معناي اصطلاحي كفر

[seyed mehdi hoseyni 27,119]

براي اينكه روشن شود كفري كه به اهل كتاب نسبت داده مي شود چه نوع كفري است لازم است معناي اصطلاحي كفر را بدانيم:

 

1. كفر در اصطلاح قرآن و روايات استعمالات مختلفي دارد و در روايتي كه از امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد وجوه كفر در كتاب خدا پرسش شده ايشان يكي از اقسام كفر را انكار وجود خدا و ربوبيت او و نبوت و معاد دانسته اند.[1]

 

اما در اصطلاح فقهاء كافر به كسي گفته مي شود كه منكر خدا و نبوت و يا يكي از ضروريات اسلام باشد.

 

سيد كاظم يزدي در العروة الوثقي مي فرمايد: مراد از كافر كسي است كه منكر الوهيت يا توحيد يا رسالت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ يا يكي از ضروريات دين باشد و متوجه باشد كه انكار اين ضروري، منجر به انكار خدا يا رسولش مي شود.[2]

 

حضرت امام خميني (ره) مي فرمايند: كافر آن كسي است كه به غير اسلام گرويده است يا به اسلام گرويده و ليكن چيزي را كه مي داند از ضروريات دين است، بطوري انكار نمايد كه به انكار رسالت پيامبر يا تكذيب او يا ناقص داشتن شريعت مطهره برگردد.[3]

 

در كلام متكلمين هم معناي كفر در مقابل اسلام و ايمان تفسير شده است.

 

سيد مرتضي در تعريف كفر مي گويد: همگي علماء اجماع دارند كه اخلال و شك در شناخت خدا از توحيد و عدالت او يا اخلال به شناخت نبوت رسولش، كفر است.[4]

 

ولي در مورد اينكه اهل كتاب چه نوع كفري دارند بايد گفت كه لسان قرآن اهل كتاب را كافر به خدا نمي داند، بلكه آنها را كافر به آيات خدا مي داند چون كفر به خدا عبارت است از التزام به اينكه خداي يگانه اي وجود ندارد همچنانكه وثني ها (بت پرستان) و دهريه (مادي گرايان) چنين التزامي دارند. ولي كفر به آيات خدا عبارت است از انكار يكي از معارف الهيه، بعد از آمدن بيان و روشن شدن حق، كه اهل كتاب اينطورند. يعني اهل كتاب منكر اين معنا نيستند كه عالم هستي اله و معبودي واحد دارد بلكه منكر حقايقي از معارفند كه كتب آسماني نازل بر آنان و بر غير ايشان بيان نموده است. مانند نبوت پيامبر گرامي اسلام و اينكه عيسي بندة خدا و رسولي از او است و اينكه ابراهيم يهودي و نصراني نبوده است واينكه دست خدا همواره باز است و هيچ قانوني دست او را نمي بندد و اينكه خداي متعال غني است و از اين قبيل معارف.[5]

 

چنانكه اين مطلب از آيه 70 سوره آل عمران برداشت مي شود:

 

اي اهل كتاب چرا به آيات خدا كفر مي ورزيد با اينكه شاهد بر نبوت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ خود شمائيد. و اينكه بعضي آيات، اهل كتاب را توصيف به كفر به خدا كرده اند،[6]توصيف به لازمه حال است چون لازمه حالشان (كفرشان به آيات خدا)، نداشتن ايمان به خداوند است هر چند خودشان اين ملازمه را نفهمند و خيال كنند به خدا ايمان دارند.

 

به هر حال طبق آيات قرآن و روايات و در اصطلاح فقهاء و متكلمين، اهل كتاب كافر هستند ولي كفرشان به خدا نيست بلكه به آيات خداست.

 

البته اين نكته را بايد توجه داشت كه تمام اهل كتاب اعتقادات كفرآميز را ندارند. قرآن در مورد برخي نصاري مي فرمايد: آنان كه گفتند مسيح خود خداست يا فرزند اوست يا ثالوث اقدس خداست و يا عزيز پيامبر، فرزند خداست و از اين نوع اعتقادات اينها كافرند.[7]

 

اما در مورد نجاست اهل كتاب بايد گفت كه بين فقهاء اختلاف فتاوي وجود دارد. از آنجائي كه احكام شرعي كه به وسيلة فقهاء استنباط مي شود با توجه به مجموع آيات و روايات و ادله هر مسأله است، لذا فقهائي كه قائل به نجاست اهل كتاب هستند مانند امام خميني (ره) و آيت الله بهجت و اكثر فقهاي گذشته بنابر ادله اي كه در اين زمينه دارند حكم به نجاست داده اند. از جمله آيات 28 توبه و 30 توبه و همچنين رواياتي از جمله روايت محمد بن مسلم از يكي از دو امام (امام باقر و يا امام صادق ـ عليهما السّلام ـ) در جواب سؤالي كه در مورد مصافحه با شخصي مجوسي پرسيده بود امام فرمودند: دستش را بشويد ولي وضوء را لازم نيست تجديد نمايد.[8]

 

بهرحال نجاست اهل كتاب و كافران يك نوع آلودگي باطني و معنوي است و فايده و اثر آن حكم، هم پرهيز از آنها و حفظ عقايد و اخلاق بسياري از مردم است كه با آميزش و معاشرت افراد منحرف، گمراه و تحت تأثير قرار گرفته و منحرف مي شوند. لذا اين موضوع در اسلام به صورت حكم نجاست بيان شده و گذشته از اين، نوعاً پيروان اديان ديگر، از بسياري از آلودگي ها مانند خون و گوشت خوك و مشروبات الكلي اجتناب نمي كنند و طبعاً زندگي آنها تحت تأثير اين آلودگي ها قرار مي گيرد. پس براي حفظ مسلمانان از اين آلودگي ها حکم به نجاست کفار شده است.

 

امّا بعضي از فقهاء به ويژه شيخ مفيد (ره) و شيخ طوسي (ره) از علماء گذشته و آيت الله حكيم و آيت الله خامنه اي و فاضل لنكراني و تبريزي و سيستاني و ديگران با تفاوتهائي، قائل به طهارت اهل كتاب هستند و از جمله ادله آنها روايت اسماعيل بن جابر از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل مي كند كه دربارة طعام اهل كتاب پرسيدم امام از خوردن غذاي آنها نهي فرمودند بعد بيان كردند نه اين كه غذاي اهل كتاب نجس و حرام است بلكه به خاطر اجتناب نكردن آنها از شراب و گوشت خوك است.

 

و علامه محمد تقي جعفري نيز مؤيداتي بر اين مطلب (طهارت اهل كتاب) دارند، از جمله اينكه فرمودند، مسلمانان مي توانند از اهل كتاب دايه براي شيردادن بچه بگيرند و همچنين ازدواج موقت با اهل كتاب به طور حتم جايز است.[9]

 

لذا نجاست اهل كتاب را تنها يك نجاست ظاهري دانسته اند كه بر اثر آلوده شدن به نجاست مانند خون و مشروبات الكلي پيدا مي شود.

 

نتيجه: طبق آيات و روايات و اصطلاح فقهاء و متكلمين اهل كتاب كافر به آيات خدا هستند نه كافر به خدا، و در مورد نجاست اهل كتاب هم كه مسئله اختلافي است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

 

1. توحيد در قرآن، عبدالله جوادي آملي، انتشارات اسوه، چاپ اول 1383، بخش سوم كتاب.

 

2. منشور جاويد، جلد ششم، آيت الله جعفر سبحاني، انتشارات مؤسسه امام صادق، چاپ زمستان 75.

 

3. نجاست و طهارت اهل كتاب، علي زماني، انتشارات دفتر تبليغات حوزه علميه قم.

 

4. ترجمه تفسير الميزان، جلد 9، ص 316 ـ 322.

 

 

 

[1] . کليني، محمد، اصول كافي، ج 2، ص 389، (قريب به مضمون).

 

[2] . يزدي، محمد كاظم، عروة الوثقي، كتاب طهارت باب النجاسات.

 

[3] . موسوي خميني، سيد روح الله، تحرير الوسيله، (4 جلدي)، ج1، ص211.

 

[4] . سيد مرتضي، الذخيرة في علم الكلام، ص534.

 

[5] . ترجمه تفسير الميزان، ج3، ص403، دفتر انتشارات اسلامي.

 

[6] . توبه / 29.

 

[7] . سبحاني، جعفر، منشور جاويد، ج6، ص240.

 

[8] . جعفري، محمد تقي، منابع فقه، انجمن اسلامي مهندسين، 1379، ص17.

 

[9] . همان، ص25.