مطالعه بسترشناسی سایت دانشگاه شیراز

[Mohammad Aref 120,438]

شناخت فرصت ها و تهدیدهای بستر طبیعی یک پروژه در مراحل مختلف طراحی ، اجرا و طول عمر یک طرح تأثیر شگرفی دارد و برقراری یک تعامل و تعادل پایدار بین یک پروژه منظرسازی یا معماری و نیروهای طبیعی بستر آن ، به نحوی که به صورت یک نظام خودکفا با حداقل کنترل انسان در آید، می تواند در بلوغ و بقای طرح نقشی مؤثر را ایفا کند.

درس بستر شناسی سطحی و مهندسی سایت در صدد ارائه معیارها و ابزارهای شناخت و تحلیل ویژگی های طبیعی سایت، جهت ابراز قابلیت های سایت برای طراحی مناسب و نیز همزیستی طرح با نیروهای طبیعی درونی و بیرونی سایت، می باشد.

در اینجا پردیس دانشگاه شیراز به عنوان یک نمونه نسبتاً موفق در تطابق طرح با نیروهای سایت مورد بررسی قرار می گیرد.

 

مراحل برداشت اطلاعات پایه و تحلیل ویژگی های سایت :

شناخت خصوصیات سایت از طریق مطالعات میدانی و جمع آوری اطلاعات آماری سایت (از قبیل ویژگی های اقلیمی و زیست محیطی در مقیاس کلان و خرد) انجام گرفته که به عنوان اطلاعات خام جهت تحلیل نحوه برنامه ریزی زمین استفاده شده است. در مرحله تحلیل بستر نیز با استفاده از بازدیدهای میدانی و نرم افزار جی آی اس اطلاعات و نقشه های تفکیکی مشتمل بر طبقه بندی ارتفاعی خطوط تراز و توپوگرافی، پروفیل های سایت، خط القعرها و مسیرهای دفع آبهای سطحی، جنس و مقاومت بستر، نقشه های جهت و شدت شیب های زمین، عوامل فرسایش زا در سایت، چشم اندازهای سایت و پوشش گیاهی تهیه شده اند.

 

 

نقشه سایه اندازی عوارض زمین

در ادامه انطباق ویژگی های فرمی، کاربری ها و سیرکولاسیون و استخوانبندی طرح با نتایج تحلیل های ویژگی های طبیعی سایت مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است.

 

نقشه محل خط القعرها و مسیر دفع آبهای سطحی

معرفی سایت و شکل گیری پروژه بر بستر :

سایت دانشگاه شیراز مشتمل بر تپه ای در بخش شمالی با حداکثر ارتفاع ۲۰۰ متر از مرکز شهر شیراز و زمین های هموار در بخش جنوبی می باشد که پیرامون تپه توسط خط القعرهای عمیقی که به رودخانه خشک شیراز منتهی می شوند، احاطه شده که مهمترین مسیر دفع آبهای سطحی در سایت می باشند.

در این پروژه برنامه ریزی و طراحی منظر به عنوان عنصر اولیه شکل دهنده طرح و انسجام بخش به عناصر معماری، ایفای نقش کرده است. در برنامه ریزی اولیه سایت بخش جنوبی به عنوان یک “واحه” در بخش ورودی منظور شده که تضاد شدید تراکم پوشش گیاهی این قسمت با بقیه سایت آن را متمایز کرده و تحت کاربری غالب فرهنگی و ورزشی و خوابگاه قرار گرفته است. این بخش به وسیله جاده ارتباطی اصلی به هسته مرکزی دانشگاه در بخش فوقانی تپه مرتبط می شود و در این فاصله سیمای طبیعی بستر فرصت بروز یافته و به صورت دست نخورده باقی مانده است. در هسته مرکزی دانشگاه که کاربری های اصلی در آن متمرکز شده اند، منظرسازی سخت وجه غالب است که در تضاد با منظرسازی نرم “واحه” جنوبی می باشد.

 

طرح اولیه برای هسته فوقانی دانشگاه

نکته قابل توجه نحوه انتظام فرمی طرح با توجه به شکل شناسی بستر است؛ بدین صورت که در رأس تپه طرح شکل خوشه ای و شعاعی به خود گرفته که به بهترین نحو بر توپوگرافی سایت تصویر شده و چشم اندازهای قله به دشت شیراز و کوه های شمالی را در اختیار پروژه قرار داده است. تطبیق طرح بر بستر در این بخش با توجه به توپوگرافی صورت گرفته که در قسمت هایی شکل پلکانی معماری بر اساس خطوط تراز سعی در پنهان داشتن توده ها داشته و در بخش هایی دیگر حرکت عناصر معماری در جهت عمود بر خطوط تراز منجر به پدید آمدن یک نشانه شهری بر فراز شهر شده است. این در حالی است که در بخش جنوبی شکل هموار بستر فرصت شکل گیری عناصر را به صورت توده های موازی و جهت گیری شده فراهم نموده است. علیرغم انطباق فرمی و حسی هسته فوقانی بر بستر، وقوع احجام صلب و سنگین معماری در در قله تپه در تعامل مناسبی با نیروهای باد و تابش آفتاب قرار نگرفته و علاوه بر ایجاد تونل های باد در برخی قسمت های طرح، بخشی از فضاهای معماری نیز از تابش مناسب آفتاب برخوردار نیستند.

 

همچنین طراحی سیرکولاسیون و استخوانبندی طرح با توجه به عوارض بستر پدید آمده است؛ بدین صورت که مسیر دسترسی به هسته فوقانی در انطباق با خط القعر پیرامون تپه شکل گرفته که علاوه بر تأمین شیب استاندارد برای جاده، حداقل خاکبرداری و خاکریزی برای اجرای آن صورت گرفته و در بخش های مورد لزوم دیوارهای حایل و ترانشه هایی در طول مسیر به وجود آمده است. این مسیر در خط القعر با اندکی اختلاف تراز نسبت به آن و در دامنه شیب واقع شده تا در روند دفع آبهای سطحی اختلال ایجاد نکند و خود نیز از تخریب و فرسایش مصون بماند. این جاده نقش اصلی را در دوخته شدن و یکپارچگی عناصر مجزای سایت به یکدیگر دارد و سکانس بندی هایی که در طول آن صورت گرفته، هویت ویژه ای را برای پروژه به ارمغان آورده است.

 

نتیجه مطالعات :

همانطور که ذکر شد نکته قابل تحسین در مورد طراحی این سایت شکل گیری طرح بر اساس نیروهای سایت است که سبب شده پروژه به صورت یک لایه منعطف بر بستر گسترده شود و حداقل تداخل در سیمای طبیعی زمین حاصل شود. ایجاد تراس بندی های متنوع در منظرسازی و نیز احداث پی های پلکانی برای عناصر معماری ، تأمین دید و منظر مناسب از مجموعه به شهر و بالعکس نمونه هایی از پاسخ مناسب طراح نسبت به طبیعت سایت می باشد. در این مجموعه با وجود تنوع فرمی در طراحی، به دلیل ارتباط تنگاتنگ هر جزء و نیز کل آن با نیروهای سایت، بستر به مثابه عامل وحدت بخش طرح می باشد. با توجه به اصول مذکور و نیز توجه به مسایل اقلیمی و تأمین انرژی در سایت (جهت تابش و بادهای غالب و تعیین شیب های گرم و سرد)، می توان مدلی جهت توسعه طرح ارایه نمود که خللی در بستر و طراحی های پیشین ایجاد ننماید.

 

 

منبع: نشریه اینترنتی معماری منظر

[Ailin Th 648]

عالی بود مرسی