معرفی دومین رادیو تلسکوپ پیشرفته دنیا / نفسهای عمیق کیهانی را بشنوید

[YAGHOT SEFID 29,302]

جزئیات دومین رادیو تلسکوپ پیشرفته دنیا / نفسهای عمیق کیهانی را بشنوید دومین رادیوتلسکوپ پیشرفته دنیا در ایتالیا نصب شد و به زودی وارد شبکه رادیونجوم اروپا می‌شود تا به قدیمی ترین اصواتی که از عمق کیهانی برانگیخته می‌شوند گوش کند. خبرگزاری مهر گفتگوی مشروحی با رئیس رصدخانه نجوم کالیاری و مدیر این پروژه انجام داده است. به گزارش خبرنگار مهر، SRT پیشرفته ترین رادیوتلسکوپ اروپا و پس از رادیوتلسکوپ ویرجینیا در آمریکا دومین رادیوتلسکوپ پیشرفته دنیا است.

این دستگاه عظیم با قطر آینه 64 متر و وزن 500 متر در هفته های اخیر در کالیاری جریزه ساردنیا واقع در ایتالیا نصب شد. به همین منظور گروه فناوریهای نوین خبرگزاری مهر مصاحبه ای مشروح با "نیکی دامیکو" (Nichi D’Amico) پروفسور دانشگاه کالیاری، رئیس رصدخانه نجوم کالیاری، رئیس موسسه "اخترنمایی ایتالیا" و مدیر پروژه رادیوتلسکوپ SRT انجام داده است.

 

 

* خبرگزاری مهر - گروه فناوریهای نوین: پروفسور نیکی دامیکو؛ به عنوان اولین سئوال بفرمایید که اولین ایده پروژه دومین رادیوتلسکوپ پیشرفته دنیا چگونه شکل گرفت و از چه زمانی طراحی آن آغاز شد؟

 

- نیکی دامیکو: این ایده از نیمه دهه 90 شکل گرفت. ایتالیا در آن زمان دارای دو رادیوتلسکوپ دیگر نیز بود که از نظر ظاهری شبیه به این رادیوتلسکوپ هستند اما از نظر ابعاد کوچکترند. یکی از این رادیوتلسکوپها در نزدیکی بلونیا و دیگری در سیسیل است. علاقه علمی به مثلث سازی این رادیوتلسکوپها موجب شد که یک دستگاه سوم نیز در ساردنیا ساخته شود.

 

* این یک پروژه اروپایی است یا تنها با مشارکت ایتالیا و هلند ایجاد شده است؟

 

- پیش از هرچیز لازم می دانم توضیح دهیم که کمک هلند به این پروژه که این روزها در رسانه های ایتالیایی به دفعات از آن یاد می شود تنها یک جرثقیل به خصوص است که برای نصب این رادیوتلسکوپ از هلند اجاره کردیم. این پروژه کاملا ایتالیایی است اما این رادیوتلسکوپ وارد شبکه رادیونجوم اروپا می شود.

 

* از دیدگاه فنی، مهمترین ویژگیهای SRT کدام است؟

 

- مهمترین ویژگی این دستگاه "سطح فعال" بازتابنده (آینه) اول است که قطر آن به 64 متر می رسد. این سطح صیقلی از هزار پانل و محرکهای مکانیکی دقیق دیگری ساخته شده است که برای جبران بدشکلیهای گرمایی و گرانشی به کار می روند و در بسامدهای بالا بازده کار را در سطوح بسیار عالی حفظ می کنند.

 

 

* در انتخاب ساردنیا به عنوان مکانی مطلوب برای نصب SRT دلایل به خصوصی وجود داشت؟ دلایلی از قبیل ساکت بودن منطقه برای دریافت بهتر امواج و ...

 

- بله. علاوه بر مسئله مثلت سازی که در پاسخ به سئوال اول شما بدان اشاره کردم باید بگویم که سطح آلودگی الکترومغناطیسی ساردنیا بسیار پایین است و این برای دستگاهی تا این حد حساس که برای ثبت ضعیف ترین سیگنالهای رادیویی که از عمق کیهانی منتشر می شوند طراحی شده است یک جنبه بسیار مهم به شمار می رود.

 

* در خبرها آمده است که SRT بزرگترین رادیوتلسکوپ در اروپا و پس از رادیوتلسکوپ ویرجینیا در آمریکا دومین در دنیا است. پس از این دو ساختار عظیم، کدام رادیوتلسکوپها در این طبقه بندی قرار می گیرند؟

 

- SRT بزرگترین رادیوتلسکوپ اروپا نیست اما به خاطر برخورداری از فناوری "سطح فعال" پیشرفته ترین رادیوتلسکوپ اروپا است. رادیوتلسکوپ دیگری که خصوصیات مشابهی دارد رادیوتلسکوپ LMT واقع در مکزیک است. سایر رادیوتلسکوپهای حاضر در شبکه رادیونجوم اروپا بسیار برجسته اند اما از این فناوری پیشرفته که در SRT ساردنیا و GBT ویرجینیا وجود دارد برخوردار نیستند.

 

 

* تفاوت GBT و SRT در چیست؟

 

- GBT در ویرجینیا یک رقیب واقعی برای SRT به شمار می رود به طوری که از همان فناوری مدرن استفاده می کند و تنها تفاوت این دو با هم در قطر بازتابنده های آنها است. در واقع قطر آینه رادیوتلسکوپ ویرجینیا 100 متر و قطر بازتابنده Str برابر با 64 متر است.

 

* از چه زمانی این دستگاه عظیم فعالیت خود را آغاز می کند و چه ماموریتی را دنبال خواهد کرد؟

 

- این دستگاه باید تا پایان سال جاری تحویل داده شود از این زمان به بعد ما نصب اولین دستگاههای علمی، تنظیم و کالیبره کردن آنها را آغاز می کنیم و بعد به فاصله چند ماه عملیات را تکمیل خواهیم کرد. این دستگاه برای مشاهده دفترچه خاطرات کیهان و همچنین جمع آوری اطلاعات کاوشگرهای بین سیاره ای ایجاد شده است.

 

* اطلاعاتی که SRT جمع آوری خواهد کرد در کدام حوزه فیزیک نجوم کاربرد خواهند داشت؟

 

- رصد کیهان امروزه برپایه اندازه گیری طول موجهای نوری، رادیویی، پرتوهای ایکس و پرتوهای گاما انجام می شود. رادیو نجوم یعنی رصد چشمه های کیهانی در باند رادیویی، پنجره ای برای رصد پدیده های پنهانی است که در باند مرئی (که در این باند چشمان ما عمل می کنند) ظاهر نمی شوند. این اطلاعات برای مطالعه فیزیک در شرایط بینهایت و برای درک خاستگاه و تکامل کیهان مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

 

* شما در اظهار نظری درباره SRT گفتید که این رادیوتلسکوپ برای گوش دادن به "نفسهای" کیهان استفاده می شود. چرا از واژه "نفس" استفاده کردید؟

 

- به بیانی ساده قصد داشتم درباره "سیگنالهای ضعیف" حرف بزنم. اینها سیگنالهایی هستند که ما از چشمه های با فاصله میلیاردها سال نوری دریافت می کنیم.

 

 

* SRT در چه بسامدهایی عمل می کند؟

 

- این رادیوتلسکوپ در دامنه بسامدهای از 300 مگاهرتز تا 100 گیگاهرتز عمل خواهد کرد.

 

* آینده SRT را در توسعه فیزیک نجوم، ستاره شناسی و فناوریهای ماهواره ای چگونه می بینید؟

 

- SRT را آژانس فضایی ایتالیا و از طریق توافقاتی که با آژانس فضایی آمریکا (NASA) و آژانس فضایی اروپا (ESA) انجام داده به عنوان یک قطب مهم شبکه رادیونجوم اروپا و به عنوان مرکز جمع آوری اطلاعات کاوشگرهای بین سیاره ای ایجاد کرده است. انتظار من این است که بتواند نقش مهمی در پیشبرد این علوم ایفا کند به خصوص اینکه برپایه فناوریهای نوین و بسیار نوآورانه ای استوار شده است.