معنا و مفهوم زمين لغزش

[masi eng 47,044]

حرکت و جابجایی بخشی از مواد دامنه در امتداد یک سطح گسیختگی مشخص را «لغزش» می*نامیم. در لغزشهای دامنه*ای تغییر شکل از نوع «برش ساده» است. لغزش انواع مختلف داشته و در هر نوع مصالحی می*تواند ایجاد شود. ویژگیهای توده متحرک و شکل سطح گسیختگی معمولا به عنوان عوامل طبقه بندی لغزشها بکار گرفته می*شوند.

 

انواع لغزشهای دامنه*ای

لغزش انتقالی یا ساده

در لغزش انتقالی ، توده*ای از مواد به روی یک سطح کم و بیش مسطوی به سمت پایین دامنه می*لغزند. شرایط زمین شناسی و در راس آن وجود ناپیوستگیهای ساختی دارای جهتیابی مناسب ، از جمله عوامل ایجاد یک لغزش انتقالی است.

 

لغزش دایره*ای یا چرخشی

لغزش دایره*ای یا چرخشی عمدتا در دامنه*های خاکی و خرده سنگی طبیعی و مصنوعی و به مقدار کمتر در دامنه*هایی که از سنگ خرد شده یا ضعیف و هوازده ساخته شده*اند، دیده می شود. در این حالت گسیختگی در راستای سطوحی منحنی و قاشقی شکل ، که حداکثر تنش برشی را تحمل می کنند، صورت می*گیرد. برای ایجاد یک لغزش دایره*ای معمولا نیاز به شرایط زمین شناسی ویژه و گسستگیهای ساختی نیست.

لغزش مسطوی در سنگ

این نوع لغزش انواع مختلفی دارد. از آن جمله است لغزش یک یا چند واحد سنگی در امتداد یک یا چند سطح مسطوی ، سر خوردن یک قطعه کوچک یا ورقه*ای از سنگ به روی دامنه ، لغزش توده عظیمی از سنگ و سرانجام لغزش گوه*ای در امتداد فصل مشترک دو صفحه متقاطع.

شرایط مناسب برای لغزش مسطوی

سنگهای لایه*لایه رسوبی که شیبشان به سمت خارج دامنه و مقدار آن مساوی یا کمتر از شیب دامنه است.

گسل*ها ، درزها و فولیاسیونهایی که سطوح ضعیف ممتدی را ساخته و سطح دامنه را قطع می*کنند.

درزهای متقاطع که گسیختگیهای گوه*ای را می*سازند.

سنگ سخت و درزدار که سر خوردن قطعات سنگ را به همراه دارد.

پوسته پوسته شدن در توده*های گرانیتی که سرخوردن ورقه*هایی از سنگ را باعث می*شود.

لغزش چرخشی در سنگ

 

در این نوع لغزش توده*ای قاشقی شکل از سنگ ، بر اثر لغزش در امتداد سطحی استوانه*ای ، گسیخته می*شود. ایجاد ترکهایی در راس بخش ناپایدار و برآمدگیهایی در پاشنه آن نشانه*های حرکات آغازین*اند. پس از گسیختگی نیز معمولا پرتگاهی در بالای دامنه و به هم ریختگیهایی در پایین آن متساعد می*شود. افزایش شیب دامنه ، هوازدگی و نیروهای آب نشستی از دلایل اصلی این نوع لغزشند.

 

لغزش چرخشی در سنگهای سخت یکپارچه دیده نمی*شود. در مقابل درستیهای دریایی و دیگر سنگهای نرم ، همچنین در سنگهای رسوبی لایه*لایه به شدت درزدار و دارای لایه*های ضعیف ، فراوان ایجاد می شود. شیب طبیعی شیلهای دریایی متورم شونده و به شدت ترکدار ، کم و پایدارسازی آنها معمولا مشکل است. این نوع گسیختگیها معمولا پیشرونده و وسیع اند.

 

 

لغزش چرخشی در خاک : رایجترین نوع لغزش در خاک ، حرکت چرخشی یک یا چند قطعه از آن در امتداد سطوح استوانه*ای است.

علل اصلی لغزش چرخشی در خاک

نیروهای آب نشستی

افزایش شیب دامنه

ساختهای قبلی باقیمانده در خاک برجا

 

لغزشهای چرخشی از ویژگیهای رسوبات نسبتا صخیم خاک چسبنده و بدون سطوح ضعیف است. عمق سطح گسیختگی وابسته به شرایط زمین شناسی است. لغزشهای عمیق در زمینهای رسی و لغزشهای کم عمق در واریزه*ها انجام می*شود. نشانه*های اولیه این نوع لغزش ، ترکهای کششی در راس و برجستگیهای در قاعده دامنه است.

گسترش جانبی و گسیختگی متوالی

نوعی گسیختگی صفحه*ای است که سنگ و خاک دیده می*شود. در اینجا مواد در امتداد یک سطح ضعیف بطور جانبی تحت تنش قرار گرفته و متوالیا بصورت قطعاتی می*شکنند. علل اصلی این نوع لغزش عبارت است از نیروهای آب نشستی و افزایش شیب و ارتفاع دامنه. این نوع گسیختگی را معمولا نمی*توان با روشهای ریاضی پیش بینی کرد. زیرا از قبل نمی*توان محل تشکیل اولین ترک و در نتیجه اولین قطعه را مشخص کرد. با این حال ، چون در انواع خاصی از سنگ و خاک ایجاد می*شود، تشخیص حالات ناپایدار بالقوه امکان پذیر است. گسترش جانبی معمولا به تدریج توسعه یافته و می*تواند حجم زیادی داشته باشد.

 

این نوع گسیختگی در دره رودها رایج است و بطور مشخصی در رسهای سخت شکاف*دار ، شیلهای رسی و لایه*های افقی یا کم شیب ، که حاوی مناطق ضعیف ممتدی هستند، دیده می*شود. واریزه*هایی که به روی خاک برجا یا سنگ دارای شیب ملائم قرار گرفته*اند، متوالیا بصورت گسترش جانبی گسیخته می*شوند. نشانه این نوع گسیختگی در مراحل آغازین ترکهای کششی است، البته در برخی شرایط مثل بارگذاری ناشی از زمین لرزه ، ممکن است ناگهانی باشد. در خلال گسترش پیشرونده ، ترکهای کششی بار شده و پرتگاههایی ایجاد می*شود. گسیختگی نهایی ممکن است تا سالها اتفاق نیافتد.

 

لغزش واریزه

 

این نوع لغزش به حرکت توده*ای از خاک ، یا خاک و قطعات سنگ که بطور یکجا یا در واحدهای جداگانه در روی یک سطح مسطوی پرشیب می*لغزند، اطلاق می*شود. این لغزش اغلب حالت پیشرونده داشته و ممکن است به بهمن یا جریان منتهی شود. علل اصلی لغزش واریزه*ای عبارتست از افزایش نیروی آب نشستی و شیب دامنه. این نوع لغزش در جاهایی که واریزه*ها یا خاک برجا به روی سطح شیبدار و نسبتا کم عمق سنگی قرار گرفته باشد، ایجاد می*شود. آغاز حرکت در این نوع لغزش هم با ترکهای کششی مشخص می*شود.