معرفی سد های ایرانی

[EN-EZEL 13,039]

در این جا فقط یک سری اطلاعات عمومی از سدها میذارم ، امیدوارم مفید باشه .

 

سد ارس

 

رودخانه : ارس

 

محل سد : قزل قشلاق

 

نزديكترين شهر : 40كيلومتري جلفا

 

نوع سد : خاكي با هسته رسی

 

نام حوضه آبريز اصلي : خزر

 

نام حوضه آبريز فرعي : ارس

 

نوع سرريز : دريچه اي

 

(سالهاي ساخت) تاريخ شروع 1347 تاريخ خاتمه 1350

 

طول تاج (متر) : 945

 

ارتفاع از پي (متر) : 42

 

ارتفاع ار كف: 36 متر

 

عرض در تاج (متر) : 8

 

عرض در پي (متر) : 182

 

حجم مصالح مصرفي (متر مكعب) : 3490000

 

ظرفيت سرريز تخليه (متر مكعب در ثانيه) : 2760 (ده هزار ساله)

 

گنجايش كل مخزن (ميليون متر مكعب) : 1350

 

گنجايش مفيد مخزن (ميليون متر مكعب) : 1166.5

 

حجم آب قابل تنظيم سالانه (ميليون متر مكعب) : 700

 

سطح زير كشت (هكتار ) : 90400

 

قدرت نصب شده (كيلو وات) : 22000

[EN-EZEL 13,039]

سد امير كبير - كرج كليات

سد اميركبير در 63 كيلومتري شمال غربي تهران و در كيلومتر 23 جاده كرج – چالوس نزديك روستاي واريان با مساحت حوزه آبريزي معادل 764 كيلومتر مربع و متوسط رواناب 472 ميليون متر مكعب احداث گرديده است.

[/img]

زمين شناسي

تشكيلات كرج از رسوبات آتشفشاني ضخيمي از دوره ائواليگوسن در كوه هاي البرز بوجود آمده که بوسيله كنگلومراي اين دوره و روسوبات قرمز پوشيده شده اند و در مسير آنها رسوبات دوران سوم با‌ آهك گرانيت دار قرار گرفته است. تشكيلات كرج به ضخامت تقريبي 3000 متر غالبا از توف هاي سبز و شيست هاي توفدار مي باشد. تكيه گاه جناحين سد از نوع سنگ هاي گرانيت است. اين سد كلا بر روي سنگ هاي ديوريتي احداث گرديده است.

 

مشخصات سد

 

اين سد از نوع بتني دو قوسي باحداكثر ارتفاع 180 متر از پي به ضخامت 30 متر در كف و 9 متر در تاج مي باشد. مساحت درياچه در حداكثر رقوم آب معادل 4 كيلومترمربع است.

 

مشخصات سازه هاي جنبي

 

اين سد داراي دو سرريز سرسره أي با دو دريچه قطاعي به ابعاد 10×10 متر و ظرفيت تخليه 1450 متر مكعب بر ثانيه مي باشد.

[/img]

[/img]

 

 

 

 

 

 

نام سد اميركبير

 

نام سازمان تهران

سال شروع ساخت 1332

نوع سد بتني دو قوسي

محل سد - استان تهران

سال شروع بهره برداري 1340

نام حوضه آبريز اصلي مركزي

نزديكترين شهر و فاصله از آن به كيلومتر كرج, 23

نام رودخانه كرج

نام حوضه آبريز فرعي كرج

ارتفاع از پي - متر 180

ارتفاع از كف - متر 160

 

عرض در تاج - متر 8

 

طول تاج - متر 390

 

عرض در پي - متر 38

سطح زير كشت - هكتار 50000

MCM - حجم آب قابل تنظيم ساليانه 472

 

ظرفيت نيروگاه - مگاوات 90

 

MCM - حجم كل 202

 

نوع سرريز دريچه دار

 

MCM - حجم مفيد 191.6

[EN-EZEL 13,039]

سد آيدوغموش : كليات

سد آيد و غموش به فاصله تقريبي 20 كيلومتر در جنوب غربي شهرستان ميانه در استان آذربايجان شرقي، در شمال غربي ايران قرار دارد. اين سد با انگيزه بهره گيري از جريان سطحي رودخانه آيد و غموش كه از شاخه هاي اصلي رودخانه قزل اوزن مي باشد، طراحي دشه ات. رودخانه قزل اوزن درادامه مسير خود به رودخانه ارس كه به درياي خزر مي ريزد، مي پيوندد. اين سد به منظور توسعه و بهبود آبياري اراضي منطقه طراحي شده است.

 

مشخصات سد

سد آيد و غموش از نوع سنگريزه أي با هسته ناتراواي مياني به ارتفاع 87 متر از پي مي باشد. عمق حفاري در زير بستر رودخانه براي رسيدن به سنگ سخت حدود 20 متر مي باشد. طول و عرض تاج سد بترتيب 297 متر و 12 متر و رقوم آن 1350 متر از سطح دريا مي باشد. تراز آستانه سرريز 5/1341 متر از سطح دريا است. حجم مخزن سد در تراز نرمال ، 7/145 ميليون متر مكعب، حجم مفيد آن 137 ميليون متر مكعب و حجم آب تنظيم شده 131 ميليون متر مكعب است. براي انجام عمليات تزريق در پي و جناحين، گالري تزريق مشتمل بر دو بخش روباز و تونلي طراحي شده است.

زمين شناسي

سنگ پي در ساختگاه سد آيد و غموش مجموعه أي از تراكي آندزيت ها، آگلومراها و برشهاي آذرين است كه در تكيه گاه ها با برشهاي نه چندان سخت رسوبي پوشانده شده اند. به منظور به سازي پي و جناحين عمليات تزريق در بستر و جناحين سد پيش بيني شده است.

 

مشخصات سازه هاي جنبي

سد آيد و غموش داراي سازه هاي جنبي با مشخصات زير مي باشد:

- سرريز :

 

تخليه سيلاب بدون خطر روگذري با دبي حداكثر 2450 متر مكعب بر ثانيه توسط سرريز آزاد با طول آستانه 65 متر و تند آب به طول125كه عرض آن از 65 متر به 40 متر كاهش مي يابد و در انتها به باكت پرتابي جهت استهلاك انرژي ختم مي گردد، انجام مي پذيرد.

سيستم انحراف آب:

مشتمل بر دو نوع تونل با مقطع دايره أي به قطر 5/4 متر و جمعا به طول 648متر، فراز بند به ارتفاع 14 متر و نشيب بند به ارتفاع 3 متر (هر دو به عنوان جزيي از بدنه سد) و ديواره هاي آب بند در زير فراز بند و نشيب بند (از جنس بتن پلاستيك) مي باشد. ظرفيت سستم انحراف آب 310 متر مكعب بر ثانيه مي باشد.

سيستم آبگيري و تخليه تحتاني :

تونل هاي حفاري شده انحراف به عنوان بخشي از سيستم آبياري و تخليه كننده تحتاني بكار گرفته خواهند شد. آبگيري براي مصارف كشاورزي توسط برج آبگير با چهار دريچه مطابق با چهار دوره بهره برداري با حداكثر ظرفيت تخليه 7/14 متر مكعب بر ثانيه و تخليه تحتاني با حداكثر ظرفيت تخليه 55 متر مكعب بر ثانيه (با سيستم كنترل مياني) صورت مي پذيرد.

[EN-EZEL 13,039]

سد آیدوغموش

کلیاتی در مورد سد آیدو غموش و چندین عکس

 

 

فايل ضميمه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

(285.7 كيلو بايت, 63 نمايش)

[EN-EZEL 13,039]

سد 15 خرداد مشخصات سد 15 خرداد

 

 

فايل ضميمه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

(303.5 كيلو بايت, 84 نمايش)

[EN-EZEL 13,039]

سد ستار خان

 

مشخصات سد ستارخان

 

 

 

فايل ضميمه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

(178.0 كيلو بايت, 39 نمايش)

[EN-EZEL 13,039]

سد تاریخی کُریت

 

سد وزني - قوسي كريت در نزديكي طبس كه در سال 1350 ميلادي احداث گرديد، با ارتفاع 60 متر تا اوايل قرن بيستم بلندترين سد جهان بوده است و مي‌تواند به عنوان يك نمونه عالي مهندسي ارزش غريزي و طراحي و ساخت بهينه سد، الهام دهنده مهندسين آب در سراسر جهان باشد كه مهمترين چالش‌هاي بشر در قرن بيست ويكم را در پيش رو دارند. بر اساس فلسفه مهندسي ارزش در هر پروژه‌اي هزينه‌هاي غير ضروري وجود دارد و بنظر مي‌رسد در سد كريت با تكيه بر خلاقيت و كار گروهي هزينه‌هاي غير ضروري به حداقل ممكن كاهش داده شده‌اند.

مهندسي ارزش

مهندسي ارزش، تكنيك مديريتي كه كارآيي آن در عمل به اثبات رسيده و با برخورد سيستماتيك و نظام يافته براي ايجاد تعادل ميان هزينه، اتكا پذيري و عملكرد يك محصول يا پروژه يا خدمت مورد نظر تلاش مي‌كند. توسعه مفاهيم مهندسي ارزش به مايلز و كارخانه جنرال الكتريك در پايان جنگ جهاني بازمي‌گردد. كمبود مواد اوليه در جريان جنگ جهاني دوم و بكارگيري مصالح جايگزين ارزان‌تر با كيفيت بهتر موجب گرديد مايلز مسئول يك طرح تحقيقاتي در اين زمينه شود. براي مثال مي‌توان به ساخت چرخنده پمپ‌هاي زيرآبي با يك سوم هزينه ولي با بهبود كيفيت و كاركرد اشاره نمود. نكته جلب اين بود كه در موارد زيادي بهبود كيفيت و كاهش هزينه مشاهده گرديد. پـس از جنـگ، مدير بخـش تداركات Ericher وMiles براي جستجوي مكانيزمي براي نهادينه كردن افزايش كارايي هم عقيده بودند. تحقيقات از سال 1947 تا 1952 به منظور توسعه روشي براي شناسايي و حذف هزينه‌هاي غير ضروري انجام گرفت. اولين سمينارهاي مهندسي ارزش در سال 1952 در كارخانه جنرال الكتريك برگزار شد. نياز به كمك از كليه بخش‌هاي كارخانه درگير در توليد و فروش محصول موجب سازماندهي يك تيم چند رشته‌اي منظوره گرديد. تشكيل اين تيم با موفقيت آني مواجه شد. در برخي موارد 60 تا 80 درصد هزينه‌ها صرفه جويي گرديد ولي ميزان صرفه جويي در بيشتر موارد در حدود 5 تا 10 درصد بود.

در سال 1954 برنامه تحليل ارزش در سازمان كشتيراني نيروي دريايي آغاز گرديد و آن ‌را مهندسي ارزش نام‌گذاري كردند. بدنبال نيـروي دريايي،‌ نيـروي هـوايي و زمينـي نيـز برنامـه‌هاي مهندسي را راه‌اندازي كردند. توسعه و رشد مهندسي ارزش نشان مي‌دهد كه پس از آنكه كارفرمايان مهندسي ارزش را در يك پروژه اعمال مي‌كردند، اغلب آنرا در پروژه‌هاي ديگر هم بكار مي‌گرفتند. برنامه‌هاي تشويق پيمانكاران وزارت دفاع به ارائه راهكارهاي براي شناسايي و حذف هزينه‌هاي غير ضروري در ابتدا با عدم موفقيت مواجه گرديد.

 

محورهاي مهندسي ارزش

مهندسي ارزش را مي‌توان بصورت خلاصه كار گروهي خلاقانه و نظام‌يافته تعريف نمود. بنابراين محورهاي اصلي اين تكنيك مديريتي عبارتند از:

- كار گروهي (Team Working) بوسيله تيمي شامل كارفرما، مشاور، پيمانكار، كارشناسان كليدي، بهره‌برداران و نماينده كاربران

- انگيزش خلاقيت و نوآوري

- برنامه كاري نظام يافته كه كارآيي آن در عمل اثبات شده است.

به عبارت ديگر مهندسي ارزش:

? سيستم محور است

? متكي بر تيم چند رشته اي مي باشد

? متكي بر هزينه هاي طول عمر است

? بر كاركرد متكي است

? بازنگري طراحي نيست

? پروسه ارزان سازي با قرباني كردن قابليت‌ها و كاركردها نيست

? يك الزام در تمامي طراحي‌ها نيست

? يك مطالعه در راستاي كنترل و تضمين كيفيت نمي‌باشد.

? مطالعه بهينه‌يابي نيست (بهينه‌يابي در چارچوب صورت مي‌گيرد در حاليكه در مهندسي ارزش تغيير چارچوب‌ها مي‌تواند در دستور كار قرار گيرد)

برنامه كاري مهندسي ارزش (VE Job Plan) الهام گرفته از گام‌هايي است كه مخترعين مانند اديسون، برادران رايت و ... بكار گرفته‌اند. بنابراين مخترعين بنوعي مهندس ارزش محسوب مي‌شوند ولي در حقيقت مهندس ارزش غريزي. لازمه مهندسي ارزش غريزي توان و دانش فني نادر و فوق العاده و نبوغ است كه در همه كارشناسان نمي‌توان انتظار داشت.

 

سد وزني - قوسي كريت در نزديكي طبس كه در سال 1350 ميلادي احداث گرديد، با ارتفاع 60 متر تا اوايل قرن بيستم بلندترين سد جهان بوده است و مي‌تواند به عنوان يك نمونه عالي مهندسي ارزش غريزي و حداقل نمودن هزينه‌هاي غير ضروري ارائه گردد.

 

2- بلندترين سد جهان براي 550 سال

سد كريت در يك درة بسيار تنگ، در يك منطقه كوهستاني در 30 كيلومتري كوير نمك در سال 730 شمسي احداث گرديد (شكل 1). اين سد قوسي ـ وزني كه در 42 كيلومتري طبس قرار دارد، به خاطر ارتفاع استثنايي 60 متر كه تا اوايل قرن بيستم يك ركورد جهاني محسوب مي‌گرديد، قابل تأمل مي‌باشد. طول تاج تنها 80 درصد ارتفاع سد و ضخامت آن 2/1 متر مي‌باشد. برخلاف سدهاي وزني شيب پايين دست قائم و شيب بالا دست آن مايل مي باشد. اين مسئله ظاهراً به علت صعوبت دسترسي به پايين دست سد مي‌باشد. مانند ديگر سدهاي ايران مصالح سد، سنگ و ساروج (تركيبي از آهك، خاك رس، خاكستر و آب) است. اين مصالح به ساروج خصوصياتي مشابه خاكسترهاي آتشفشاني مي‌دهند. آجرهاي مربعي شكل به ابعاد 37 سانتيمتر در آخرين مرحلة احداث حدود 150 سال پيش مورد استفاده قرار گرفت 1994) (Schnitter, (Gobolt, 1973) .

اين سد آب رودخانه كريت را براي مزارع روستايي كريت تنظيم نموده است. اين روستا در 26 كيلومتري پايين دست محل سد قرار دارد. بعد از سد، رودخانه از يك دره تنگ به طول 5 كيلومتر عبور مي‌كند و سپس وارد دشت مي‌شود. قبل از آنكه يك جاده دسترسي به طول 13 كيلومتر در سال 1375 احداث شود، بيش از 10 ساعت كوهنوردي براي رسيدن به ساختگاه سد لازم بود؛ بنابراين كليه مصالح لازم در محل سد تهيه مي‌گرديد. يك چشمه كه داراي آب دائمي است منبع اصلي تأمين آب در حين احداث بوده است. آهك در محل توليد شده و به نظر مي‌رسد كه حتي غذا هم عمدتاً به وسيله شكار تأمين مي‌گرديده است. دره به خصوص در نيمه پايين بسيار تنگ است(عرض دره در بستر رودخانه 2 متر مي‌باشد). يك دره بسيار تنگ، با دسترسي سخت براي 5 كيلومتر در پايين دست ادامه مي‌يابد و درست در بالا دست محل ساختگاه سد قديمي دره باز مي‌شود؛ سد جديد پيشنهادي به ارتفاع 87 در 10 متري بالا دست سد، داراي طول تاجي معادل 193 متر است؛

در حالي كه طول تاج سد قديمي 50 متر مي باشد. زمين شناسي ساختگاه در رابطه با پايداري و آب بندي ـ مخزن همانطوري كه تجربه 650 سال بهره برداري از سد نشان مي دهد ـ رضايت بخش بوده است. مطالعات اخير نيز محل احداث سد قديمي را به عنوان بهترين ساختگاه برگزيده است. اين امر نشان مي‌دهد كه تمامي ساختگاهاي مناسب شناسايي و بدقت مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته بودند. رسوب كم رودخانه كه قسمت عمده آب آن از چشمه تامين مي‌شد، نيز از مزاياي مهم ساختگاه است.

 

3- درس هايي از سد كريت

رودخانه كريت منبع عمده تأمين آب براي روستاي كريت است ( در حقيقت نام رودخانه از روستا گرفته شده است ). آورد سالانه رودخانه 8 م م م در محل سد و 5/9 م م م در محل ورود به دشت مي باشد. اين دهكده در نزديكي مرز كوير نمك قرار گرفته و واضح است كه آب در اين منطقه داراي ارزش حياتي است. احداث سد به حكومت مغولان در ايران نسبت داده مي شود؛ ولي با توجه به دور افتادگي منطقه طبس، به نظر مي‌رسد كه مهاجرت در اثر كشتارهاي مشهور مغولان در شهرهاي بزرگ و نياز به آب بيشتر، انگيزه و تخصص لازم براي احداث بزرگترين دستاورد بشر در سد سازي در قرون وسطي را ايجاد نموده است. در اين رابطه بايستي به اين مسئله اشاره نمود كه مغولان بسياري از سدها و ابينه‌هاي مهم آبي را تخريب نمودند و با طرح‌ريزي چنين بناي آبي عظيمي بسيار فاصله داشتند. به علاوه از زمان احداث، مردم دهكده كريت انحصاراً مسئوليت مرمت، نگهداري و بهره‌برداري از سد را به عهده داشتند. به علت تكنولوژي ابتدايي قرن سيزدهم، سازندگان ژرف بين و با فراست سد كريت، مجبور بودند با تكيه بر خلاقيت و نوآوري خود ساخت اين دستاورد مهم در سد سازي را به انجام برسانند.

 

3-1 انحراف رودخانه در هنگام احداث

به منظور اجتناب از احداث تونل انحراف (كه در آن زمان امكان پذير نبود)، سد بر روي يك طاق آجري در 10 متري بالاي بستر رودخانه احداث گرديد. قسمت پايين دست در يك فصل خشك و بعد از اتمام قسمت بالايي ساخته شد. در نتيجه در حين احداث، رودخانه از زير طاق عبور كرده و نيازي به سيستم انحراف نبوده است. همين روش 50 سال بعد براي احداث سد عباسي (يا طاق عباسي) در25 كيلومتري شمال شرق طبس بنحو بسيار هوشمندانه‌اي بكار گرفته شده است (شكل 2). كاركرد اصلي سد عباسي كاهش پيك سيـلاب‌هاي رودخانه نهرين برا ي حفاظت از شهر طبس مي‌باشد و بنابراين نحو احداث سد بر روي طاق همخواني بسيار خوبي با كاركرد اين سد تاخيري دارد. هم اكنون نيز سد بتنـي قوسي كوثر در جنوب ايران بر روي يك پل خرپاي، در حال احداث مي باشد. حجم بدنه سد 260 هزار متر مكعب خواهد بود و استفاده از اين روش موجب كاهش دوره احداث از 53 به 28 ماده به ميزان حدود 50 درصد مي‌گردد (خواجه موگهي، 1377). نكته مهم ديگري كه بايستي در مورد سد عباسي به آن اشاره نمود، اين است كه سد به معناي واقعي كلمه يك توسعه پايدار محسوب مي‌شود و مي‌توان انتظار داشت اين سد صدها و هزاران سال سيلاب‌هاي رودخانه نحرين را كاهش دهد. بنظر مي‌رسد تنها خطر كه مي‌تواند اين سد تاريخي را بنحو جدي تهديد مي‌كند فعاليت‌هاي توسعه‌اي باشد.

 

3-2 مقاومت در مقابل روگذري

سد سازان 50 سال قبل نمي‌توانستند سيلاب‌هاي نادر رودخانه را برآورد كنند و قادر به حفاري براي سرريز در سنگ نبودند. در نتيجه انتخاب قوسي بودن سد و مقاومت زياد ساروج در مقابل فرسايش، موجب مقاوم بودن سد در مقابل روگذري سيلاب گرديد.

راهبرد حاكم براي ايمن سازي سدهاي بزرگ در سيلاب‌هاي نادر بر كاهش ريسك روگذري به حدود صفر استوار گــرديده است. از طــرف ديگر با توجه به عدم قطعيت‌هاي مهندسي آب و ملاحظات اقتصادي، سازه‌ها بايستي به نحوي طراحي شوند كه بتوانند با سيلاب‌هاي بسيار بزرگتر از سيلابهاي طراحي تطبيق نموده و ايمن بمانند.

• از 1980 ميلادي، پوشش بتن غلطكي براي مقاوم سازي 70 سد خاكي موجود با سرريز ناكافي در آمريكا به كار گرفته شده است. اين روش كارآ و اقتصادي شناخته شده است(Hansen, 1999).

 

3-3 احداث مرحله‌اي

احداث سد كريت در 4 مرحله، از مصالح مورد استفاده به وضوح، مشخص است. درمرحله پاياني ارتفاع سد به ميزان 4 متر افزايش يافت. احداث مرحله‌اي ديگر مربوط به دوره صفويه و حدود سال 1000 شمسي مي‌باشد. احداث مرحله‌اي، نقش بسيار مهمي در افزايش عمر مفيد سد با توجه به رسوب‌گذاري ايفا نموده است. از طرف ديگر با توجه به عدم قطعيت‌هاي سازه‌اي، ژئوتكنيكي، هيدرولوژيكي و هيدروليكي و محدوديت‌هاي منابع و تكنولوژي اجرا احداث مرحله‌اي الزامي بوده است. مثال بارز اين مسئله، سد ساوه است كه در 700 سال پيش بر روي آبرفت‌هاي رودخانه‌اي احداث گرديد. اين آبرفت‌ها در اولين آبگيري سد شسته شده و اين امر موجب بدون استفاده شدن سد گرديد 1994) Schnitter,).

بولتن شماره 64 كميته بين المللي سدهاي بزرگ در بررسي‌هاي تاريخي به سد 14 متري Almansa در اسپانيا ـ كه ارتفاع آن نهايتاً به 21 متر افزايش يافت ـ به عنوان قديمي ترين احداث مرحله‌اي در جهان اشاره كرده است. اين در حالي است كه بند امير در فارس (با قدمت 2500 سال كه 1000 سال پيش افزايش ارتفاع داشت)، سد كريت و سدهاي قديمي ديگر ايران در اين رابطه داراي قدمت و ارتفاع بيشتري مي‌باشند.

چندين قرن از افزايش ارتفاع بند امير و سد كريت گذشته است، ولي اكنون در پروژه‌هاي عظيمي مانند سد Grand Dixence در سوئيس و Guri در ونزوئلا كه مايه افتخار تمدن امروز مي‌باشند از همان راهبرد استفاده شده است. افزايش ارتفاع سدها بيشتر به منظور تصحيح خطاهاي طراحي مانند تقويت، تعمير، افزايش اطلاعات پايه، افزايش ظرفيت سرريز، رسوب گذاري و افزايش نياز صورت گرفته است. احداث مرحله‌اي، نه تنها انعطاف پذيري و تطبيق پذيري پروژه‌هاي منابع آب را افزايش مي‌دهد، بلكه در كشورهاي جهان سوم كه نياز مبرم به سد وجود دارد، ولي منابع مالي محدودي در دست مي‌باشد، منافع قابل ملاحظه‌اي خواهد داشت.

با احداث مرحله‌اي و بررسي پاسخ طبيعت به تغييرات ناشي از سد، مي‌توان اثرات مخرب زيست محيطي سدها را حداقل كرد .(ICOLD,1988) متأسفانه بسياري از مهندسين سد ايراني از تجربيات ارزنده سد سازان قديم كشور، استفاده لازم را نكرده‌اند و اكنون احداث بسياري از سدهاي بزرگ كشور در حالي به اتمام مي‌رسد كه تنها درصد كمي از شبكه آبياري آنها احداث شده است.

 

 

3-4 توسعه پايدار

آورد سالانه و ماهانه رودخانه كريت داراي تغييرات ماهانه و سالانه نسبتاً كمي است (حداقل آورد سالانه در 50 سال، 50 درصد متوسط دراز مدت مي‌باشد). از طرف ديگر نياز كشاورزي در تمامي سال به علت اقليم خاص منطقه، وجود دارد. در نتيجه يك مخزن كوچك داراي اثر تنظيمي قابل ملاحظه‌اي است. مشخصاً اين امر مي‌تواند دليل اصلي احداث سد در مرحله اول و تنظيم آب كشاورزي براي بيش از 600 سال از طريق آبشستگي و افزايش ارتفاع باشد. در سدهاي قديمي بمنظور كاهش سرعت آب در مجراهاي خروجي از يك برج با آبگيرهايي در ترازهاي مختلف استفاده مي‌گرديد. برج آبگير سد كريت به ارتفاع 22 متر در فاصله 16 متري تكيه گاه چپ احداث شده و براي تخليه رسوب به وسيله آبشستگي مورد استفاده قرار گرفته است (شكل 4). 11 مجرا در فاصله‌هاي 2 متري و دو بازشدگي بر روي آبگير تعبيه شده‌اند. اين مجراها به وسيله تنه درختان در اواخر پاييز بسته مي‌شدند. يك راه دسترسي به برج آبگيري از پايين دست سد وجود دارد. در اوايل بهار اين مجراها از بالا به پايين باز مي‌شدند. باز‌كردن مجــــراها خطرناك بوده و در‌50 سال گذشته 2 نفر در حين اين كار كشته شدند.

روستائيان با اختلاط آب و رسوب از طريق برج آبگيري اقدام به تخليه رسوب مي‌كردند. حجم ورودي رسوب به مخزن سد كريت در طي 700 سال حدود 3 تا 5 ميليون مترمكعب برآورد مي‌شود. حجم رسوب موجود حداكثر 1 م م م برآورد شده است. بنابراين 2 تا 4 م م م رسوب كه چند برابر حجم كل مخزن است از مخزن به وسيله آبشستگي و به منظور تضمين توسعه پايدار،

از مخزن تخليه شده است. در 50 سال گذشته و به خصوص بعد از زلزله فاجعه بار سال 1357 طبس كه در جريان آن روستاي كريت به طور كامل تخريب شد و 50 درصد جمعيت كشته شدند، تخليه رسوب از مخزن متوقف گرديد و با تجمع رسوبات در مخزن جنگلي از درختان گز در مخزن سد به وجود آمد. در حال حاضر به نظر مي‌رسد با استفاده از فنون امروزي مانند آبخيزداري، احداث سدهاي رسوب‌گير و تخليه رسوب از مخزن به وسيله آبشستگي، عمر مفيد سد را بتوان براي صدها سال ديگر افزايش داد. اين گزينه نسبت به گزينه احداث سد بتني 87 متري در بالادست سد داراي پارامترهاي اقتصادي بسيار بهتري است. همانطوري كه تجربه سد كريت نشان مي‌دهد به منظور تضمين توسعه پايدار تمام نسل ها بايستي در مديريت منابع سهيم باشند.

 

3-5 پايداري سازه اي

ابعاد سازه‌اي سد كريت به شرح زير مي‌باشد :

ارتفاع: 60 متر، طول تاج: 50 متر، ضخامت تاج: 2/1 متر (ضخامت سد در 20 متر بالايي ثابت است)

ابعاد تقريبي ضخامت سد در بستر رودخانه: 10 متر

همانطور كه قبلاً نيز اشاره شده است، سد به صورت مرحله‌اي و با استفاده از مصالح مختلف احداث شده است، بنابراين پايداري سد در شرايط نادر مانند زلزله و روگذري‌هاي متعدد سيلاب، تعجب آور است. سد كريت زلزله مشهور طبس را با شدت 8/7 ريشتر (شكل 5) بدون كوچكترين خساراتي تجربه نموده است. 25000 نفر (50 درصد جمعيت) در اين منطقه (با تراكم پايين جمعيت) كشته شدند و دهكده‌هاي بسياري به طول كامل تخريب گرديد. با در دست بودن هندسه كامل سد،

 

تحليل‌هاي ديناميكي سد در زلزله سال 1978 مي‌توانند اطلاعات بيشتري در مورد رفتار ديناميكي سدهاي ساخته شده با مصالح بنايي، در اختيار قرار دهند.

[EN-EZEL 13,039]

ادامه و عکس

 

4- نتيجه گيري

 

با توجه به مواردي كه در اين مقاله آورده شده است مي‌توان به سد تاريخي كريت به عنوان نمونه عالي مهندسي ارزش غريزي اشاره نمود:

• بديهي است كه اين سد حاصل كار گروهي بسيار هماهنگي بوده است. اين واقعيت كه اهالي دهكده كريت در آن واحد نقش كارفرما، مشاور، پيمانكار، بهره‌بردار و كاربر را ايفا نموده‌اند تكيه بر تيم تخصصي چند رشته‌اي در مهندسي ارزش را تداعي مي‌كند.

• احداث سد بر روي طاق براي حذف تونل انحراف حتي در قرن بيستم، يك نوآوري و روش ابتكاري و خلاقانه مي‌باشد. همچنين به كار‌گيري برج آبگير براي كاهش سرعت آب، استفاده از گزينه مقاوم در برابر سيلاب نمونه‌هاي عالي خلاقيت محسوب مي‌شوند.

• در سد كريت هزينه‌هاي سيستم انحراف، سيستم تخليه سيلاب و پرده آب‌بند به صفر كاهش داده شده است. ابعاد سازه‌اي نيز در حداقل ممكن انتخاب شده‌اند. بعلاوه با احداث مرحله‌اي اين هزينه‌ها در طول عمر سد پخش شدند. بنابراين هزينه‌هاي غير ضروري در اين طرح به حداقل كاهش يافته است.

• افزايش عمر مفيد سد بوسيله آبشستـگي رسوب و احداث مرحـله‌اي بوضوح نشـان دهنده ژرف بيني سازندگان سد در مورد هزينه هاي طول عمر مي‌باشد.

تنها در قرن 19 ميلادي بود كه مهندسين متوجه شدند كه توزيع فشار آب بر سدها بصورت مثلثي مي‌باشد. اين واقعيت بوضوح نشان مي‌دهد كه احداث سدهاي قديمي و بخصوص سدهاي بلند نياز به اراده، تفكر و تلاش سترگي داشته است. براي مثال تخريب سد كفرا در مصر در 4600 سال پيش آنچنان براي سد سازان مصري تلخ بود كه تا 800 سال بعد سد ديگري در مصر احداث نگرديد. براي مقايسه اين دوره مصادف با زمان احداث بسياري از اهرام مصر است كه از عجايب هفت‌گانه محسوب مي‌شوند. به علت نياز مبرم به آب و با توجه به فنون ابتدايي 700 سال قبل، سازندگان ژرف بين و دورنگر سد كريت مجبور بودند به منظور دستيابي به يكي از بزرگترين و تعجب آورترين دستاوردهاي بشردر سدسازي، بر خلاقيت، اراده و شجاعت خود اتكاء كنند. موفقيت آنان نه تنها مي‌تواند الهام دهنده و راهنماي بسياري از مهندسين آب باشد كه مهمترين چالش‌هاي بشر در قرن بيست و يكم را در پيش رو دارند بلكه بوضوح نشان مي‌دهد كه جامع‌نگري، خلاقيت و نزديكي با طبيعت جزء لاينفك مهندسي موفق سد مي‌باشد.

منبع:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در زمان کم آبی

 

 

و عکس های زیر از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

‎

 

 

 

 

[EN-EZEL 13,039]

سد پارام

 

مشخصاتی از سد

 

 

فايل ضميمه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

(63.6 كيلو بايت, 0 نمايش)

[EN-EZEL 13,039]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

سد دز بلندترين سد ايران و در زمان ساخت نيز مرتفع ترين سد مخزني در خاورميانه بوده است. اين سد از نوع بتني دو قوسي بوده و بر روي رودخانه دز در استان خوزستان، جنوب غربي ايران ساخته شده است. محل سد در 25 كيلومتري شمال شهرستان دزفول قرار دارد. رودخانه دز كه از ارتفاعات غربي زاگرس (كوههاي بختياري) سرچشمه مي گيرد از نظر ميزان آبدهي دومين رودخانه ايران محسوب مي شود و در 45 كيلومتري شمال اهواز به رودخانه كارون مي پيوندد.

اين سد 125000 هكتار از اراضي پايين دست را‌ آبياري مي كند و نيروگاه آن داراي قدرت نصب 520 مگا وات مي باشد. از ديگر اهداف اين سد كنترل سيلاب هاي بالادست آن مي باشد.

مشخصات سد

سد از نوع بتني دوقوسي مي باشد كه ارتفاع آن از پي 203 متر از كف رودخانه 190 متر است. عرض بدنه در پي 27 متر و در تاج 5/4 متر، طول تاج 212 متر و رقوم تاج سد 354 متر از سطح دريا مي باشد. حداكثر تراز بهره برداري سد، در رقوم 350 متر از سطح دريا طراحي شده بود كه از سال 69 به اين سو ، به منظور بهينه سازي بهره برداري، تا رقوم 352 متر از سطح دريا افزايش يافته است. سطح درياچه در اين رقوم به 65 كيلومتر مربع مي رسد. حداقل تراز بهره برداري از مخزن 310 متر و رقوم آستانه سرريزها 335 متر از سطح دريا است. دهانه آبگير نيروگاه در رقوم 275 متر از سطح دريا نصب شده و دبي طراحي نيروگاه 348 متر مكعب بر ثانيه است.

زمين شناسي

سد و سازه هاي آن بر روي سنگهايي از جنس كنگلومرا ساخته شده اند كه حدود 600 متر ضخامت دارد و فاقد هر گونه، ترك، درز و شكاف است و فقط در برخي از قسمتها، نياز به تزريق سيمان بود.

مشخصات سازه هاي جنبي

سازه هاي جنبي سد دز داراي مشخصات زير مي باشد:

سرريز : در تكيه گاه چپ دو سرريز تونلي به طول 400 متر مجهز به دريچه هاي قطاعي با ابعاد 5/10×15 متر احداث شده است. سيلاب طراحي 10000 متر مكعب بر ثانيه و حداكثر ظرفيت تخليه از سرريزها 6000 متر مكعب بر ثانيه است.

دريچه هاي آبياري: در رقوم 222 متر از سطح دريا در بدنه سد سه مجراي دريچه دار به منظور تامين آي كشاورزي در شرايط عدم كفاف خروجي از توربين ها و يا توقف كار نيورگاه و همچنين تخليه رسوبات ورودي به مخزن تعبيه شده است. حداكثر ظرفيت تخليه اين دريچه ها كه به شيرهاي مخروطي با قطر 5/1 متر مجهزند در شرايط گشودگي كامل 235 متر مكعب بر ثانيه است.

[EN-EZEL 13,039]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

سد جيرفت در مركز جنوب شرقي ايران، در منتهي اليه شرقي جبال زاگرس، در 250 كيلومتري جنوب كرمان، در 40 كيلومتري شمال شرقي شهرستان جيرفت و با اهداف زير روي رودخانه هليل رود ساخته شده است.:

+ذخيره آب و بهره برداري از آن جهت آبياري يازده هزار هكتار اراضي زيردست

+توليد انرژي برقابي

+جلوگيري از خسارات ناشي از طغيانهاي فصلي

+و بالاخره تغذيه مصنوعي منابع آبهاي زيرزميني

مشخصات سد :

سد جيرفت يك سد بتني دو قوسي با ارتفاع 134 متر از پي و طول تاج 277 متر مي باشد.

ضخامت سد در كف 17 متر و در تاج 5 متر، مي باشد حجم بتن بدنه سد 362000 متر مكعب و حجم حفاري معادل 254 هزار متر مكعب است.

سطح درياچه در رقوم حداكثر 9 ميليون متر مربع و در رقوم نرمال 8/45 ميليون متر مربع مي باشد.

آب بندي زير و اطراف سد با ايجاد پرده أي به مساحت 128000 متر مربع و از طريق 130000 متر حفاري و تزريق 13000 تن سيمان تامين شده است. حداكثر عمق حفاري تزريق در راستاي تاج سد در تكيه گاه ها 200 متر و در كف 100 متر مي باشد. سد جيرفت مجهز به دو دريچه سطحي به ابعاد 9×145 متر با قابليت عبوردهي 2750 متر مكعب بر ثانيه، دو دريچه مياني به ابعاد 5/7×5/7 متر با قدرت عبوردهي 3300 متر مكعب بر ثانيه و بالاخره دو دريچه كف به ابعاد 5/1×35/1 متر و با قابليت عبور دهي 1674 متر مكعب بر ثانيه مي باشد.

زمين شناسي

مخزن درياچه در يك منطقه محدود بين مجموعه سنگهاي آذرين در شمال و سنگهاي رسوبي در جنوب قرار گرفته است. هليل رود روي يك بستر آبرفتي كه سنگهاي مارني و ماسه أي (فليش) را مي پوشاند جاري است. محل احداث سدگلوگاه آهكي واقع روي فليش نفوذناپذير مي باشد. وجود لايه نفوذپذير در بالا دست محل احداث سد باعث گرديد تا پرده عايق بسيار گسترده أي در طرفين و زير بدنه سد پيش بيني گردد اين پرده آب بند تا محل تماس سنگهاي آهكي با فليش نفوذ ناپذير ادامه يافته است.

سازه هاي جنبي :

سد جيرفت داراي سازه هاي جنبي با مشخصات زير مي باشد:

الف . تونل انحراف موقت به طول 246 متر قطر تمام شده 2/7 متر كه پس از اتمام عمليات ساختماني مسدود گرديد.

ب . نيروگاه برق آبي – تونل آبرساني مورد نياز نيروگاه از طريق دو آبگير واقع در بالا دست سد وراد تونلي به طول 2450 متر و با قطر 3 متر و ضخامت 10 ميليمتر و شيب 002/0 شده و پس از عبور از يك دستگاه شير پروانه أي به داخل چاه عمودي به عمق 100 متر سرازير شده و پس از طي مسافتي افقي به طول 350 متر وارد نيروگاه مي شود به منظور استهلاك ضربه قوچ در محل شير پروانه أي چاه تعداب به قطر 6 متر و ارتفاع 81 متر و گالري انبساط به طول 150 متر و به قطر 6/3 متر تعبيه گرديده است.

- نيروگاه داراي مشخصه هاي زير مي باشد:

حفاري 5500 متر مكعب ، بتون ريزي 19226 متر مكعب، 1233 تن آرماتور، مساحت كل (در شش طبقه) 1850 متر مربع. تجهيزات نيروگاه عبارت است از : دو توربين به قدرت MW15 و دبي 5/12 متر مكعب بر ثانيه از نوع فرانسيس ، دو ترانسفورماتور به قدرت 20 مگا ولت آمپر، با توجه به ميزان آب آوري رودخانه هليل رود ميزان متوسط توليد انرژي با اطمينان 95% ، 5/43 مگا وات ساعت ، با اطمينان 85% ، 75 مگا وات ساعت و بالاخره با اطمينان 50% معادل 85 مگا وات ساعت مي باشد.

[EN-EZEL 13,039]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

چکیده :

سد ذخيره اي كريت در حوالي شهرستان طبس توسط شركت ساختماني اويول احداث شده و در سال 1384 به بهره برداري رسيد. هدف از اجراي اين طرح تامين آب شرب و كشاورزي، مهار سيلاب و حفظ سد تاريخي كريت است. در متن حاضر، ويژگيهاي سد و نكات اجرايي برخي از بخشهاي آن تشريح مي گردد .

 

موقعيت جغرافيايي و تاريخي

 

سد ذخيره اي كريت، با هدف تامين آب شرب شهرستان طبس و تامين آب كشاورزي و مهار سيلابها، در 56 كيلومتري جنوب شرق شهرستان طبس و در نزديكي روستاي چيروك احداث شده است. موقعيت اين سد بر روي رودخانه كريت در نزديكي محل سد قديمي كريت انتخاب گرديده است. رودخانه كريت در جنوب شرقي شهرستان طبس جاري بوده و از ارتفاعات شتري سرچشمه گرفته و يكي از سرشاخه هاي رودخانه نمك كه به كوير (دق) روح مرغوم مي ريزد، مي باشد. مختصات جغرافيايي محل سد عبارتست از ’14 و ْ57 طول شرقي و ’26 و ْ33 عرض شمالي.

سد قديمي كريت با مصالح بنايي (سنگ و ملات ساروج) مرتفع ترين سد قوسي باستاني در جهان است. بنابر اطلاعات و مدارك موجود، اين سد بالغ بر 700 سال قدمت دارد. ارتفاع كل آن 50 متر مي‌باشد كه نيمي از آن، حدود 25 متر، در رسوبات مدفون مانده است. طول تاج در حدود 55 متر و پهناي سد در تراز تاج 120 سانتيمتر است. لازم به توضيح است كه به منظور جلوگيري از فرسايش و سهولت بازديد، پوشش بتني و جانپناه بر باريكه ي تاج اين سد، توسط سازنده سد بتني، اجرا گرديده است. عليرغم انباشتگي رسوبات در پشت سد قديمي، اين سد تا قبل از احداث سد جديد، هرچند به ميزان محدود، مورد بهره برداري قرار مي گرفته است

 

1- مشخصات سد

 

سد جديد کريت از نوع بتني بوده و بشكل تركيبي قوسي – وزني طراحي شده است. از الزامات انتخاب اين شكل براي سد، حفظ سد باستاني بصورت دست نخورده است. جناح راست سد بصورت وزني و جناح چپ بصورت قوسي است. قسمت قوسي، از يك طرف به ديواره كوه تكيه دارد و از طرف ديگر به قسمت وزني سد. بديهي است پهناي قسمت تحتاني در قسمت قوسي، كمتر از قسمت وزني است. در ناحيه اتصال، اين دو قسمت بصورت تدريجي به يكديگر تبديل مي شوند. ارتفاع تاج سد از پايين ترين نقطه فونداسيون 53 متر و طول تاج 345 متر است، حجم سنگبرداري و حفاري پي سد 40000 متر مكعب و حجم بتن بدنه سد و سازه هاي جانبي مجموعاً 120000 مترمکعب است. سازه‌هاي جنبي سد، مشتمل بر سيستم انحراف آب، آبگيري و تخليه تحتاني و سرريز مي باشد . شكل 1: پلان سد و مخزن

2- روش اجراي بخشهاي مختلف سد

2-1- پي كني و سنگ برداري

برای رسيدن به ترازهاي تعيين شده جهت اجراي پي سد، لازم است با استفاده از روشهاي انفجاري نسبت به برداشت سنگ در محدوده مورد نظر اقدام گردد. با توجه به نزديكي محدوده اجراي سد به سد قديمي كريت و به منظور كاهش و يا حذف اثرات منفي ناشي از انفجار كه عمدتا به صورت شكستگيهاي ناخواسته و پديد آمدن ترك و شكاف در پي و بستر بروز مي كند، از روشهاي انفجار كنترل شده، استفاده گرديده است.

استفاده از روشهاي انفجار كنترل شده (smooth blasting)

نوع و مقدار مواد منفجره، آرايش هندسي چالها و فواصل زماني انفجارها بگونه اي انتخاب گرديد كه بيشترين سهم انرژي حاصل از انفجار، صرف جدا نمودن سنگ شود و حتي الامكان كمترين ميزان به انرژي لرزه اي تبديل گردد.

در شكل هاي زير دو روش انفجار كنترل شده گوه‌اي و موازي نشان داده شده است. درصورتيكه توده سنگ مورد نظر براي حفاري لبه آزادي نداشت، از روش گوه‌اي بعنوان اولين جبهه كاري استفاده مي‌شد. پس از ايجاد لبه هاي آزاد با استفاده از روش موازي، كار ادامه مي يافت. ارقام درج شده در كنار هر چال ترتيب انفجار را نشان مي‌دهند .

شكل2: مقطع كلي در روش انفجار كنترل شده (smooth blasting) گوه اي

شكل 3: آرايش چالها و توالي انفجار در روش انفجار كنترل شده (smooth blasting) موازي، در اين حالت سطح توده سنگ لبه آزاد دارد. اين لبه آزاد بعد از انجام انفجار به روش گوه اي ايجاد مي گردد.

ايجاد مانع در مقابل انتشار امواج از روش پيش شكافت (pre-split blasting) و ناحيه ضربه خور (buffer blasting)

اين دو روش به منظور جلوگيري از انتشار امواج ناشي از انفجار بكار رفته و مانع از ايجاد تخريب‌هاي ناخواسته گرديده است.

در روش پيش شكافت، قبل از آتشكاري اصلي و در پيرامون محدوده مورد نظر شكافهايي ايجاد گرديد كه موجب انعكاس امواج شده و از خروج آنها از محدوده مورد نظر جلوگيري مي نمود. اين شكافها با حفر چالهاي نزديك به هم و انفجار همزمان آنها با مواد منفجره اندك ايجاد مي شدند

در روش ضربه خور ناحيه اي ايجاد مي شد كه با جذب ضربات ناشي از انفجار موجب استهلاك انرژي ارتعاشي امواج مي گرديد. براي ايجاد اين ناحيه يك سري چال با فاصله كم حفر شده؛ سپس مواد منفجره با چگالي و مقدار كم درون اين چالها قرار گرفته و بطور متوالي بين چالهاي اصلي و مرزي منفجر شده است.

 

 

انتخاب روش انفجار با توجه به فاصله از سد قديمي

 

با توجه به كاهش اثرات تخريبي نسبت افزايش فاصله از محل انفجار، محدوده عملياتي بر حسب فاصله از سد قديمي به سه ناحيه تقسيم شد.

ناحيه با فاصله زياد؛ انفجارهاي انجام شده در اين ناحيه ارتعاش هايي در سازه ايجاد كرد كه در حد مجاز ايمني قرار مي گرفت. در اين ناحيه بدون نياز به كنترل هاي خاص انفجار، عمليات حفاري انجام مي يافت.

ناحيه با فاصله متوسط؛ در اين ناحيه لازم بود تا عمليات انفجار به روشهاي كنترل شده

(smooth blasting) انجام گرفته و مقدار و نوع مواد منفجره بگونه اي انتخاب شود كه ارتعاشهاي ايجاد شده در سازه از حد مجاز فراتر نرود. در صورت لزوم در اين ناحيه موانع انتشار امواج (به روشهاي ذكر شده) ايجاد مي گردد.

ناحيه با فاصله كم؛ در اين ناحيه تعداد چالها زياد و مواد منفجره مصرفي بسيار اندك بود. به منظور كاهش انرژي لرزه اي دهانه چالها بسته نمي شد. در اين حالت انفجار فقط موجب ترك خوردن سنگها شده و جدا كردن آنها از توده سنگ بايد بصورت دستي انجام مي گرديد. با توجه به بازدهي كم عمليات در اين ناحيه اين امكان بود كه چالهايي با فواصل كم حفر كرده و از مواد منبسط شونده (مانند كتراك) براي ايجاد شكاف در توده سنگ استفاده نمود.

2-2- پرده آب بند

جهت كاهش گراديان هيدروليكي زير پي سد و كاهش ضريب نفوذ پذيري در پي و جناحين، پرده آب بند در سرتاسر محور سد ايجاد گردد. تزريق پرده آب بند موجب بهبود كيفيت سنگ از نظر تحكيمي نيز گرديد. عمق پرده آب بند معمولا تا قسمتي از توده سنگي در نظر گرفته شد كه آزمايش نفوذ پذيري در قطعات لوژن 1 را نتيجه بدهد.

ايجاد پرده آب بند از طريق عمليات حفاري و گمانه زني و تزريق دوغاب سيمان با فشار مناسب جهت آب بندي و پركردن درزه ها، شكافها و فواصل خالي در عمق پي انجام شده است.

در حالت طبيعي بهتر اين بود كه حفاري و تزريق قسمت پي اول انجام شود تا به تبع آن اجراي بتن بدنه از پايين ترين قسمت شروع گردد؛ ولي به لحاظ اينكه كار حفاري و تزريق در جناح راست تقريباً آماده انجام بوده و در قسمت پي با توجه به تداخل با رسوب برداری کف و سنگ برداری طرفين سد قديمی، هنوز اجراي عمليات حفاري و تزريق ميسر نبود، انجام عمليات از جناح راست شروع و متعاقبا در جناح چپ پی ادامه يافت. در اين طرح با توجه به جنس زمين كه سنگي است تزريقات از پايين به بالا انجام گرديد. در توده سنگ پی سد کريت لايه ها و قطعات كوارتز و سيليس به چشم مي‌خورد كه كار حفاري را تحت تاثير قرار مي داد و تجهيز لازم متناسب با حفاري در اين سنگها صورت پذيرفت.

جهت كنترل و تعيين شرايط كيفي تزريق در سنگ از گمانه هاي كنترل استفاده شد. اين گمانه‌ها در منطقه مورد نظر بصورت مايل و حداقل 5 تا 10 متر عميق تر از عمق پرده آب بند و محدوده تحكيم يافته حفر مي‌گرديد. با توجه به آثار سيمان در مغزه ها مي توان كيفيت تزريق را مورد مطالعه و سنجش قرار داد.

شكل 4: نحوه آرايش پرده آب بند در زير پي سد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

2-3- دال بتني زير پي

در توده سنگ بستر زير پي سد و در عميق ترين ناحيه آن شكافي V شكل وجود دارد كه حاصل فرسايش در طي دوران گذشته است و در دوره بهره برداري از سد تاريخي، بتدريج با رسوبات آبرفتي انباشته شده است. حفاريهاي مطالعاتي و آزمايشها نشان دادند كه تراكم رسوبات در اين ناحيه به حدي است كه مي توان با تزريق مناسب، آنرا كاملا تحكيم و آب بند نمود. از اينرو طرح سد به گونه اي در نظر گرفته شد كه رسوبات شكاف مذكور به روش فوق اصلاح شده و يك دال بتني ضخيم بعنوان پي سد در اين قسمت، روي آن اجرا گردد.

2-4- اجراي بدنه سد

يك مشكل اصلي در اجراي سازه هاي بتنــي حجيم، كنترل يا حذف ترك خوردگي حرارتي و در مورد سازه هاي آبي، نشتي درزهاي ساخت است. به دليل وجود حجمهاي بزرگ بتن، گرماي ناشي از هيدراته شدن سيمان نسبت به ديگر موارد بتن سازه اي مشكلات بيشتري ايجاد مي كند و اتخاذ برخي تدابير براي محدود ساختن افزايش دما برروي قالب بندي تاثير حياتي دارد. دماي بتــن به ويژه در آب و هواي گرمتر بايد در زمان بتن ريزي و هيدراتاسيون به روشهاي زير در كمترين حد حفظ شود: استفاده از سيمان كم حرارت، استفاده از نرمـه خاكستر آتشفشاني يا پوزولان ديگري به جاي بخشي از سيمان، سرد سازي، تكنيكهاي عمل آوري ويژه و استفاده از قالبهاي فولادي گرما - پراكنشي. مراحل، پلان و ترتيب بتن ريزي بلوكها به گونه اي انتخاب شده است كه گرماي حاصل به طور مناسبي كنترل شود. علاوه بر آن، اين نكته نيز مورد توجه قرار گرفته است كه بين بلوكها اختلاف ارتفاع زياد ايجاد نشود تا بارگذاري روي پي بتدريج و بصورت يكنواخت انجام گيرد. بطور كلي اختلاف ارتفاع بلوكها هنگام بتن ريزي به گونه‌اي انتخاب مي‌گردد، كه هم شرايط بتن ريزي تسهيل گردد و هم قالب بندي سطوح درز به حداقل ممكن كاهش يابد. باز كردن قالبها نيز طوري برنامه ريزي شده است كه از ايجاد شوكهــاي حرارتي كه به ترك خوردگي سطح بتن منجر مي گردد، جلوگيري شود.

2-4-1- قالب بندي مراحل بتن ريزي

متداول ترين روش براي تعديل جمع شدگي و گرماي ناشي از هيدراتاسيون در سازه بتني حجيم، محدود كردن ارتفاع مراحل بتن ريزي است. در اين سد ارتفاع بلوكها 2.5 متر در نظر گرفته شده است.

به جز در مرحله اول بتن ريزي پي، قالب هاي مــورد استفاده از نوع طره اي پشت بند دار است. مراحل بتن ريزي مستلزم قابليت استفاده مجدد از قالبها بطور متعدد است؛ از اينرو قالبها از فولاد ساخته مي شوند تا در برابر بارهاي وارده و در طول زمان استفاده مكرر خود، پايداري نشان دهنــد. در اين قالبها از جك بعنوان پشت بند استفاده شده است. اين جك ها علاوه بر تنظيم نمودن قالب به هنگام نصب، از حركات آن به بيرون نيز به هنگام بتن ريزي جلو گيري مي نمايند. در پشت قالب پياده روهاي پيش‌بيني گرديده است كه نصب قالب و همچنين رفت و آمد عوامل اجرايي را امكان پذير نمايد. قالب ها با مهارهايي كه از قبل در بتن نصب مي گردد به بلوك پايين محكم مي شوند.

سريعترين چرخه بتن ريزي مجاز در كارهاي بتني حجيم مستلزم باز كردن و برپايي مجدد قالبها در عرض 24 تا 48 ساعت پس از تكميل يك مرحله بتن ريزي و تكميل مرحله بتن ريزي بعدي در عرض 72 ساعت است. تحت چنين شرايطي لوازم مهار قالب بايد در بتني عمل كنند كه مقاومت فشاري يا پيوستگي آن 15 در صد مقاومت 28 روزه است. حتي زماني كه بين مراحل بتن ريزي متوالي 5 روز فاصله وجود دارد، بتن كم سيمان كه مستلزم استفاده از لوازم نگهداري ويژه اي در قالبها است تا براي حمايت قالبها مرحله بتن ريزي بعدي مقاومت كافي ايجاد كنند.

2-4-2- بتن ريزي

در هر مرحله بعد از آماده شدن قالب، واتر استاپ، نصب لوله هاي پس سرمايش (post-cooling)، نصب لوله هاي تزريق و نصب ابزار دقيق و كنترل نقشه بردار و اخذ مجوز بتن ريزي، يك لايه ملات ماسه و سيمان اجرا گرديد. ملاتي كه بدين ترتيب ريخته مي شود به منظور يكپارچه كردن بتن قديم و جديد و همچنين آب بندي بين بلوك هاي بتن است.

بعد از پخش يك لايه ملات ماسه و سيمان، بتن اصلي با مشخصات طرح اختلاط مصوب ساخته و در محل آماده شده براي اينكار ريخته مي شود. روش بتن ريزي بدين طريق است كه اولا" بتن ريزي پيوسته اجرا شده و از قطع بتن به هر دليل بايستي جلوگيري شود تا درز سرد بوجود نيايد. براي بالابردن كيفيت، با ويبره هاي قوي متناسب با حجم بتن و دانه بندي، ويبره زده مي شود. بديهي است، به همان ميزان كه كم ويبره زدن باعث پايين آمدن مقاومت مي‌گردد، ويبره بيش از حد نيز باعث جدا شدن دانه ها مي‌شود. از ريختن بتن در يكجا خودداري شده و بتن در لايه هاي 50 سانتيمتري ريخته شده است.

بعد از اتمام بتن ريزي و صاف كردن سطح بتن و پس از اتمام زمان گيرش، سطح بتن با واتر جت شسته شده و يك سطح مضرس جهت بتن ريزي مرحله بعد آماده مي شود.

بعد از هر مرحله، عمل آوري (curing) بتن براي مدت حداقل سه روز متوالي انجام شده است. براي اين منظور از فواره هايي كه روي سطح بتن قرار مي گرفتند استفاده مي شد.

2-4-3- تزريق درزهاي انقباض

به منظور يكپارچه كردن بدنه سد، در بين بلوك هاي مختلف سد لوله هايي بمنظور تزريق دوغاب سيمان نصب شده است كه روي آنها در فواصلي كه مشخصات فني تعيين كرده كلاپه هايي نصب تعبيه شده است. بعد از اتمام بتن ريزي سد، از روي سد و از داخل گالري ها نسبت به تزريق دوغاب طبق مشخصات فني اقدام مي گردد. زمان و شرايط تزريق از اهميت خاصي برخوردار است و به گونه اي انتخاب شده است كه، فرآيند هيدراتاسيون تمام شده و حداكثر انقباض در بلوك هاي بتن بوجود آمده باشد. اين كار به صورت همزمان در درزها انجام شده بطوريكه از حركات افقي بلوك ها جلوگيري شود.

منابع:

- اسناد قرارداد سد ذخيره اي كريت طبس، مشخصات فني سد

- گزارش هاي پيشرفت فيزيكي پروژه طي سالهاي 1380 الي 1383، دفتر فني كارگاه سد كريت

- تكنولوژي اجرايي سد كريت، 1380، دفتر فني شركت ساختماني اويول

برگرفته از سایت انجمن بتن ایران

[EN-EZEL 13,039]

بدنــــه ســــد

● مشخصات بدنه سد

نوع : خاكي با هسته رسي

حجم كل بدنه سد : 5/32 ميليون مترمكعب

تراز تاج سد : 234 متر از سطح دريا

ارتفاع سد از پي : 127 متر

طول تاج سد : 3030 متر

عرض تاج سد : 12 متر

حداكثر عرض سد در پي : 1100 متر

حجم مصالح پوسته : 6/19 ميليون مترمكعب

حجم مصالح هسته: 65/3 ميليون متر مكعب

حجم خاكبرداري بدنه و سرريز : 15/9 ميليون مترمكعب

شيب پوسته بالادست از رقوم 234 تاج سد با شيب 25/2 : 1 تا رقوم 192 و در اين رقوم برمي به عرض 10 متر ايجاد و سپس با شيب 25/2: 1 تا رقوم 163 و در اين رقوم برمي بطول 30 متر و سپس با شيب 5/2 : 1 كه شيب پوسته بالادست فرازبند مي باشد به پي مي رسد. (قابل ذكر است كه پوسته بالادست از رقوم 234 تا رقوم 192 داراي پوشش ريپ راپ و از رقوم 192 تا 163 و همچنين تا رقوم 140 داراي پوشش خاك سيمان ميباشد)

شيب پوسته پايين دست بدنه در مقطع عرضي كيلومتر 400+1 از رقوم 234 تاج سد با شيب 8/1 : 1 تا رقوم 200 و در همين رقوم برمي به عرض 5 متر سپس با همين شيب تا رقوم 170 به برمي به عرض 84 متر و سپس با شيب 8/1:1 تا رقوم 160 و 135 كه بترتيب به دو برم به عرضهاي 14 و 75 متر خواهد رسيد و سپس تا انتهاي پنجه بدنه سد با شيب 1:2 به رقوم 116 مي رسد.

سيستم انحراف آب ●

سيستم انحراف آب سد كرخه شامل يك آبراهه بتني چهار دهانه (كالورت)، سازه هاي آبگير ورودي، حوضچه آرامش انتهائي، پيش فرازبند، فراز بند و نشيب بند مي باشد

 

 

 

● پيش فرازبند و فرازبند

 

به منظور ممانعت از تأثير مستقيم آب در فصول سيلابي رودخانه در دوران اجراي بدنه اصلي سد، مي بايست قسمتهاي بالا دست و پائين دست محل اجراي سد توسط فرازبند و نشيب بند مسدود گرديده تا محوطه بين اين دو خشك و سازه اصلي اجرا گردد. از آنجا كه فرازبند سد كرخه نهايتا جزئي از بدنه اصلي سد خواهد شد، از يك پيش فراز بند استفاده شده است تا فرازبند نيز در محيط خشك و با مشخصات فني مناسب اجرا گردد.

رقوم تاج پيش فرازبند ، براي سيلاب با دوره بازگشت 20 ساله در دوره خشك، معادل دبي حداكثر 860 مترمكعب در ثانيه، در تراز 5/122 متر از سطح دريا طراحي شده است.

طراحي فرازبند سيستم انحراف كرخه براي سيلاب با دوره بازگشت 100 ساله (m3/s 7240) در رقوم 163 بوده كه در اين رقوم بخشي از سيل 100 ساله (حدود m3/s 3680) قادر به عبور از داخل گالريهاي انحراف مي باشد و باقيمانده آن در درياچه فرازبند مستهلك ميگردد

● مشخصات فرازبند

- طول : 950 متر

- حجم بدنه : 5/4 ميليون متر مكعب

- عرض تاج : 20 متر

- بيشترين عرض در پي: 495 متر

- ارتفاع از كف رودخانه : 52 متر

- حداكثر حجم ذخيره : 433 ميليون مترمكعب

● نشيب بند

براساس منحني دبي - اشل رودخانه براي دبي 150 مترمكعب در ثانيه ، سطح آب در پايين دست نشيب بند در رقوم 115 متر و براي دبي سيل 4570 مترمكعب در ثانيه سطح آب در رقوم 5/120 متر و بنا براين رقوم تاج نشيب بند 5/121 متر از سطح دريا در نظر قرار گرفته شده است.

 

● كالورت انحراف آب

عمليات انحراف آب از مسير اوليه خود معمولا اولين اقدامي است كه در پروژه هاي سد سازي به عمل مي آيد. در سد مخزني كرخه براي انحراف آب، استفاده از يك آبراهه بتني (كالورت)و چهار دهانه بهترين روش شناخته شده است. مشخصات اين آبراهه بتني به شرح ذيل ميباشد:

- شكل: چهار دهانه با مقطع هشت ضلعي

- ابعاد هر دهانه : 5/10×5 (ارتفاع × عرض) متر

- طول : 790 متر (با احتساب سازه هاي ورودي و خروجي)

- نوع پوشش : بتن مسلح

- حجم خاكبرداري : حدود 5/1 ميليون مترمكعب

- حجم بتن مصرفي : 223 هزار مترمكعب

- تراز كف دهانه ورودي: 113 متر از سطح دريا

- تراز كف حوضچه آرامش: 100 متر از سطح دريا

- ظرفيت تخليه : 3680 مترمكعب در ثانيه در تراز 70/161 متر از سطح دريا (قبل از تبديل به تخليه كننده عمقي)

● سازه ورودي

سازه ورودي آبراهه سيستم انحراف، بطول 32 و عرض 6/30 متر شامل چهار دهانه آبگير، برج آبگير، شيار دريچه ها و دريچه هاي انسداد ميباشد.

براي انسداد مسير آب در دهانه هاي اول و دوم كالورت، از دو دريچه انسداد رأس (Bulk head Gate) هر يك به وزن 32 تن، و براي انسداد مسير آب در دهانه سوم از يك دريچه چرخ ثابت (Fixed-wheel Gate) به وزن 62 تن و براي انسداد مسير آب در دهانه چهارم از يك دريچه غلطكي (Roller Gate) به وزن 82 تن استفاده شده است.

براي بالابردن قطعات و جايگذاري دريچه هاي كالورت از يك جرثقيل دروازه اي طره دار (Gantry Crane) به ظرفيت 120 تن كه در تراز تاج برج آبگير (160 متر)، نصب شده بود استفاده شده است. جرثقيل مزبور پس از آبگيري و انسداد دائم دريچه ها، از محل خود دمونتاژ گرديد.

در قسمت فوقاني برج آبگير، مجاري و پنجره هائي در نظر گرفته شده است كه پس از تبديل كالورت به تخليه كننده عمقي، از آنها به عنوان مسيرهاي ورود آب به تخليه كننده، استفاده ميشود.

● سازه خروجي

جهت استهلاك انرژي آب خروجي از كالورت، در انتهاي آن حوضچه آرامشي به عرض 35، طول 5/128 و تراز كف 100 متر نسبت به سطح دريا احداث شده است.

در خروجي هر يك از آبراهه ها نيز شيارهائي براي نصب دريچه هاي استاپ لاگ تعبيه شده است تا در مواقع لازم بتوان با نصب دريچه ها از بازگشت آب به داخل آبراهه ها جلوگيري كرد. براي اين منظور از سه سري دريچه استاپ لاگ استفاده ميشود.

● تخليه كننده عمقي

از مجاري كالورت انحراف در زمان بهره برداري به عنوان تخليه كننده عمقي استفاده ميشود. بدينمنظور در 50 متر مياني هر يك از آبراهه هاي اول، دوم و سوم كالورت انحراف و لوله و شير آلاتي نصب شده است كه ضمن محدود كردن سطح مقطع عبور آب در آنها از 48 متر مربع به 14/3 متر مربع، مجموع دبي خروجي آنها را به 360 متر مكعب در ثانيه (در تراز نرمال مخزن) محدود كرده اند.

دهانه چهارم كالورت انحراف نيز بطور كامل مسدود شده و به عنوان راه دسترسي به موقعيت تخليه كننده و شير آلات دهانه هاي ديگر استفاده ميشود.

در سيستم تخليه كننده براي كنترل دبي آب خروجي از دو دريچه اضطراري و سرويس استفاده ميشود كه هر يك بوسيله سرووموتوري به قدرت 175 تن باز و بسته ميشوند.

 

● سيستم آب بندي پي

به منظور نفوذ ناپذير نمودن پي و جلوگيري از زه آب، در پي سد ديواره يا غشائي نفوذ ناپذير اجرا ميگردد. به علت هزينه زياد حفاري و تزريق نا پذيري پي سد كرخه و براي آب بندي مطمئن تر پي، بجاي اجراي پرده آب بند، از ديوار آب بند با بتن پلاستيك استفاده شده است.

اين ديواره آب بند كه با بدنه سد هم محور ميباشد، در زير پي و در مركز هسته رسي اجرا شده است. ساير مشخصات ديوار آب بند به شرح ذيل ميباشد:

- طول ديواره : 2930 متر

- عرض ديواره : 80 /0 تا 1 متر

- حجم كل بتن ديواره : 147370 مترمكعب

- حداقل عمق : 18 متر

- حداكثر عمق : 78 متر

 

بدليل اهميت تكيه گاه چپ سد و قرارگيري نيروگاه در اين منطقه و با توجه به تأثيري آبگيري و تراوش در لايه هاي مختلف كنگلومرائي، جهت محافظت و پايداري شيبهاي محدوده نيروگاه و كاهش تراوشات، اجراي ديوار آب بند در شرق نيروگاه در نظر گرفته شد. جهت اتصال اين ديوار آب بند به ديوار آب بند اصلي سد، از پرده تزريق در گالري دسترسي كيلومتر 950+0 استفاده ميشود و بدينوسيله عملا جلوي نفوذ آب به محدوده نيروگاه گرفته خواهد شد.

 

مشخصات ديوار آب بند شرق نيروگاه

طول : حدود 750 متر

تعداد پانل : حدود 300

عمق ديواره : 20 تا 70 متر

حجم تقريبي بتن ديواره : 30 هزار متر مكعب

 

● گالري بازرسي پی

بمنظور دسترسي به پي بدنه واقع در زير هسته رسي، ديوار آب بند، رفتار نگاري ديوار آب بند و برطرف نمودن نقاط ضعف احتمالي در دوران بهره‌برداري، يك گالري بتني به فاصله كمي از ديوار آب بند و در پائين دست آن طراحي و ساخته شده است.

موارد استفاده اين گالري عبارتند از:

- امكان رفتار نگاري و اطلاع از فشار پيزومتري آب در لايه هاي مختلف زير پي سد

- امكان افزايش عمق و يا ترميم آب بندي پي سد

- امكان رفتار نگاري و كنترل نشست پي سد

- امكان زهكش نمودن و كاهش دادن فشار آب هر يك از لايه هاي زمين شناسي زير پي سد

- امكان بازرسي و مشاهده ظاهري وضعيت زير پي

مشخصات گالري بازرسي

- موقعيت: زير هسته رسي به فاصله 5/7 متر، از محور ديوار آب بندپی در پائين دست

- ابعاد: 2/3*6/2 (ارتفاع*عرض) متر

- طول گالري بازرسي: حدود 1300 متر

- تعداد گالري هاي دسترسي: سه عدد به ترتيب در كيلومترهاي 950+0 و 450+1 و 160+2

- طول گالريهاي دسترسي: جمعاً 465 متر

- حجم كل بتن ريزي: 46000 متر مكعب

● ابزار دقيق

ابزاردقيق در تاسيسات وپروژه‌هاي حساس و مهم همچون سدهاي بزرگ نقش شريانهاي اطلاعاتي و آگاه‌كننده از عكس‌العمل‌ها و رفتارهاي اين سازه‌ها در برابر شرايط مختلف بارگذاري در مراحل ساخت و بهره‌برداري را بر عهده دارند. به همین منظور برای بررسي رفتار پي و بدنه سد کرخه در حين اجرا و علی الخصوص در زمان بهره برداري، از نقطه نظر فشار منفذي آب، فشار خاك، نشت ها و انحرافات احتمالي بدنه، از نهصد و بیست قطعه ابزار دقيق استفاده شده است . ابزار فوق در 23 مقطع از بدنه و متناسب با وضعيت پي و ارتفاع سد توزيع شده اند.

ســـرريــــز

● مشخصات سرريز

با در نظر گرفتن پارامترهائي از قبيل ارتفاع سد، حجم مخزن، نوع سد و اهميت آن در تأمين نيازهاي كشاورزي، توليد انرژي برقابي، موقعيت قرارگيري سد نسبت به مناطق مسكوني پائين دست و خسارات اقتصادي و اجتماعي ناشي از شكست سد، سرريز سد كرخه براي تخليه مطمئن حداكثر سيلاب محتمل (P.M.F) و با در نظر گرفتن ارتفاع آزاد مناسب طراحي گرديده است. مشخصات اين سرريز به شرح ذيل ميباشد:

نوع : اوجي با شوت دريچه دار

موقعيت : جناح راست بدنه

ظرفيت تخليه : 18260 متر مكعب در ثانيه (در حالت وقوع سيلاب P.M.F)

طول كل سرريز: 1118 متر (با احتساب طول حوضچه آرامش و كانال خروجي)

عرض سرريز: 110 متر (بدون احتساب پايه هاي مياني 90 متر)

طول حوضچه آرامش : 164 متر

عرض حوضچه آرامش: 110 متر

بار آب طراحي اوجي سرريز : 17 متر

تراز آستانه سرريز: 209 متر از سطح دريا

حجم خاكبرداري : 5/5 ميليون مترمكعب

حجم بتن مصرفي : 758 هزار متر مكعب

بخشهای مختلف سرريز

● کانال تقرب

طول اين کانال حدود 90 متر و تراز کف آن 201 متر از سطح دريا در نظر گرفته شده است. اين کانال وظيفه هدايت آب به سرريز را به عهده دارد.

● سازه ورودي

سازه ورودي سرريز يك سازه بتني حجيم به ابعاد 59×110 متر مي باشد كه شامل اوجي سرريز ، پايه هاي مياني و كناري، دريچه هاي قطاعي و تعميراتي، پل دسترسي در تاج سد، پل جرثقيل دروازه اي و تجهيزات هيدرومكانيكي مانور دريچه‌ها مي باشد.

تاج سازه ورودي سرريز در تراز 209 متر از سطح دريا قرار دارد كه نسبت به رقوم كانال سرريز (تراز 201 از سطح دريا) داراي اختلاف ارتفاع 8 متر مي باشد.

رويه بالادست تاج سرريز با شيب 1:1 و عرض پايه هاي مياني سرريز معادل 4 متر مد نظر قرار گرفته است.

جهت كنترل عبور آب از سرريز از شش سري دريچه قطاعي استفاده ميشود كه هر يك داراي 18 متر ارتفاع ، 15 متر عرض، 22 متر شعاع و 170 تن وزن ميباشند و در نوع خود از بزرگترين دريچه هاي قطاعي ساخته شده در ايران ميباشند. عملكرد هر دريچه قطاعي توسط دو سرووموتور هر يك به ظرفيت 126 تن و با كورس 11 متر انجام ميشود.

جهت تعميرات دريچه هاي قطاعي نيز از 4 قطعه دريچه استاپ لاگ استفاده ميشود كه هريك داري 15 متر عرض، 3 متر ارتفاع و 30 تن وزن ميباشند عمل جابجائي و جايگذاري دريچه هاي استاپ لاگ با استفاده از يك جرثقيل دروازه اي 35 تن و با طول ريل 130 متر استفاده ميشود.

● شوت

شوت سرريز با طولی حدود 600 متر ، از دو دهانه 54 متری که توسط يک ديوار ميانی به ضخامت 2 متر از يکديگر جدا شده اند، تشکيل شده است.

اين شوت ، در 170 متر اوليه با شيب طولی معادل 25 درصد و در 320 متر بعدی با شيب طولی معادل 5 درصد و در انتها با قوس سهموی محدب به طول تقريبی 100 متر، تا نقطه اتصال به حوضچه آرامش ادامه مي يابد.

برای جلوگيری از بروز پديده کاويتاسيون در شوت، از سه هواده در ايستگاههای 230 (محل اتصال شوت 25% به 5% ) ، 550 (محل اتصال شوت 5% به سهمی ) و 614 (در طول قوس سهمی) استفاده شده است.

● سيستم استهلاك انرژي و مشخصات آن ( حوضچه آرامش )

جهت استهلاك مطمئن انرژي جريان خروجي از حوضچه آرامش استفاده شده است . حوضچه آرامش از نوع U.S.B.R نوع يك مي باشد. رقوم كف حوضچه آرامش با توجه به ارتفاع ثانويه پرش هيدروليكي و رقوم سطح آب پاياب ، در تراز 95 متر از سطح دريا در نظر گرفته شده است . طول حوضچه آرامش معادل 164 متر و عرض حوضچه برابر 110 متر در نظر گرفته شده است . در قسمت انتهايي ، كف حوضچه با شيب 1:5 (V:H) از رقوم 95 متر در طول 65 متر به تراز 108 متر مي رسد. رقوم تاج ديواره هاي كناري حوضچه بر اساس حداكثر رقوم سطح آب در حال وقوع سيل 1000 ساله با احتساب ارتفاع آزاد معادل تراز 5/122 متر از سطح دريا در نظر گرفته شده است.

● منابع قرضه و مشخصات آن

منبع قرضه

سطح منبع قرضه

(كيلومتر مربع)

عمق منبع قرضه

(متر)

فاصله تا ساختگاه سد

(كيلومتر)

مقدار حجم مفيد

(ميليون متر مكعب)

نوع مصالح

محل استفاده

* درشت دانه

G1

4

10-5

8-4

20

GW-GP

پوسته، زهكش، فيلترها، لايه هاي انتقالي و مصالح بتن

G2

8/0

متوسط 2

14-11

75/1

GW-GP و مقداري GC

G3

8

متوسط 3

12-9

5/2

GW-GP

** ريزدانه

C1

5/2

5-3

13-10

2/6

گل سنگ هوا زده CH

هسته رسي سد

معدن چناره

57

سنگ آهك

ريپ رپ شيرواني بالا دست

ملاحظات:

GP = شن ماسه دار با دانه بندي نا مطلوب GC = شن ماسه دار مخلوط با خاك رس

GW = شن ماسه دار با دانه بندي مطلوب CH = رس غير آلي با درجه خميري زياد

* بر پايه نتايج آزمايشات اين مصالح جهت تراكم مساعد ميباشند و بيشينه دانسيته خشك آنها بيش از ((g/cm3 08/2 ميباشد.

** نتايج آزمايشات تراكم ناپذيري برجا، نشان ميدهد امكان استفاده از اين مصالح بعنوان هسته رسي وجود دارد

[Amir R. Haddadi 9,164]

خب در این تاپیک ما قصد داریم تا سد های ایرانی رو معرفی کنیم ...

 

از آنجا که کشور عزیزمان ایران در صنعت سد سازی قدمتی چندین ساله دارد و امروزه هم یکی از قدرت های بزرگ در صنعت سد سازی می باشد قصد را بر این نهادیم تا این صنعت را معرفی کنیم.

 

از دوستان عزیز میخواهم که میخواهم برای سهولت در کار جست و جو و تهیه آرشیو منظم تمامی مطالبی که مربوط به سد سازی در ایران میشود را در این تاپیک قرار دهند ....:w73:

 

با تشکر مدیریت تالار عمران

[Amir R. Haddadi 9,164]

سد سازی یا بند سازی از فعالیت های مهندسی به شمار می رود كه شرایط تاریخی و جغرافیایی خاص مناطق در پیدایش ،‌شكل گیری و گسترش آن سهم به سزایی دارند. در گذشته و در هر منطقه خاص جغرافیایی بنابر ضرورت یا نیاز ساكنین آن جا نسبت به ایجاد سد،‌بند یا آبگیر اقدام می كرده اند تا نیازهای خود در زمینه آبیاری و آبرسانی را مرتفع سازند. در مناطقی نیز به خاطر پایین بودن سطح آب‌های رودخانه ها یا نیاز جهت تغییر مسیر رود ، سد سازی انجام می گرفته تا بتوانند سطح آب را بالا آورده و برای نیازهای كشاورزی و عمرانی از آن استفاده كنند.

در ایران نیز به جهت كمبود آب،‌شرایط اقلیمی خاص و نیازهای روزمره آب ماده ای بسیار ارزشمند محسوب می شده كه این امر را علاوه بر بندسازی ، سد سازی و آثار به جا مانده می توان در فرهنگ ایرانی و ارزشی كه برای آب قایل می شدند و حافظه تاریخی مردم ایران به وضوح مشاهده و مطالعه كرد.

در سرزمین های ایران و مصر كه از قدیم در معرض سیلاب و طغیان رودخانه ها قرار داشتند‌،ساخت بندهای متفاوت در طول مسیر رودخانه ها و یا مناطق سیل خیز به جلوگیری از خسارات این گونه طغیان ها كمك فراوانی می كرد.

تاریخ سد سازی در ایران‌،مصر و بین النهرین ( میان رودان) قدمتی بسیار طولانی دارد و هنوز هم می توان نشانه هایی از آنها را در این سرزمین ها یافت. به طور كلی سدسازی و نیز لایروبی و مرمت آنها از دیر باز در ایران دیگر سرزمین ها ،‌مانند سایر كارهای عام المنفعه و پروژه های بزرگ معمولا به دست حكومت ها و پادشاهانی كه به امور آبادانی و آبادی علاقه بیشتری داشتند انجام می گرفته است و در این میان رونق اقتصادی و پیشرفت آبادی ها و شهرهای مرتبط با سیستم های آبیاری و آبرسانی نیز بستگی بسیار زیادی با مقوله سد و سد سازی و اهمیت حكمرانان به این مسایل داشته است.

[Amir R. Haddadi 9,164]

سد سازی از دوره هخامنشیان تا قبل از اسلام

پادشاهان هخامنشی به واسطه نیاز جغرافیایی كشور ایران و علاقه ای كه در گسترش و آبادانی سرزمین تحت فرمانروایی از خود نشان می دادند و در زمان امپراتوری خود سدها و بندهای زیادی در بخش های جنوب غربی و جنوبی ایران ساختند. بسیاری از سیستم های آبرسانی و آبیاری كه تا سال های متمادی نیز در ایران از آنها استفاده شد مرهون تلاش مهندسان و صنعتگران ایرانی است كه در زمان های بسیار دور تلاش نمودند تا نیازها و كمبودها را در زمینه های عمرانی و آبادی بر طرف نمایند و آثار و شواهد آن را نیز می توان در نقاط مختلف ایران درك نمود. علاوه بر آن بسیاری از آثار به جا مانده از این دوران ها در سرزمین های تابعه حكومت های ایران باستان نیز قابل مشاهده است.

یكی از رودخانه هایی كه از قدیم به رودخانه اروند می پیوسته است «‌دیاله » بوده است كه بنا به دستور كوروش بزرگ سدی برای آبیاری ،‌از خاك و چوب بر روی این رودخانه بسته شده بود كه شبكه كانال های آبرسانی را تغذیه می كرد. همچنین در زمان هخامنشیان اولین كوشش ها جهت سد سازی بر روی اروند و فرات به عمل آمد. از مشخصات این رودخانه ها آن بود كه سطح فرات بالاتر از دجله قرار داشت و نیز در زمان حكومت بابلیان بر بین النهرین تمایل رود فرات نسبت به شرق بیشتر از امروز بوده و این رود تنها دارای یك مجرا بوده است. انشعاب فرات به دو مجرا بین سال های 600 ق.م تا 100 ق. م اتفاق افتاده است . چنان كه پیداست هخامنشیان سدهایی بر روی رودخانه های فرات و اروند ساختند و گام هایی دیگر در گسترش شبكه كانال های آبیاری برداشتند. بدون شك هنگامی كه اسكندر مقدونی در حدود سال 400 ق. م به آنجا ها رسید آن سدها ساخته شده و برپا بوده اند. استرابو جغرافی دان سده اول میلادی یونان خبر از ویرانی آنها به دست اسكندر مقدونی می دهد. ولی واقعیت این كه اسكندر این سدها را ویران كرده باشد كاملا معلوم نیست چون برخی نیز گفته اند كه اسكندر آنها را خراب نكرده است و حتی به حفر كانال ها و نظارت بر این سدها به طور مرتب مشغول بوده است. به هر حال آنچه مسلم است آبیاری با بهره وری از بند سازی در فرات و اروند پیرامون سده چهارم پیش از میلاد كاملا روا بوده است و این سیستم های سد بندی و آبیاری بعدها در زمان ساسانیان به حد بالای گسترش خود رسید.

علاوه بر بندها و آبگیرهایی كه در زمان هخامنشیان بر روی رودخانه های اروند و فرات ساخته شد،‌در آن زمان بر روی رودخانه «‌كر » kur در فارس نیز بندهایی برای آبیاری زمین های پیرامون تخت جمشید ایجاد شد. با این كه آثاری از تمامی سدهای ساخته شده در زمان هخامنشی ها در دست نیست، ولی برخی از بندها كه تا به امروز بر روی آن رودخانه بر جای مانده اند دارای پایه های هخامنشی هستند. از جمله این سدها « بند ناصری » است كه در 48 كیلومتری شمال غربی تخت جمشید واقع شده است.

ابن بلخی (سده پنجم‌) سد ناصری را چنین توصیف می كند:« در این قسمت رودخانه در زمان های قدیم سدی ساخته شده بود كه آب كافی را برای آبیاری زمین ها تأمین می كرده است ،‌اما در روزگاران هرج مرج كه اعراب به سرزمین ایران تاختند این سد رو به خرابی نهاد و در تمام حوزه های رامجرا ( را مجرد‌) دیگر كشاورزی انجام نشد. ..»

سد دیگر بند فیض آباد نام دارد كه در حدود 48 كیلومتری شمال تخت جمشید قرار گرفته است چنان كه گفته شده است یكی از سه بندی كه بر روی رود كر ساخته شده بوده 25 متر درازا و 25 متر بلندا داشته است.

در نزدیكی شهرك «‌كوار » در جنوب شیراز سد هخامنشی دیگری به نام «بند بهمن» بر روی رودخانه « مند» بنا شده است. طول بند در حدود 100 متر و بلندای آن حدود 25 متر می باشد . بخش عمده ای از این سد تا كنون از گل و لای پر شده است.

در زمان ساسانیان و هنگام حكومت شاپور اول ، ارتش شكست خورده والرین رومی كه مركب از 70000 هفتاد هزار نفر می شد به اسارت ایرانیان درآمد، شاپور از این اسیران برای ساختن ساختمان هایی در ایران استفاده كرد. یكی از این ساختمان ها «‌سد شادروان شوشتر» بر روی رودخانه كارون به شمار می آید . شوشتر كه در كناره شرقی كارون بر روی ساحل سنگی ساخته شده از زمان ساسانیان یكی از شهرهای مهم بود. از زمان ایلامیان و دوران اولیه سلسله ساسانی برای بالا بردن سطح آب در كارون تا به سطح شهر شوشتر سدی بر روی این رود زده بودند.

ابن حوقل در صورة الارض راجع به شادروان شوشتر می نویسد:

« سرزمین خوزستان در محلی مستوی و هموار قرار گرفته است و دارای آب های جاری است . بزرگترین رودهای آن شوشتر است كه شاپور شادروان (سد معروف) را در دروازه شوشتر بر آن ساخت تا آب آن بالا آمد و به ثمر رسید چه شوشتر در زمین مرتفعی قرار دارد.»

چنانكه پیداست سد اولیه بر روی كارون از لحاظ بالابردن سطح‌ آب چندان رضایت بخش نبود پس ایران رومی را برای رفع نقایص به كار گماشتند . احتمالا علاوه بر نیروی كارگری چندین مهندس نیز در سپاه روم بوده اند. گام نخست ،‌ایجاد رودخانه ای انحرافی « گرگر» بوده كه در هنگام ساختن سد آب كارون را هدایت می كرده است. این سد كه پس از تعمیرهای پشت سر هم تا كنون به جا مانده است «‌بند میزان » نام دارد. سد دارای سرریزهایی است كه در هنگام بالا آمدن آب اضافی آن را تخلیه می كرده است. پهنای این سد بین 10 تا 12متر است . ساختن این سد از سه تا هفت سال طول كشید و هنگامی كه ساختمان آن پایان یافت . ورودی رود گرگر با بند دیگری بسته شد كه امروزه « بندقیصر » نامیده می شود . این سد نیز كه تا كنون به جا مانده از تكه های بزرگ سنگی كه با بست های آهنی به یكدیگر محكم شده اند ساخته شده است. برای كنترل آب رودگرگر شش سرریز در آن سد ساخته شده بوده است . كانال گرگر پس از گذشتن نزدیك به 30 كیلومتر به سوی جنوب دوباره به كارون می پیوندد . نشانه های موجود چنین می گوید كه برای آبیاری نهرهای دیگر نیز بر روی این كانال زده شده بوده است.

به نظر می رسد كه این نخستین بار در تاریخ سد سازی است كه برای ساختن سدی بر روی رودخانه ای‌، برای آن كانال انحرافی ساخته اند و به ویژه از دیدگاه مهندسی با توجه به مقدار آب كارون این خود پروژه با اهمیتی به شمار می رفته است. از كتاب تحفة العالم درباره ساختمان سد شادروان چنین آمده است:

«... ذوالاكتاف بعد از قلع و قمع اعراب به جنگ قیصر كمر بسته او را مغلوب و اسیر كرد و به ایران قصد داشت و پس از مؤاخذه و مصادره به او فرمود كه اگر نجات خود را می خواهی ممالكی را كه از قلمرو من خراب كرده ای بساز و چون شاپور را به عمارت و آبادی شوشتر رغبتی بوفور بود. قیصر التزام نمود كه ابتدا شادروان شوشتر را بسازد و چنان كند كه در حوالی شهر زرع مایی توانند كرد .قیصر چون بر جان خود ایمن گشت ... بفرمود تا مهندسین با فرهنگ ار روم ... و مهندسان بعد از آنكه ترازوی آب را بر‌آورد نمودند دیدند كه به سبب بسیاری رودخانه و شدت جریان آب ساختن شادروان محال و زمین رودخانه را سنگ بست نمودن كه دیگر باره عمیق نشود ممكن نیست مگر آن كه آب را اولا به طرف دیگر جاری نمایند تا آب از رودخانه منقطع گردد بعد از ساختن زمین رودخانه شادروان باز آب را به این طرف سردهند و آن رخنه را ببندند...»

[Amir R. Haddadi 9,164]

سد قلعه رستم ، در 33 كیلومتری شمال شوشتر بر روی كارون كه دارای سه دهنه بزرگ از بالا به پایین بوده است. نهری را كه از این سه سد آب می گرفته نهر « جوی بند » و یا « دیم چه » می گفته اند . درازای این نهر آبیاری 18 كیلومتر بوده است. ـ

ـ سد شعیبیه : كه در 24 كیلومتری جنوب غربی شوشتر و بر روی رودخانه دز ساخته شده بوده است.

ـ سد كارون : كه در 8 كیلومتری شمال اهواز قرار داشته است.

-سد عجیرب :كه در 36 كیلومتری شوشتر روی رودی با همان نام احداث شده است.

 

ـ سد كرخه : این سد در 15 كیلومتری شمال حمیدیه واقع بوده و پیش تر به آن سد نهر هاشم می گفته اند.

ـ سد ابوالعباس : در 18 كیلومتری رامهرمز واقع است و از سه دهانه تشكیل می شده است.

ـ سد ابوالفارس : در جنوب شرقی رامهرمز.

ـ سد جراحی : در 29 كیلومتری جنوب رامهرمز

[Amir R. Haddadi 9,164]

خب دوستان بزودی به معرفی موردی سد ها در ایران میپردازیم ...

دوستان علاقهمند به شرکت در بحث منتظر شان هستیم ....:w73:

[spow 44,195]

سلام دوستان عزیزیک فیلم که درمورد ساخته شدن سددز هست

تا مدتها سددز به عنوان تنظیم کننده فرکانس شبکه ایران کار میکرد

دراین فیلم با تاریخ این سد ونحوه ساخت اون بخوبی اشنا میشید

برای راحتی کاردوستان فیلم رو که حجیم بود در فرمت mp4 ودرسه قسمت وکلا با حجم 80 مگابایت براتون اماده کردم

امیدوارم به دردتون بخوره

 

 

دانلود فیلم ساخت سددز

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Amir R. Haddadi 9,164]

سد دز اندیمشکایسکانیوز: سد دز بلندترین سد ایران و در زمان ساخت نیز مرتفع ترین سد مخزنی در خاورمیانه بوده است.

 

 

 

 

این سد از نوع بتنی دو قوسی بوده و بر روی رودخانه دز در استان خوزستان، جنوب غربی ایران ساخته شده است. محل سد در 20 کیلومتری شمال شهرستان اندیمشک قرار دارد. رودخانه دز که از ارتفاعات غربی زاگرس (کوههای بختیاری) سرچشمه می گیرد از نظر میزان آبدهی دومین رودخانه ایران محسوب می شود .

این سد 125000 هکتار از اراضی پایین دست را‌ آبیاری می کند و نیروگاه آن دارای قدرت نصب 520 مگا وات می باشد. از دیگر اهداف این سد کنترل سیلاب های بالادست آن است.

 

مشخصات سد

سد از نوع بتنی دوقوسی می باشد که ارتفاع آن از پی 203 متر از کف رودخانه 190 متر است. عرض بدنه در پی 27 متر و در تاج 5/4 متر، طول تاج 212 متر و رقوم تاج سد 354 متر از سطح دریا می باشد. حداکثر تراز بهره برداری سد، در رقوم 350 متر از سطح دریا طراحی شده بود که از سال 69 به این سو ، به منظور بهینه سازی بهره برداری، تا رقوم 352 متر از سطح دریا افزایش یافته است. سطح دریاچه در این رقوم به 65 کیلومتر مربع می رسد. حداقل تراز بهره برداری از مخزن 310 متر و رقوم آستانه سرریزها 335 متر از سطح دریا است. دهانه آبگیر نیروگاه در رقوم 275 متر از سطح دریا نصب شده و دبی طراحی نیروگاه 348 متر مکعب بر ثانیه است.

 

مشخصات سازه های جنبی

سازه های جنبی سد دز دارای مشخصات زیر می باشد:

سرریز : در تکیه گاه چپ دو سرریز تونلی به طول 400 متر مجهز به دریچه های قطاعی با ابعاد 5/10×15 متر احداث شده است. سیلاب طراحی 10000 متر مکعب بر ثانیه و حداکثر ظرفیت تخلیه از سرریزها 6000 متر مکعب بر ثانیه است.

دریچه های آبیاری: در رقوم 222 متر از سطح دریا در بدنه سد سه مجرای دریچه دار به منظور تامین آی کشاورزی در شرایط عدم کفاف خروجی از توربین ها و یا توقف کار نیورگاه و همچنین تخلیه رسوبات ورودی به مخزن تعبیه شده است. حداکثر ظرفیت تخلیه این دریچه ها که به شیرهای مخروطی با قطر 5/1 متر مجهزند در شرایط گشودگی کامل 235 متر مکعب بر ثانیه است.

سد دز در امتداد جاده ترانزیتی اندیمشک در استان خوزستان با چشم انداز زیبای دریاچه دز در ایام نوروز پذیرای میهمانان نوروزی و مسافران راهیان نور از سراسر ایران اسلامی است.

 

**********************************

طرح عمرانی دز:

 

در سال 1336 شرکت عمران و منابع نیویورک (D&R) مطالعات وسیعی را در زمینه های آب وخاک، تولید محصولات زراعی ،وضعیت اقتصادی و اجتماعي روستاها ونیز صنایع مرتبط با کشاورزی همچون احداث کارخانجات نیشکر،کارخانه قندودیگر صنایع غیر مرتبط مانند پتروشیمی و گاز را در محدوده خوزستان انجام داد که در این میان پروژه چند منظوره دز از اهمیتی ویژه برخوردار است .این پروژه که شامل ساختمان سد مخزنی دز وشبکه آزمایشی بنام DPIP در ابعاد کانالها ،زهکشها ،جاده های دسترسی در اراضی 22هزار هکتار از منطقه شرق دز بود از سال 1337شروع ودر سال 1342 باتمام رسید وجالب است که در گذشته در محدوده طرح آزمایشی دز که اکنون در مرکز دز بزرگ است 57 روستا با جمعیتی حدود 11585 نفر وجود داشته است .

البته در کل محدوده شبکه آبیاری دز بالغ بر 228000 نفر زندگی می کردند که 72000 نفردر 197 روستا و5 شهرک و 156000 نفر نیز در شهرهای دزفول،شوش واندیمشک سکونت داشتند. در همان زمان پروژه های دیگری نیز ازجمله نیشکر هفت تپه،احداث نیروگاه دز ومرکز تحقیقات کشاورزی به اجرا درآمد که هر کدام در جای خود از اهمیت بسیاری برخوردار است.

پس از بهره برداري و بررسي نتايج اجراي طرح آزمايشي ، مطالعه و طراحي بقيه اراضي آبخور رودخانه دز به مساحت خالص72000 هكتار توسط مهندسين مشاور عمران شروع و مجموع طرح طي دوازده قرارداد ساختماني و تاسيساتي از سال 1346 به ترتيب به مرحله اجرا درآمد.

 

از تاریخ 18 آبان 1348 امور ساختمانی دز فعالیت های ساختمان شبکه آبیاری دز تحت واحد مستقلی جدا از طرح آبیاری دز را ادامه داد وسرانجام کل طرح آبیاری دز در آذر ماه 1356به بهره برداري رسيد.برای توزیع آب از ساختمانهای آبی متعددی در شبکه استفاده شداز جمله سد تنظیمی وسد انحرافی جهت تنظیم وانحراف آب ،سیفون معکوس جهت عبور کانال از مسیل ها ،پارشال فلوم وسرریز(اندازه گیری جریان) وتلمبه خانه هاو... که در واقع شبيه به يك آزمايشگاه هيدروليكي عمل مي كنند بنحوی که این ویژگیهای منحصر بفرد این شبکه را بعنوان یکی از شبکه های آبیاری مدرن کشور مطرح کرده است و سالانه دانشجویان رشته های تخصصی مرتبط، بازدید از این شبکه گراسنگ را ضروری تلقی می کنند.