکهای مشخص یا قرنیه که با شکل پولکهای بدن متفاوت است پوشیده می باشد . در حالت طبیعی ناحیه گردن کاملاً مشخص نیست و مردمک چشم گرد یا بیضی و دم نسبتاً بلند است .در مارهای نیمه سمی یا اوپیستوگلیفا کم و بیش شبیه مارهای گروه الاپیده یا کبری می باشد ولی دندانهای سمی در قسمت حلقی دهان قرار دارد و بندرت گزش آنها باعث مرگ می شود . اما در مارهای دریایی که فقط در خلیج فارس دیده می شوند سر کوچک است و در امتداد بدن قرار دارد ، دم پهن است و به حرکت مار در آب کمک می کند . تمام مارهای دریایی سمی هستند و رنگ بدن مارها متفاوت است گاهی یکنواخت و ساده و گاهی از خطوط و نقوشی که در انواع مختلف مارها متفاوت است توام می باشد .با مطالعه طرز زندگی مارها و شناخت آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه در فصول مختلف سال ، می تو ان حدس زد که چه نوع مارهایی در مناطق مختلف زندگی می کنند ، مارها را از نظر محل زندگی به دو دسته زمینی و دریایی تقسیم می کنند .مارهای زمینی اغلب در بیابانها، دشتها ، کوهستانها و لای بته ها ، زیر تخته سنگها و داخل حفره ها و یا روی درختها و گاهی در باتلاقها یا در آب رودخانه ها زندگی می کنند .مارها اغلب جاهای آرام و ساکت را برای زندگی انتخاب می کنند ، در فصل بهار و تابستان که دوران فعالیت و جنبش آنهاست به شکار می پردازند و در فصل زمستان سستی و رخوت پیدا می کنند و به اصطلاح به خواب زمستانی می روند . پوست اندازی یکی از شرایط و عوامل ادامه زندگی مارها است که در اثر آن نشاط و سلامت خود را حفظ می کنند . این عمل در فصل مناسب یک یا دوبار انجام می شود .از شکل ظاهری دم تا حدی می توان جنس مار را تعیین کرد . مارهایی که دمشان بتدریج باریکمی شود ماده و آنهایی که دمشان باریک می شود ، نر هستند . البته با بازرسی آنال یا مخرج مار و مشاهده آلت تناسلی این تشخیص تکمیل می گردد.حرکت مارهای سمی بطئی است در حالی که مارهای نیمه سمی مانند مارهای غیر سمی غالباً سریع و چابک هستند . معمولاً مارها به طور مارپیچ حرکت می کنند .مارها معمولاً شناگران خوبی هستند ومی توانند مدت نسبتاً زیادی را در زیر آب بمانند این خصوصیت گاهی موجب اشتباه آنها با مارهای آبیمی شود . قدرت پرش یا جهش مار معمولاً یک سوم طول آن است . چه این پرش در جریان شدید یا از نقطه مرتفعی انجام شود ممکن است به چند متر برسد .● نحوه گزش مار :اغلب مارها موقعی که بترسند برای دفاع از خود حمله کرده و بوسیله دندانهای سمی یا فن Fang سم خود را به شکار تزریق می کنند . مقدار کشنده سم مار برای انسان متغییر است و بستگی به میزان ترشح سم نوع و جثه مار و همچنین خواص سمی آن دارد. معمولاً مارهای غیر سمی سهم بیشتری در بوجود آوردن حوادث مارگزیدگی دارند . سم مار از یک ماده پروتئینی با خواص آتریمی متفاوتی است که در غدد و کیسه های مخصوص ساخته و ذخیره می گردد . ۹۰ تا ۹۲ درصد وزن خشک سم مار حاوی بیش از یک توکسین اصلی است .بطور خلاصه می توان گفت که سم مار ممکن است حاوی فاکتورهای نروتوکسین ، پروتئولیتیک ، همولیتیک ، انعقاد کننده خون، ، کولیتسترازها ، هیالوروئیدازها ، امنیواسید اکسیداز و آتریمهای دیگر باشد . علت مرگ معمولاً توقف تنفس بعلت فلج عضلات تنفسی است که ممکن است حتی در کمتر از ۳۰ دقیقه از گزش اتفاق افتد و دیگر بیماران بعلت عوارض مسمومیت مراکز عصبی در حالت اغما و بیهوشیمی میرند .