رفتن به مطلب

اكولوژي Ecology


masi eng

ارسال های توصیه شده

واژه Ecology از لغت یونانی oikos به‌معنای مسکن و پسوند Logos به‌معنای شناخت، اولین‌بار توسط ارنست هکل (Ernst Haeckel: 1834-1919) زیست­شناس آلمانی در سال 1869 بیان شد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

اکولوژی به‌معنای "محیط‌شناسی" عبارت است از مطالعه زیست یا بوم که چگونگی اشغال زمین توسط موجودات زنده و همچنین، نحوه تنسیق آنان در اماکن و چگونگی کنش و واکنش بین این موجودات با یکدیگر را شامل می­شود. پس محیط‌شناسی، دانش شرایط هستی و تعامل یا کنش و واکنش بین موجودات زنده و محیط و یا دانش مرتبط با روابط موجود زنده و محیط می­باشد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
به‌عبارت کلی‌تر، بوم‌شناسی به مطالعه رابطه میان صور زندگی با محیط طبیعی اطلاق می‌شود.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

هر چند بوم‌شناسی در علوم طبیعی ریشه دارد ولی دانشمندان علوم اجتماعی نیز در سده گذشته، اصول آن را برای مطالعه جمعیت‌های انسانی به‌کار برده‌اند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
هنگامی که محیط‌شناسی در مورد انسان به‌کار می­رود به چگونگی استقرار انسان در جغرافیا و مخصوصا شیوه­های تجمع انسان‌ها و سکونت آنان در جغرافیا توجه دارد. از نظر مک‌کنزی (Mac kenzie)، محیط‌شناسی انسانی، مطالعه وابستگی متقابل و گروه‌بندی انسان‌ها در فضاست. او در اثرش با نام شهر (City: 1925) می­گوید: «محیط‌شناسی اجتماعی از آن‌رو به مطالعه روابط موجودات انسانی در چارچوب فضا و زمان می­پردازد که این روابط از نیروهای گزیننده، توزیع کننده، و انطباق‌بخش محیط طبیعی تأثیر می­پذیرند.»
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

محیط‌شناسی یا بوم‌شناسی، در اصطلاح جامعه‌شناختی نام یکی از مکاتب مطرح در حوزه جامعه‌شناسی شهری است. بنیانگذار این مکتب که به مکتب شیکاگو نیز معروف است رابرت پارک (Robert Ezra Park: 1864-1944)، است که در سال 1916 پس از ورود به دانشگاه شیکاگو مقاله­ای تحت عنوان "شهر: پیشنهادی برای تحقیق درباره رفتار انسان در محیط شهری" نوشت و جامعه را به ارگانیسم تشبیه کرد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
در این مقاله وی، رویکرد بوم‌شناسی را به اختصار، در آغاز ذکر کرده است. پارک در اینجا نیز این رویکرد را یکی از رویکردهای چهارگانه نسبت به شهر تلقی نموده است؛ سه رویکرد دیگر؛ جغرافیایی، اقتصادی و فرهنگی محسوب می­شوند.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
پارک تلاش کرده که از مفاهیم زیست‌شناختی برای فهم شهر کمک بگیرد. وی در زمانی طرح خود را ارائه کرد که کاربرد نظریه اجتماعی داروین از شهرت عمومی برخوردار بود. داروینیسم اجتماعی از مفاهیم زیست‌شناختی برای توجیه نابرابری‌های اجتماعی براساس مفاهیمی چون بقای اصلح استفاده می­کرد. در واقع پارک روش­شناسی خود را از امیل دورکیم گرفته بود و نظریه خود را از چارلز داروین اخذ کرده بود. در مکتب اکولوژی به رابطه میان ارگانیسم و محیط می­پردازد و این برگرفته از زیست‌شناسی داروینی است. همان‌طور که در زیست‌شناسی در میان انواع موجودات تفاوت‌هایی وجود دارد آنکه قوی­تر است سلطه به‌وجود می­آورد در میان گروه‌های شغلی و طبقاتی نیز آنکه قوی­تر است مسلط­تر است و کنترل شهر را به‌دست می­گیرد. به‌عنوان نمونه درختان در جنگل از طریق نور کنترل جنگل را در دست می­گیرند و بخش تجاری نیز در یک شهر از طریق موقعیت مرکزی کنترل را در دست می­گیرد و اعمال سلطه می­کند.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پارک شهر، اجتماع و ناحیه را مفاهیمی صرفا جغرافیایی ندانسته است و آن‌ها را نوعی "ارگانیسم اجتماعی" و یا در جایی دیگر یک واحد "ارضی-کارکردی" می­داند. از نظر پارک و مکتب شیکاگو شهر ترکیبی از عناصر مادی (مدنیت) و غیر مادی (اخلاقی) است که بخش دوم مهم­تر است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
از نظر پارک شهر همانند یک اندام زنده اجتماعی محل اسکان طبیعی انسان متمدن می­باشد بدین معنا که شهر نمایانگر یک "ناحیه فرهنگی" با نمونه‌های فرهنگی ویژه است.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
از نظر وی شهر نه‌تنها متشکل از افراد انسانی، امکانات اجتماعی، خیابان‌ها، ساختمان‌ها، چراغ­های برق، متروها، نهادها، بیمارستان­ها و مدارس است، بلکه یک قلمرو و منطقه روانی مشتمل‌بر؛ مجموعه­ای از شیوه­های کاربردی، نگرش­های سازمان‌یافته و احساسات را تشکیل می­دهد. بنابراین شهر دارای دو جنبه توأمان است: جنبه کالبدی و جنبه ماهیت انسانی.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
از نظر پارک شهر کارگاه تمدن بشر است.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از دید پارک و سایر متفکران و پیروان اکولوژی شهری، شهر به‌مثابه متغیر مستقلی است که می­تواند تبیین‌گر بعضی از تجارب و رفتارهای انسانی در چارچوب شهر باشد. پارک در این مورد می­گوید:

«ساخت شهر با پیچیدگی و گستردگی مشهود خود، اولین چیزی است که ما را تحت تاثیر قرار می­دهد. اما چنین ساختی خود بر طبیعت آدمی استوار است و ساخت شهر نمودی از این طبیعت به‌حساب می­آید. از سوی دیگر سازمان وسیعی که شهر نام گرفته است و در پی پاسخ به نیازهای ساکنین پا به عرصه وجود نهاده، خود پس از شکل‌گیری به‌مثابه عنصری خارجی بر ساکنین تحمیل می­شود و براساس طرح و علایق نهفته خود به ساکنین شکل می­بخشد.»

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

لینک به دیدگاه

تقسیمات اکولوژی

این دانش تقسیم‌بندی­های متفاوتی را دربر می‌گیرد. بر‌اساس یک تقسیم‌بندی عمومی، اکولوژی به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود:

الف) اتواکولوژی (Autoecology): که به بررسی یک موجود زنده به‌صورت منفرد یا عده‌ای از افراد متعلق به یک گونه با محیط اطرافش را گویند.

ب) سین‌اکولوژی(Synecology) : بررسی موجودات زنده به‌صورت جمعی با محیط اطرافش را گویند.

در یک تقسیم‌بندی دیگر اکولوژی به سه شاخه تقسیم می‌شود:

الف) اکولوژی گیاهان

ب) اکولوژی جانوران

ج) اکولوژی انسان.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

 

مفاهیم متداول در مکتب اکولوژی

1. تسلط (Dominance)؛ به این معنی که به‌عنوان مثال یک درخت می‌تواند بر محیط مسلط شده و نور را به‌خود تخصیص دهد و دیگران را از این امر محروم کند. در شهر نیز ممکن است چنین اتفاقی بیفتد. به‌عنوان مثال یک فعالیت اقتصادی در شهر مثل تجارت یا صنعت می­تواند بر محیطی مسلط شده و شکل آن محیط را تحت اختیار خود قرار دهد و بر آن محیط مسلط شود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

2. هجوم و استقرار (Invasion Succession)؛ هجوم به‌معنی حرکت یک گروه یا قوم یا نژاد از یک منطقه شهری به یک منطقه دیگر است. و در صورتی که هجوم موفقیت‌آمیز باشد ساکنین قبلی آن منطقه را بیرون می‌کند و خود در آن منطقه مستقر می­شود.

3. همزیستی (Symbiosis)؛ به معنی وابستگی متقابل میان ارگانیسم‌های غیرشبیه است. یعنی نوع طبیعی همکاری اجتماعی. مثلا گیاهان میوه خود را به حیوانات می­دهند و حیوانات تخم میوه را در محیط پخش می‌کنند و باعث تکثیر آن می­گردند. همین رابطه در تقسیم کار میان مشاغل گوناگون در محیط شهری دیده می­شود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

لینک به دیدگاه

نظریه دوایر متحدالمرکز

بعد از پارک شاگردانش در مکتب شیکاگو با مطالعات تجربی تلاش کردند تا نظریه‌هایی در مورد چگونگی شکل‌گیری شهرهای صنعتی و بافت آن‌ها ارائه دهند. معروف‌ترین آن‌ها نظریه دوایر متحدالمرکز برگس (Ernest Watson Burgess: 1886-1966) است. اصل اساسى که در مدل توسعه فضاهاى درون‌شهرى برگس نهفته است از اين فرضيه مايه مى‌گيرد که رقابت و همسازى تعيين کنندهٔ اندازه و سازمان اکولوژيک اجتماع انسانى است. به‌عبارت دیگر صور زندگى اجتماعى با فضا و مکان اشغال‌شده رابطه‌اى تنگاتنگ داشته، توزيع مکانى جمعيت از ارتباط دائمى رقابت و اجتماع در چارچوبى مکانى شکل مى‌گيرد. در واقع از نظر اين مکتب، هر آنچه که در شهر رخ مى‌دهد، موضوع جامعه‌شناسى شهرى به‌شمار مى‌رود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
برگس معتقد است که شهرهای مدرن الگوی دوایر متحدالمرکز را پیدا می­کنند که هر یک از این دوایر خصایص ویژه خود را دارا می­باشند.

 

 

01.jpg

مدل توسعه فضا از برگس

منطقه اول: منطقه تجاری مرکزی؛ این منطقه جایی است که قیمت زمین بسیار بالاست و فروشگاه‌های بزرگ، بناهای اداری، بانک­ها و مراکز فعالیت اقتصادی در آن واقع شده‌اند. علاوه‌بر این، این منطقه شامل خدمات رفاهی و تفریحی و فرهنگی می­شود مثل هتل­ها، رستوران‌ها، تئاترها، سینماها، موزه­ها و از این قبیل می­شود. جمعیت زیادی روزانه به درون این منطقه حرکت می‌کند و از آن بیرون می­آید. این هسته مرکزی کانون اصلی و اولیه سکونت‌گاه‌ها شهری بوده است.

منطقه دوم؛ نزدیک هسته مرکزی؛ ساکنین کم‌کم مبدل به مهاجرین تازه‌وارد به شهر و یا افراد کم‌درآمد می­شوند که به‌دنبال مسکن ارزان هستند. در این منطقه اماکنی مانند مسافرخانه­های گمنام و از این قبیل هم واقع شده‌اند. کج‌رفتاری در این منطقه بسیار رواج دارد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

منطقه سوم؛ سکونت‌گاه‌های کارگران؛ شامل مسکن نسبتا ارزان و کوچک می­گردد. بعضی کارخانه­ها در این قسمت واقع شده‌اند. و ساکنین آن اغلب در کارخانه کار می­کنند.

منطقه چهارم؛ منطقه حومه­ای؛ شامل محلاتی می­شود که در اطراف شهر وجود دارند. در بعضی از موارد هم شهرک‌های حومه­ای در اطراف دوایر به‌وجود می­آیند. این منطقه محل سکونت طبقات مرفه با خانه­های ویلایی است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

 

نقد مکتب اکولوژی انسانی کلاسیک

از بین انتقادهای وارده بر جنبه نظری مکتب اکولوژی کلاسیک، سه انتقاد بسیار جدی بوده و کماکان مورد چالش‌اند:

1. پارک ادعا می­کرد که نظم زیستی و نظم فرهنگی و اخلاقی جامعه از هم جدانشدنی هستند ولی در عمل بیشتر مباحث این مکتب، به بعد زیستی رفتارهای جمعی توجه دارد و به بعد اخلاقی و فرهنگی جامعه توجه نکرده است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

2. این انتقاد به روش‌شناسی آن‌ها بستگی دارد که اگر روش‌شناسی آنان پوزیتیویستی و حس‌گرایانه است، پس باید علاقه آن‌ها به شئ باشد. بنابراین نباید برای نظریه‌پردازی از عناصر بنیادینی که تعیین کننده کیفیت و چگونگی سازمان­های انسانی هستند بپردازند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

3. مکتب اکولوژی انسانی یک مکتب غیرسیاسی است. کاستل معتقد است که رقابتی که پارک توصیف می­کند اکولوژیک نیست، بلکه این روابط جلوه­ای از نظم موجود سرمایه‌داری است. وقتی که پارک روابط موجود را طبیعی در نظر می­گیرد این یک توجیهی برای وضع موجود خاص است. پارک افراد جامعه را مانند یک درخت و گیاه در نظر می­گرفت که در بین آنان روابط سلطه و قدرت وجود ندارد. در حالی که نابرابری­های اجتماعی که در بین محله‌های فقیرنشین و گتوها دیده می­شود نه‌تنها اجتناب‌ناپذیر و طبیعی نیستند بلکه معلول روابط مبتنی‌بر سلطه هستند. افرادی که در یک چنین شرایط اسفناکی زندگی می­کنند به این دلیل است که انتخاب و فرصت دیگری ندارند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

 

رویکرد جدید در مکتب اکولوژی انسانی

مکتب اکولوژی انسانی در دهه 50 شاهد رویکردی نوین از لحاظ روش‌شناسی بود. این رویکرد توسط آموس هاولی (Amos Henry Hawley: 1910-20109)، به‌وجود آمد. به‌‌‌عقیده هاولی ارزش‌ها و انگیزه­های فردی هرچند نقش مهمی در توسعه اجتماعات انسانی دارند اما نقشی در رویکرد اکولوژیک ندارند. هدف نظری اکولوژی انسانی در واقع ارائه توصیفی از "ریخت‌شناسی یا شکل جمعی تحت تأثیر شرایط و متغیرهای بیرونی" است. وی برای مکتب اکولوژی چهار اصل را در نظر می­گیرد:

الف) وابستگی متقابل

ب) کارکرد اصلی و کلیدی

ج) تمایز یافتگی

د) سلطه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

"دانکن" نظریه‌پرداز دیگر در رویکرد جدید اکولوژی انسانیعقیده دارد که نظام اکولوژیک متشکل از واحدهایی است که از لحاظ کارکردی متقابلا به یکدیگر وابسته هستند. واحدهای یک ترکیب اکولوژیک از این قرارند: جمعیت، محیط، تکنولوژی انسانی و سازمان انسانی. از نظر دانکن تمام این واحدها و متغیرها باهم در ارتباطند و باهم در تعامل هستند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

 

نقد رویکرد نوین مکتب اکولوژی انسانی

انتقادات وارده به این رویکرد جدید از این قرارند:

1. این رویکرد برای تحلیل نظام­های اجتماعی به کنش­های هدف‌دار و معنا‌دار افراد توجهی نشان نمی­دهد. در حالی‌که بدون توجه به کنش­های هدف‌دار و معنادار در این مکتب نمی­توان به تحلیل نظام‌های اجتماعی پرداخت.

2. این رویکرد مفهومی خیالی و فانتزی و آرمان‌شهر از جهان اجتماعی ارائه می­دهد و پدیده­های طبیعی مانند عدم ثبات و اختلال و ستیز را به‌راحتی به‌عنوان پدیده­های کجرو، غیرعادی و بیمارگونه در نظر می­گیرد.

3. این انتقاد به این برمی­گردد که با توجه به اصل وابستگی متقابل اکولوژیست‌ها و در نتیجه وابستگی که بین محل‌ها، نواحی و دولت­ها در جهان امروز، وجود دارد پس تنها واحد اکولوژیک نظام جهانی است. در صورت پذیرفتن این انتقاد، جایگاه شهر به‌مثابه اجتماع اکولوژیک مخدوش می­شود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

 

 


برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
.
برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. بیرو، آلن؛ فرهنگ علوم اجتماعی، باقر ساروخانی، تهران، کیهان، 1366، چاپ اول، ص99.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. بروس، کوئن؛ مبانی جامعه‌شناسی، غلامحسین توسلی و رضا فاضل، تهران، سمت، 1372، ص291.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص291.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. بیرو، آلن؛ پیشین، ص99.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. ممتاز، فریده؛ جامعه‌شناسی شهر، تهران، انتشار، 1379، ص124.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. ساوج، مایک و وارد، آلن؛ جامعه‌شناسی شهری، ابو القاسم پوررضا، تهران، سمت، 1387، ص21.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. افروغ، عماد؛ فضا و نابربرای‌های اجتماعی، تهران، مدرس، 1377، ص96.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. ربانی، رسول؛ جامعه‌شناسی شهری، اصفهان، سمت، چاپ دوم، 1385، ص3.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. وبر، ماکس؛ شهر در گذر زمان، شیوا کاویانی، تهران، سهامی انتشار، 1370، ص38.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص51.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. عظیمی، ناصر؛ برنامه‌ریزی منطقه­ای شهر و انباشت سرمایه، مشهد، نیکا، 1384، ص35.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. پیران، پرویز؛ دیدگاه‌های نظری در جامعه‌شناسی شهر و شهرنشینی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، سال پنجم، شماره سوم، 1369،ص67.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. http//microbiology.84.Persiagig.com

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. ممتاز، فریده؛ پیشین، ص126.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص127.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. وبر ، ماکس؛ پییشن، ص38-40.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. ممتاز، فریده؛ پیشین، ص131.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص132.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. افروغ، عماد؛ پیشین، ص102.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص103.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص103.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص105.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص106.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.
. همان، ص107.

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...